Húnavaka - 01.05.2004, Blaðsíða 93

H U N A V A K A
91
Hvenær aflagðist notkun sleðanna?
Það var bein afleiðing bættra vetrarsamgangna. Um leið og vegir um hér-
aðið urðu akfærir árið um kring féll niður þörf á notkun sleðanna sem
flutningatækis. Nokkurn veginn á sama tíma var aflagður heyskapur á
votlendi fjarri bæjum en við tók aukin túnaræktun og áburðargjöf á slétt
þurrlendi í nálægð bæjanna.
Marktæk lok sleðanotkunar hjá húnvetnskum bændum urðu um og
upp úr miðri tuttugustu öldinni. Þátttaka velflestra bænda í sýslunni á
framleiðslu sölumjólkur, er mjólkurstöðin á Blönduósi tók til starfa, kall-
aði á notkun sleðanna til þess að koma mjólkinni til móts við mjólkurbíl-
inn að vetrinum er vegir tepptust vegna snjóalaga. Vatnsdælskir bændur
þurftu stundum að flytja mjólkina á sleðum allt út að Bjarnastöðum eða
Vatnsdalshólum er með öllu var ófært fyrir bíla fram dalinn. Þegar veg-
irnir bötnuðu og flutningabílarnir urðu kraftmeiri og betur búnir reynd-
ist ekki þörf fyrir sleðana lengur og nú heyra þeir sögunni til.
Þessi frásögn var tekin saman til þess að varðveita umræddan þátt hún-
vetnsks samfélags á liðinni öld.
Tekið saman veturinn 2001-2002.
Klukkulaust á íslandi
Aður en klukkur komu hingað til Islands höfðu menn ýmislegt tíl að marka á tíma.
Þegar sól sá voru menn nú vissir að afmarka tíma en þegar ekki sá til sólar eða þoka
var, var verra viðureignar.
Jónas Gunnlögsson bóndi á Þrastarhóli sagði Guðmundi Davíðssyni á Hraunum
að þegar hann hafi verið á tólfta árinu, 1848, þá hafi hann komið að bæ í svartaþoku.
Fólkið vissi náttúrlega ekki hvað tíma leið sökum þess að hvergi var klukka og ekki
heldur sást til sólar. En tíl þess að deyja ekki ráðalaus tók einn heimilismanna yfir-
bolla tóman, settí hann á borð, tók síðan tínhnapp og hnýtti honum neðan í spotta
og hélt honum svo hreyfingarlausum yfir bollanum. Smám saman fór að koma titr-
ingur á spottann, sökum titrings sem kom á hendina, (eins og ævinlega kemur á
þann lim sem lengi er haldið hreyfingarlausum í lausu lofti) þangað til hnappurinn
fór að slást út í bollaraðirnar. Eins mörg högg og hnappurinn sló í bollann eins
margt var klukkan.
Sumir mörkuðu tímann á maganum á sér, sumir á því hvað þeir prjónuðu mikið
o.s.frv. Best voru þeir farnir sem voru svo nálægt sjó að þeir sæi fjöru og flóðs skipti.
Þjóbsögur Jóns Amasonar.