Dagblaðið Vísir - DV - 12.11.2010, Qupperneq 20

20 fréttir 12. nóvember 2010 föstudagur
Hvarf Geirfinns Einars-
sonar 19. nóvember árið
1974 er eflaust eitt þekkt-
asta mannshvarf á Íslandi.
Þar kemur tvennt til: Mik-
il blaðaskrif á meðan á
rannsókn málsins stóð og
vafinn um hvort réttir að-
ilar hafi að lokum verið
dæmdir. Sú spurning sit-
ur enn eftir í huga margra
hvort dómsmorð hafi verið
framið.
Hvarf Geirfinns er
fyrsta mannshvarfið sem
var rannsakað að ein-
hverju marki allt frá 1930
enda þótti fullvíst að fleiri
en einn maður hefðu kom-
ið nærri eða vissu um örlög
Geirfinns.
Á þessum tíma seldust
dagblöðin sem aldrei fyrr.
Þjóðin var heltekin af rétt-
lætiskennd. Hver og ein frétt magnaði spennuna og miklar sögusagnir
fóru á kreik. Dagblaðið leit dagsins ljós í harðri samkeppni við Vísi. Bæði
blöðin fjölluðu mikið um málið. Í janúar, fyrr á sama ári, hvarf ungur
maður, Guðmundur Einarsson. Hann kom ekki heim að loknum dans-
leik í Hafnarfirði en hann átti heima í Blesugróf í Reykjavík. Hvarf Guð-
mundar var tekið til rannsóknar eftir að Geirfinnsmálið komst aftur á
dagskrá.
Það var farið að líða á miðvikudaginn 20. nóvember 1974 þegar
fréttist til okkar á lögreglustöðinni í Keflavík að Geirfinns Einarssonar
væri saknað. Formleg tilkynning um þetta kom ekki fyrr en á fimmtu-
dagsmorgninum 21. nóvember. Þá kom vinnuveitandi Geirfinns, Ellert
Skúlason, á stöðina og tilkynnti hvarf hans. Sama dag var farið að leita
bæði á sjó og landi. Flestir lögreglumenn í Keflavík tóku þátt í að skipu-
leggja leit og rannsókn á mannshvarfinu undir stjórn okkar Valtýs Sig
urðssonar.
Umfangsmikil rannsókn
Ég, Valtýr Sigurðsson, þáverandi fulltrúi sýslumannsins í Keflavík, og
Kristján Pétursson, fulltrúi Tollstjóraembættisins á Keflavíkurflugvelli,
unnum sleitulaust að rannsókninni vegna hvarfs Geirfinns Einarsson-
ar. Rúnar Sigurðsson, lögreglumaður í Reykjavík, kom svo fljótlega að
rannsókninni, en hann varð síðar fyrsti fíkniefnalögreglumaðurinn á Ís-
landi.
Notaðar voru aðferðir við rannsóknina sem ég veit ekki til að hafi
verið viðhafðar hér áður. Þegar Geirfinnur Einarsson hvarf voru DNA-
próf óþekkt svo að erfiðara var um vik en núna. DNA-prófum var ekki
beitt hér við rannsókn sakamála fyrr en árið 1986. Blóðflokkapróf voru
þekkt og notuð þegar það var hægt en þau eru mun ófullkomnari en
DNA-prófin. Lögreglumenn fengu tilsögn í að taka fingraför en höfðu
lítið annað sér til hjálpar við rannsókn flókinna sakamála en hugvitið,
nákvæmni og þrotlausan vilja.
Við upphaf þessarar rannsóknar á Geirfinnsmálinu kom strax í ljós
hvað við hjá lögreglunni í Keflavík vorum illa búnir undir slík mál. En
það liðkaði mjög til hvað þáverandi bæjarfógeti, Alfreð Gíslason, og
fulltrúar hans brugðust skjótt við, tóku málið alvarlega og lögðu rann-
sókninni lið í hvívetna. Valtýr Sigurðsson, þáverandi sýslumannsfulltrúi,
sem fór með málefni lögreglunnar, stjórnaði rannsókninni strax í upp-
hafi. Valtýr reyndi þegar að komast í samband við ríkissaksóknara, Þórð
Björnsson, sem mér virtist engan áhuga hafa á málinu enda þótt það
væri eitt af hlutverkum ríkissaksóknara að hafa eftirlit með afbrotum og
eftir atvikum að kveða á um rannsókn. Hiti og þungi rannsóknarinnar
hvíldi því á bæjarfógetaembættinu í Keflavík og þá fyrst og síðast á Val-
tý Sigurðssyni. Ég ásamt mörg um lögreglumönnum embættisins starf-
aði við rannsóknina ásamt Kristjáni Péturssyni deildarstjóra.
Mannaferðir í kringum Geirfinn
Við tókum þá meðvituðu ákvörðun fyrstu dagana, sem við unnum að
rannsókn málsins, að leita samstarfs við fjölmiðla. Þessi ákvörðun var
umdeild. Ég sjálfur er þó enn í dag sannfærður um að hún var rétt. Það
var ótrúlegt hvað flestir fjölmiðlamenn voru jákvæðir og virtu trúnað ef
á þurfti að halda. Þessa menn mætti án efa nafngreina en sumir þeirra
eru enn við störf.
Það er alkunnugt að rannsóknarmenn fái í hendur viðfangsefni og
geti engu um ráðið hvað liggur ljóst fyrir í upphafi, þar með talið að þeir
hafi ekkert val um hverjir eru sjónar- eða heyrnarvottar. Rauður þráður
við upphaf og endi rannsóknarinnar var hvað maðurinn, sem var horf-
inn, Geirfinnur Einarsson, hafði verið vel gerður, vandaður og vel liðinn.
