Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.2010, Blaðsíða 15

REYKPÚANDI
GRANNAR
SIGURÐUR HELGI GUÐJÓNSSON, formaður húseigendafélagsins svarar fyrirspurnum lesenda.
Sendið fyrirspurnir á neytendur@dv.is
NEYTENDUR 3. maí 2010 MÁNUDAGUR 15
BORÐUM OF MIKIÐ SALT „Hver rannsóknin á fætur annarri bendir
til þess að íbúar Vesturlanda neyti of mikils salts. Ný rannsókn sem unnin
var við Gautaborgarháskóla sýnir að ungir Svíar (18-20 ára) neyta helm-
ingi meira salts en mælt er með,“ segir á heimasíðu Neytendasamtak-
anna. „Þá sýndi ný bandarísk rannsókn fram á að ef hver og einn borðaði
hálfri teskeð minna af salti á dag fengju 54.000 til 99.000 færri Bandaríkja-
menn hjartaáfall á ári hverju. Og ekki nóg með það, heldur myndi dauðs-
föllum fækka til muna,“ segir enn fremur á heimasíðu samtakanna.
Mikið er leitað til Húseigendafé-
lagsins vegna reykinga í fjölbýlis-
húsum; á svölum, í sameign, á lóð
og í íbúðum. Upp á síðkastið hafa
raðhúsa-og einbýlishússeigendur
bæst í hópinn. Þolendur spyrja:
Er réttur reykingafólks til að skaða
heilsu fólks ríkari en réttur þeirra
sem lifa vilja reyklausu lífi? Rýra
skefjalausar reykingar á svölum og
í íbúðum verðmæti annarra íbúða
og er skylt að greina væntanlegum
kaupendum frá því?
Skaðsemi. Umburðarlyndi.
Hvar eiga vonir að vera?
Athafnafrelsi fólks er yfirleitt reglan
svo lengi sem það veldur öðru fólki
ekki ama, óþægindum og tjóni.
Fólk má yfirleitt gera það sem það
vill meðan það er öðrum að meina-
og bagalausu. Þessu frelsi til at-
hafna og æðis eru settar skorður
þegar það bitnar á öðru fólki. Menn
hafa nokkuð rúmar heimildir til að
skaða sjálfa sig með óhollustu en
þegar þeir stefna öðru fólki í voða
segir löggjafinn: „hingað og ekki
lengra“. Reykingar eru ekki bara til
óþæginda og ama fyrir þá sem eru
í námunda eru, heldur líka heilsu-
vá. Heilbrigðissjónarmið eru ofan á
og ríkjandi en reykinganautnin og
umburðarlyndi víkjandi þegar að
reykingum kemur Reykingar eru á
hröðu undanhaldi og reykingarfólk
hefur hrökklast út á svalir, tröppur
og undir gafla, þar sem það hím-
ir, veðurbarið, kinnfiskasogið og
sakbitið. Þetta minnir á söguna
af Guðmundi biskupi góða þegar
hann blessaði bjargið en lét hluta
þess vera heiðið áfram því „ein-
hvers staðar verða vondir að vera“.
Fjöleignarhúsalög.
Tóbaksvarnarlög
Það eru engin bein ákvæði í fjöl-
eignarhúsalögunum um reyking-
ar. Í þeim er almennt boðið að
íbúar skuli gæta þess að valda sam-
býlisfólki sínu ekki óþarfa ama og
óþægindum. Reykingar falla þar
undir eins og aðrar mannlegar at-
hafnir og ósiðir.
Þegar reykingar og skorður
við þeim eru settar verður að hafa
að leiðarljósi það yfirlýsta mark-
miðs tóbaksvarnarlaga að virða
skuli þann rétt fólks að þurfa ekki
að anda að sér lofti sem er meng-
að tóbaksreyk. Húsfélag getur enn
sem komið er tæplega, nema með
samþykki allra, lagt átt bann við
reykingum í húsinu, þ.e. í íbúð-
um, á svölum og á lóð. Eignarrétt-
arsjónarmið heimila varla svo víð-
tækt inngrip í eignarréttinn. En
réttarþróun er hröð og umburð-
arlyndi gagnvart reykingum er á
hröðu undanhaldi. Þótt íbúar séu
óvenju viðkvæmir fyrir reyk og
ólykt, þá eiga þeir ekki kröfu á því
að aðrir taki sérstakt tillit til slíkrar
viðkvæmni og dragi af sér eftir því.
