Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.2010, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 12. febrúar 2010 FRÉTTIR
Ólíkt horf við hruninu
Vert er að hafa hugfast að möguleg
ábyrgð og brot bankamanna eða eig-
enda þeirra annars vegar og ábyrgð
og brot landsstjórnarinnar og emb-
ættismanna hennar hins vegar eru af
ólíkum toga þótt allir kunni að hafa
brotið lög. Ráðherrar og embættis-
menn eiga að fylgja lögum og stuðla
að fjármálalegu öryggi almennings. Í
hlutarins eðli liggur að ábyrgð á að-
haldi og eftirliti með fjármálastarf-
semi er því á herðum ráðherra, stofn-
ana og embættismanna. Þar sem
rannsóknarnefnd Alþingis var með
lögum falið að rannsaka aðdrag-
anda og orsakir bankahrunsins gefur
augaleið að lög og reglur um ábyrgð
ráðherra og embættismanna hafa
ráðið miklu um það að ofangreindir
ráðherrar og embættismenn fengu
bréf frá nefndinni og fá að njóta and-
mælaréttar í krafti stjórnsýslulaga.
Lykilhlutverk Seðlabankans
Seðlabankinn gegnir stóru hlutverki
varðandi fjármálalegt öryggi þjóð-
arinnar og hefur víðtækar heimildir
og völd samkvæmt lögum um Seðla-
bankann frá árinu 2001. Lögunum
var reyndar breytt fyrir réttu ári síð-
an þegar bankastjórninni var breytt
og Davíð, Ingimundur og Eiríkur létu
af störfum.
Seðlabankinn er leiðandi um
vexti og hann hefur víðtækar heim-
ildir til þess binda fé bankanna með
reglum sem hann setur. Hann hefur
einnig heimildir til þess að setja regl-
ur um gjaldeyrisviðskipti bankanna.
Áður en bankarnir féllu hafði Seðla-
bankinn með öðrum orðum marg-
vísleg úrræði til að tryggja öryggi fjár-
málamarkaðarins og varðveita það
traust sem honum er nauðsynlegt.
Án þess að fullyrt verði um það á
þessu stigi kann aðgerðarleysi eða
andvaraleysi bankans vegna aðsteðj-
andi lausafjárkreppu íslensku bank-
anna orðið til þess að hann tók að lok-
um gríðarlega áhættu með útlánum
til þeirra árið 2008 með þeim afleið-
ingum að hann tapaði hundruð millj-
arða króna og komst sjálfur í þrot.
Var yfirtaka Glitnis lögbrot?
Rannsóknarnefnd Alþingis yfir-
heyrði og tók skýrslur af þeim sem
komu að undirbúningi og ákvörðun
um kaup Seðlabankans og ríkisins
á 75 prósenta hlut í Glitni dagana
áður en bankarnir hrundu í byrjun
október 2008. Nefndin hefur með at-
hugunum sínum reynt að ganga úr
skugga um hvort stjórnendur Seðla-
bankans hafi farið að lögum sem um
bankann gilda og hvort brotið hafi
verið gegn öðrum lögum, svo sem
stjórnsýslulögum, þegar ákvarðanir
voru teknar um yfirtöku ríkisins á 75
prósenta hlut í Glitni.
Álitamálin varðandi Seðlabank-
inn eru því mörg. Ekki er öldungis
víst að hann hafi haft heimild til þess
að yfirtaka Glitni á sínum tíma með
þeim hætti sem gert var.
Niðurstaða Davíðs Oddsson-
ar varðandi Glitni var meðal ann-
ars kynnt Geir H. Haarde og Árna M.
Mathiesen á minnisblaði frá Davíð
Oddssyni síðustu dagana í septemb-
er 2008. Þar var um tvennt að tefla; að
setja bankann í þrot eða kaupa 75 pró-
senta hlut í honum. Um þau veð sem
Glitnir hafði boðið gegn láni til þrauta-
vara frá Seðlabankanum var farið
háðulegum orðum í minnisblaðinu
samkvæmt heimildum DV. Á það er
að líta að Glitnir hafði þegar á reyndi
ekki heimild til þess að veðsetja sín-
ar bestu eignir í norskum olíuiðnaði
og bauð önnur og lakari veð að mati
Seðlabankans eins og Davíð Oddsson
greindi opinberlega frá.
Ráðherrarnir mótmæltu ekki og
gáfu samþykki sitt fyrir leið Davíðs.
Braut Seðlabankinn lög?
Annað álitamál snýr að því hvort
Seðlabankinn hafi leitað til Fjár-
málaeftirlitsins um áhrif þess á
fjármálamarkaðinn að færa niður
eignir eigenda Gitnis um 200 millj-
arða króna í einu lagi.
Einnig kunna lög að hafa verið
brotin þegar Seðlabankinn lagði
mat sitt á lánshæfi bankans upp
á eigin spýtur. Þar koma til álita
reglur stjórnsýslulaga um and-
mælarétt, jafnræði, meðalhóf og
rannsóknarskyldu. Athugun rann-
sóknarnefndar Alþingis kann
að leiða í ljós hvort seðlabanka-
stjórarnir þrír stóðu allir að þeim
ákvörðunum sem teknar voru eða
hvort Davíð var einn að verki, en
lög mæla fyrir um að þeir beri sam-
eiginlega ábyrgð.