Það fyrsta sem við tókum okkur fyrir hendur var að grandskoða síð-
ustu daga og klukkustundir áður en Geirfinnur hvarf. Það lá fyrir sam-
kvæmt framburði vinar Geirfinns, sem ók honum á stefnumótið, að
hann áformaði að hitta tvo menn eða fleiri kvöldið 19. nóvember 1974,
í eða við Hafnarbúðina í Keflavík. Þetta segir okkur að tveir menn eða
fleiri búa yfir vitneskju um afdrif Geirfinns Einarssonar. Enn, 36 árum
síðar, hefur ekki verið upplýst hverjir þetta voru né heldur hvað gerðist
þetta örlagaríka kvöld í Keflavík.
----------
Fjöldi vísbendinga og villuljós
Á fyrstu klukkustundum rannsóknarinnar komumst við að þeirri niður-
stöðu að það væri sennilegt að maður eða menn væru valdir að hvarfi
Geirfinns Einarssonar, eða vissu að minnsta kosti hvað hefði gerst. Bif-
reið Geirfinns var tekin þar sem hún stóð á Víkurbrautinni, skáhallt á
móti húsi Olíusamlagsins, færð til rannsóknar og geymd í húsnæði lög
reglunnar í Keflavík. Bifreiðin var skoðuð og tekin af henni fingraför.
Ekkert fannst sem gat gefið einhverjar vísbendingar um þá sem hugs
anlega voru valdir að mannshvarfinu.
Með miklum líkum eru enn á lífi menn
sem vita nákvæmlega hvað varð um
Geirfinn Einarsson, sem hvarf sporlaust
19. nóvember árið 1974. Þetta er skoðun
Hauks Guðmundssonar sem var sá
rannsóknarlögreglumaður í Keflavík sem
fyrstur hóf rannsókn á hvarfinu. Það átti
eftir að verða umfangsmesta sakamála-
rannsókn Íslandssögunnar. Hún leiddi til
þess að sex ungmenni voru dæmd samtals
í 63 ára fangelsi. Haukur er sannfærður
um sakleysi þeirra. Hann lýsir sinni hlið í
bók sem kemur út eftir nokkra daga.
Þann 22. febrúar árið 1980 kvað
Hæstiréttur upp dóm í svokölluð-
um Geirfinns- og Guðmundarmál-
um. Sævar Marinó Ciesielski, Krist-
ján Viðar Viðarsson, Tryggvi Rúnar
Leifsson, Guðjón Skarphéðinsson,
Erla Bolladóttir og Albert Klahn
Skaftason fengu samanlagt 63 ára
fangelsisdóm. Sævar, Kristján Við-
ar og Tryggvi Rúnar fengu þyngstu
dómana.
Frá því dómurinn var upp kveð-
inn hefur Haukur Guðmundsson,
þáverandi rannsóknarlögreglumað-
ur í Keflavík, verið sannfærður um
að saklausir einstaklingar hafi verið
dæmdir á grundvelli ófullnægjandi
sannana.
Hlið Hauks í nýrri bók
Saga Hauks hefur nú verið skráð af
Freyju Jónsdóttur og kemur út 19.
nóvember næstkomandi hjá for-
laginu Sögum ehf. Dagsetningin
er engin tilviljun, hún er jafnframt
heiti bókarinnar, en þann dag árið
1974 sást síðast til Geirfinns Einars-
sonar í Keflavík. Sem rannsóknar-
lögreglumaður kom Haukur að mál-
inu strax þegar hvarf Geirfinns hafði
verið tilkynnt. Haukur gat ekki vit-
að á þeirri stundu að Geirfinnsmál-
ið ætti eftir að hafa gagnger áhrif á
lífshlaup hans. Hann vissi ekki held-
ur á þeim tíma að hann ætti eftir að
sitja af sér dóm á Kvíabryggju vegna
ólögmætrar gildru sem hann lagði
fyrir Guðbjart Pálsson, en hún leiddi
til handtöku hans.
DV náði tali af Hauki Guðmunds-
syni í tilefni af útgáfu bókarinnar í
næstu viku og birtir brot úr bókinni
þar sem segir af Geirfinnsmálinu,
frægasta mannshvarfi og sakamáli
Íslandssögunnar.
„Freyja Jónsdóttir og ég byrjuð-
um að ræða málin fyrir meira en
áratug. Hugmyndin hafði blundað
í mér síðan 1978. Mér fannst alltaf
að ég yrði einhvern tíma að koma á
framfæri mínum sjónarmiðum um
ýmis atriði, ekki síst varðandi það
sem að mínum dómi fór aflaga í
Geirfinnsmálinu. Í bókinni greini ég
einnig skilmerkilega frá ólögmætri
handtöku sem ég framkvæmdi og
var dæmdur fyrir,“ segir Haukur.
Ítarlegasta rannsókn
síðari tíma
Þegar Geirfinnur hvarf árið 1974 var
Haukur rannsóknarlögreglumaður í
Keflavík og kom þegar í upphafi að
rannsókninni. „Ég held því fram enn
í dag að ekkert mannshvarf hafi ver-
Brot úr bókinni:
jóHann HaUksson
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
Enn, 36 árum síð-ar, hefur ekki ver-
ið upplýst hverjir þetta
voru né heldur hvað
gerðist þetta örlagaríka
kvöld í Keflavík.
„SaklauSir einStaklingar voru Sakfelldir“
„Og hann kemur –
sannleikurinn kemur
í ljós ef við gefumst
ekki upp við að leita
að honum hvað sem
það kostar. Ég treysti
því og það vita
„þessir menn.““
Mynd siGtryGGUr ari