Sameign
Í tóbaksvarnarlögum frá 2002 er
lagt bann við reykingum í sam-
eiginlegu húsrými fjöleignarhúsa
en ósagt er látið um á lóð. Það er
vafasamt hvort húsfélag hefur vald
til að banna reykingar á lóð. Hvað
húsfélag má og getur í þessu efni
fer eftir tíðarhættinum og er líklegt
að slíkt bann teljist sjálfsagt innan
tíðar. Þróunin er í þá áttina og hún
er hröð.
Svalir
Húsfélag getur sett svalareyking-
um skorður í húsreglum og sam-
þykktum en hafa verður hugfast að
svalir eru að sínu leyti í séreign og
að vald húsfélags til að setja reglur
um hagnýtingu séreignar er miklu
þrengra en þegar um sameign er að
tefla. Þá reynir á friðhelgi séreign-
arréttarins og öll þau ósköp. Hér er
sama uppi á teningnum um hrað-
byr almenningsálits og lagaþróun-
ar til höfuðs reykingum. Það hafa
komið upp hrikaleg tilvik um svo
stórfelldar og tillitslausar reykingar
á svölum íbúða að óbærilegt hef-
ur verið fyrir granna. Í slíkum til-
vikum er húsfélagi rétt og skylt af
sjálfsdáðum eða að kröfu þolenda
að leggja bann við reykingum eða
setja þeim takmarkanir. Ef reyk-
ingarfólkið lætur ekki segjast má
hugsanlega í grófum tilvikum krefj-
ast þess að reykdólgarnir flytji og
selji íbúð sína.
Reykingar í íbúðum
Eigandi má gera það í sinni eign
sem er venjulegt og eðlilegt og
grannar verða að sætta sig við það.
Við mat á því hvort menn fara yfir
strikið og valda nágranna sínum
ónæði, ama og röskun umfram það
sem hann verður að þola og venju-
legt er, verður að horfa til þess sem
almennt viðgengst og tíðarandinn
telur við hæfi á hverjum tíma.
Ekki er útilokað að skefjalausar
reykingar í íbúð valdi slíkum óþæg-
indum að húsfélagið eða einstakir
íbúðareigendur geti á grundvelli
fjöleignarhúsalaganna og þeirrar
meginreglu tóbaksvarnarlaga að
menn eigi ekki að þurfa að anda að
sér tóbaksmenguðu lofti, gripið til
lagalegra úrræða gagnvart slíkum
ófögnuði.
Verðrýrnun. Sölutregða
Ef ástandið er hrikalegt og eng-
in betrun í augsýn liggur í augum
uppi að íbúðir í húsinu eru ekki
eins verðmætar og lystugar og ella.
Það er augljóst að einhverjir kaup-
endur hrökkva frá og aðrir bjóða
lægra. Seljanda ber að lýsa um allt
sem máli getur skipt fyrir kaup-
anda um það hvort hann kaupir og
fyrir hvaða verð. Svona það sem er
þess eðlis að upplýsa beri um það.
Láti seljandi það hjá líða og hafi
það dulist kaupanda getur hann
lent í vondum málum.
Einbýlishús
Eigendum einbýlishúsa ber að taka
sanngjarnt tillit til eigenda nálægra
eigna. Eigandi verður að umlíða
venjulegar athafnir og hagnýtingu
granna þótt röskun og ónæði geti
fylgt. Þegar metið er hvort athafn-
ir séu leyfilegar eða ekki er byggt
á hagsmunamati. Annars vegar er
það réttur eiganda til að nýta eign
sína á þann veg sem hann kýs.
Hins vegar er það réttur granna
til að nýta sínar eignir í án óþæg-
inda umfram það sem óhjákvæmi-
legt og venjulegt er. Reykmengun
er ekki einskorðuð við fjöleignar-
hús og getur líka orðið illindaefni
milli eigenda aðliggjandi einbýlis-
húsa. Þá kemur til kasta óskráðra
grenndarreglna. Þolendur geta
krafist þess að úr reykingum verði
dregið eða fyrirbyggjandi aðgerð-
ir gerðar. Ef skollaeyrum er skellt
geta þolendur leitað til dómstóla.
Sænskur„Stóri dómur“
Merkilegur dómur var kveðinn upp
í Svíþjóð fyrir 2 árum Þar var konu
bannað að reykja í garði sínum að
kröfu eiganda aðliggjandi einbýl-
ishúss. Hann taldi sig verða fyrir
miklum óþægindum vega reykinga
hennar. Þessi dómur hefur vak-
ið mikla athygli, deilur og umtal.
Hann gengur mjög langt og gríp-
ur mjög afgerandi inn í eignarrétt
konunnar og réttur reykþjakaða
nágrannans er látinn vega þungt.