Víðtækar eftirlitsskyldur FME
Jónas Fr. Jónsson, fyrrverandi for-
stjóri Fjármálaeftirlitsins, fékk um-
slag sent frá rannsóknarnefndinni
að því er heimildir herma. Fjár-
málaeftirlitið gegnir lykilhlutverki
um fjármálalegt öryggi og eftir-
lit með bankastarfsemi. Ekki ein-
asta hefur FME þá lagaskyldu að
fylgjast með og ganga eftir reglu-
legu uppgjöri bankanna heldur ber
FME að ganga úr skugga um það
hvort uppgjörið sé rétt og sannleik-
anum samkvæmt. Minnsti grun-
ur um fjármálalegan óstöðugleika
fjármálafyrirtækis heimilar FME að
senda sérfræðinga sína inn í við-
komandi banka og rannsaka stöð-
una, svo sem eins og gjaldfærni
bankanna, á eigin spýtur.
DV er ekki kunnugt um að slíkt
hafi verið gert síðustu tvö til þrjú
misserin fyrir bankahrunið.
FME og Icesave
Þá hefur FME ríkar skyldur til þess að
sjá til þess að allir hluthafar í bönk-
unum hafi jafnan aðgang að upp-
lýsingum sem geta hnikað til verði
hlutabréfa í bönkunum og varða þar
af leiðandi hag almennra hluthafa.
Ljóst er að Jónas Fr. Jónsson, líkt og
Baldur Guðlaugsson ráðuneytisstjóri
sátu fundi starfshóps um fjármála-
legan stöðugleika allt árið 2008 fram
að hruni og fengust þar við upplýs-
ingar sem augljóslega flokkuðustu
sem innherjaupplýsingar. FME hef-
ur ríkar lagaskyldur til þess að koma
slíkum upplýsingum á framfæri.
Gegn þessu stendur sú staðhæfing,
til dæmis Baldurs Guðlaugssonar í
réttarhaldi fyrir nokkrum vikum, að
hefðu umræddar upplýsingar um
stöðu bankanna orðið á allra vitorði
hefði það orðið banabiti þeirra.
Tryggvi Pálsson, hjá Seðlabanka
Íslands, sat einnig umrædda fundi
samráðshópsins. Hann var ekki í
neinum vafa um að upplýsingarnar,
sem samráðshópurinn fjallaði um,
voru innherjaupplýsingar.
Ágreiningur Jónasar Fr. við eftir-
litsaðila í Hollandi snýr að ábyrgð á
innlánsreikningum Icesave, en söfn-
un innlána hófst þar 29. maí 2008
meðal sparifjáreigenda. Í lögum um
fjármálafyrirtæki eru skyldur FME til
að tilkynna og hafa eftirlit með útibú-
um erlendis ríkar. Í 36. grein er kveð-
ið á um að FME geti stöðvað opnun
útibúa erlendis ef fjárhag eða stjórn-
un viðkomandi banka telst vera í
ólagi.
Geta má þess að þegar Björgvin
G. Sigurðsson sagði af sér ráðherra-
dómi vék hann jafnframt Jónasi
Fr. forstjóra FME úr starfi sem og
stjórn eftirlitsins. Jón Sigurðsson var
stjórnarformaður FME, en ekki eru
heimildir fyrir því að hann hafi feng-
ið bréf frá rannsóknarnefndinni.
Embættismenn
og embættisglöp
Bolli Þór Bollason var ráðuneytis-
stjóri í forsætisráðuneytinu hjá Geir
H. Haarde þegar bankakerfið hrundi.
Á sama tíma var Baldur Guðlaugsson
ráðuneytisstjóri hjá Árna M. Mathie-
sen í fjármálaráðneytinu og Jónína
S. Lárusdóttir ráðuneytisstjóri í við-
skiptaráðuneytinu hjá Björgvin G.
Sigurðssyni viðskiptaráðherra.
Eftir því sem næst verður kom-
ist fengu þau einnig greinargerð frá
rannsókarnefndinni og njóta and-
mælaréttar eins og aðrir sem fengið
hafa umrædd umslög frá nenfndinni.
Mál þeirra getur varðað meint
embættisglöp í skilningi laga um
réttindi og skyldur opinberra starfs-
manna. Fleiri atriði geta komið þar
við sögu og er skemmst að minnast
málaferla gegn Baldri vegna meintra
ólöglegrar meðferðar á innherjaupp-
lýsingum sem hann hafði aðgang að.
Honum eru gefin að sök innherjasvik
þegar hann skömmu fyrir bankahrun
seldi hluti sína í Landsbankanum fyr-
ir 192 milljónir króna á markaðsverði.
Jón Sigurðsson, fyrrverandi stjórn-
arformaður FME, fékk ekki bréf frá
nefndinni.
Einnig kunna lög að hafa ver-
ið brotin þegar Seðla-
bankinn lagði mat sitt á
lánshæfi bankans upp á
eigin spýtur.
Á ögurstundu Davíð Oddsson, Geir H. Haarde og Árni
Mathiesen sjást hér á ferð nóttina örlagaríku sem Glitnir
var þjóðnýttur. Þeir eru allir meðal hinna grunuðu.