Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.2009, Blaðsíða 16

Miðvikudagur 30. september 200916 suðurland
Kartöflubændur í Þykkvabæ glíma
við stórfelldan uppskerubrest
vegna næturfrosta sem urðu á Suð-
urlandi í júlí. Þess eru dæmi að ein-
stakir bændur fái nánast enga upp-
skeru. Aðrir ná helmings uppskeru
í samanburði við árið áður. Talið er
að þeir sem skást sleppa geti feng-
ið allt að sjötíu prósent af eðlilegri
uppskeru. Kartöfluverksmiðjan
í Þykkvabæ kann því að þurfa að
kaupa kartöflur frá útlöndum næsta
árið til þess að anna eftirspurn.
„Það er ekki hægt að skilgreina
þetta öðruvísi en hamfarir. Það má
líkja þessu við það ef sauðfjárbóndi
fengi ekki allt sitt fé af fjalli vegna
náttúruhamfara. Ég man ekki til
þess að neitt svipað hafi gerst á síð-
ustu árum,“ segir Einar Hafsteins-
son, bóndi á Hábæ 1. Hann og
sonur hans, Hafsteinn Einarsson í
Sigtúni, voru í óða önn að taka upp
þegar blaðamann bar að garði.
Biðu með að taka upp
Sín á milli hafa bændur rætt hvort
sækja megi bætur vegna uppskeru-
brests. „Hér í eina tíð var til sjóður
sem hét Bjargráðasjóður og var ætl-
aður til þess að verja menn í svona
tilfellum,“ segir Hafsteinn. „Þetta
þarf að komast í umræðuna og við
þurfum að athuga hvort það er ein-
hver leið að sækja bætur. Við þurf-
um auðvitað að standa í skilum með
ört hækkandi lán og tvöfalt áburðar-
og lyfjaverð,“ bætir hann við.
Þeir feðgar segjast ekki hafa fulla
yfirsýn yfir skaðann sem þeir verða
fyrir. Þó sé nánast borin von að upp-
skeran nái helmingi af uppskeru
síðasta árs. „Það eru garðar hjá okk-
ur sem við þurfum ekkert að líta á.
Þar er ekkert að hafa,“ segir Einar.
Margir bændanna hafa beð-
ið með að taka upp úr görðunum
í þeirri von að kartöflurnar nái að
þroskast betur. Nú sé hins vegar allra
veðra von og ekki seinna vænna að
klára að taka upp.
uppskeran dugi í útsæði
Frostið kom aðfaranætur 24. og 25.
júlí í sumar. Fyrst töldu menn að
drjúgur hluti uppskerunnar myndi
bjargast, einkum ef vel myndi rigna
dagana á eftir. Þetta varð þó ekki
raunin. „Það var búið að vera mjög
þurrt þegar frostið kom og það var
þegar farið að hægja á sprettunni.
Kálið mátti einfaldlega ekki við
þessu,“ segir Einar. Hafsteinn bætir
við að þótt tíðarfarið hafi verið með
besta móti í sumar hafi það einfald-
lega ekki dugað til.
Frostið lagðist í nokkurs kon-
ar polla, sem útskýrir hversu mis-
jafn skaðinn er á milli býla. Skað-
inn varð þó hjá fimmtán bændum
alls, sem samanlagt rækta um sjö-
tíu prósent af öllum kartöflum á Ís-
landi.
Kartöflurnar sem þó nást úr
görðunum verða bændurnir að
nota í útsæði. Smæstu kartöflurn-
ar geta þó farið í vinnslu í kartöflu-
verksmiðjunni í Þykkvabæ. Talsvert
af uppskerunni er einnig skemmt,
þar sem kartöflurnar hafa klofnað
þegar þær fóru aftur að vaxa.
Hætt við gjaldþrotum
Tekjutap bænda í Þykkvabænum
verður því augljóslega mikið. Feðg-
arnir telja að hátt áburðar- og lyfja-
verð, ásamt því að útlagður kostn-
aður frá því í vor fer forgörðum,
verði til þess að sumir bændanna
hreinlega nái ekki að standa áfall-
ið af sér.
„Eftir að hlýna tók í veðri hér á
Íslandi urðu menn varir við áður
óþekkt vandamál á borð við myglu,
sem berst hingað í andrúmsloftinu
frá Evrópu. Menn þurfa að beita
lyfjum til þess að komast framhjá
þessum vanda og ég þekki til þess
að menn hafi þurft að kaupa lyf fyr-
ir vel á aðra milljón króna síðastlið-
ið vor,“ segir Hafsteinn.
Magnús Ágústsson, garðyrkju-
ráðunautur hjá Bændasamtökum
Íslands, taldi í ágúst að tjón bænd-
anna í Þykkvabæ kynni að nema
250 milljónum króna. Ekki hefur þó
verið lagt endanlegt mat á skaðann.
Fulltrúar kartöflubænda áttu fund
með Jóni Bjarnasyni landbúnaðar-
ráðherra í ágústlok. Ekki er þó útséð
með hvort þeir geti sótt bætur.
sigtryggur@dv.is
Dæmi eru um algjöran uppskerubrest hjá kartöflubændum í Þykkvabæ vegna næturfrosta sem felldu kartöflugrös
í lok júlí. Kartöflubændur líta á skaðann sem hreinar og klárar náttúruhamfarir og vilja bætur. Óvíst er hvort allir
bændurnir nái að standa af sér skaðann sem nemur minnst 250 milljónum í heildina. Bændurnir vilja bætur.
innfluttar kartöflur
í Þykkvabænum
„Við þurfum auðvit-
að að standa í skilum
með ört hækkandi lán
og tvöfalt áburðar- og
lyfjaverð.“
Tekið upp Kartöflubændur hafa
freistað þess að taka seint upp í
þeirri von að kartöflurnar nái að
þroskast. myndir SiGTryGGUr
Takmörkuð uppskera Dæmi
eru um bændur sem aðeins ná
fimmtán prósenta uppskeru.
náttúruhamfarir Uppskera
haustsins gæti dugað í
útsæði. Bændur vilja bætur
vegna náttúruhamfara.
Feðgarnir Hafsteinn Einarsson
og Einar Hafsteinsson segja sína
uppskeru verða innan við helming
af því sem reikna mátti með.