Réttarþróun og almenningsálit
þrengir og þjarmar jafnt og þétt
að reykingum. Þar sem reykinga-
fólk átti forðum gleði- griðastaði er
það nú útlægt og bannfært. Þessi
dómur hefði þótt út í bláinn fyrir
örfáum árum en ef að líkum lætur
er tímaspursmál hvenær ámóta
dómur verður kveðinn upp á land-
inu bláa. Þannig á reykingafólk.
vísast í vændum frekari harðindi
og hremmingar. Öll vötn renna til
Dýrafjarðar í því efni en hvar eiga
vondir að vera?
Árni saup hveljur
DV hefur sagt fjölmargar sögur af
fólki sem segir farir sínar ekki slétt-
ar í viðskiptum sínum við fjármögn-
unarfyrirtækin. Í einu tilviki, sem
DV heyrði af í síðustu viku, fékk við-
skiptavinur, sem hafði verið svipt-
ur yfirráðum yfir bílnum sem hann
hafði til umráða, reikning upp á
350 þúsund krónur vegna geymslu-
gjalds bifreiðar sem fjármögnunar-
fyrirtækinu hafði ekki tekist að selja.
Hann hafði áður gert upp allar sínar
skuldir við fyrirtækið.
Árni Páll saup hveljur þegar
blaðamaður sagði honum frá þessu
dæmi. Hann sagðist sjálfur heyrt
fjölmörg ljót dæmi sem hann vildi
vart trúa um hversu langt þau hafa
gengið í innheimtu en í frumvarp-
inu segir hann að sé ákvæði sem tak-
marki rétt fyrirtækjanna til að ganga
að eignum fólks. Þar má nefna að
þau geta ekki gert kröfu í húsnæði
fólks vegna ógreiddra krafna.
„Ég held að fjármögnunarfyr-
irtækin séu að átta sig á því að þau
geta ekki gengið svona á fólk, sér-
staklega ekki ef þau ætla sér að starfa
áfram hér á landi. Það gengur ekki
að koma þannig fram við fólk, tug-
þúsundum saman, að það sé með
óbragð í munni eftir viðskipti við
þessi fyrirtæki,“ segir hann. Hann
segir enn fremur að í frumvarpinu
felist að söluandvirði bifreiðar, sem
hefur verið vörslusvipt, komi að
fullu til frádráttar skuldinni. Ef bif-
reiðin selst ekki fljótt kemur mats-
verð til frádráttar en viðskiptavinir
geta óskað eftir því að umboðsmað-
ur skuldara fari yfir mat sem þeim
þykir óeðlilegt. Í frumvarpinu er
einnig ákvæði um að vextir eða verð-
trygging geti ekki bæst við ógreidd-
ar kröfur viðskiptavina, eftir vörslu-
sviptingu, að sögn Árna.
Fólk búið að fá nóg af óvissunni
Hæstiréttur mun á næstunni taka
fyrir mál sem snýr að lögmæti geng-
istryggðra lána en Héraðsdómur
Reykjavíkur dæmdi lánin ólögmæt
fyrr í vetur. Árni segir að lántakend-
ur þurfi ekki að óttast að skaða hags-
muni sína með því að nýta sér þá
leið sem verði til boða í frumvarp-
inu. „Ef Hæstiréttur úrskurðar betri
rétt fólks tekur þetta það ekki burt,“
segir hann en niðurstöðu Hæstarétt-
ar er að vænta í júní. Hann segir hins
vegar að ekki þýði að bíða enda-
laust eftir þeim úrskurði. „Við verð-
um að vinna áfram í þessum málum.
Af hálfu stjórnvalda er mikilvægt
að taka af skarið. Við höfum þegar
náð þeim árangri að það er vaxandi
skilningur fyrirtækjanna á því að
taka þurfi á þessum málum. Við höf-
um enn fremur enga tryggingu fyrir
því að öllum spurningum verði svar-
að í Hæstarétti. Við getum ekki beðið
endalaust og ég held að fólk sé búið
að fá nóg af óvissu í þessum efnum,“
segir Árni Páll. Hann væntir þess að
frumvarpið gangi í gegnum þingið
áður en það fer í sumarfrí.
Þau verða að gefa eftir Árni Páll segir
að ekki sé hægt að byggja fjármálakerfi
á fyrirtækjum sem ekki hafi rekstrarlegar
forsendur.
Geta ekki gert kröfu í húsnæði fólks
„Ég held að fjármögnunarfyrirtækin séu að
átta sig á því að þau geta ekki gengið svona
á fólk,“ segir ráðherra um innheimtuaðferðir
fjármögnunarfyrirtækjanna.