Dagblaðið Vísir - DV

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Tidligere udgivet som

Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.2011, Qupperneq 30

Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.2011, Qupperneq 30
É g verð að viðurkenna að samband mitt við Bandarík- in er nokkuð stormasamt, en ekki mjög djúpt. Þegar ég var strákur var samband mitt við stórveldið svosem ágætt, en ekkert sérstaklega mikið þó. Af einhverjum ástæðum hefur mér bara alltaf fund- ist ég vera nánari Evrópu en Banda- ríkjunum. Auðvitað hef ég eins og aðrir Vesturlandabúar um þessar mundir horft mér til óbóta á banda- rískar kvikmyndir og sjónvarpsefni, og lesið einhvern slatta af amerísk- um reyfurum, en ég hef þó til dæm- is ekki ennþá komið þangað vestur. Bara einhvern veginn aldrei fundið hjá mér neina þörf til þess. En þetta ágæta samband okkar Bandaríkj- anna á mínum barnsaldri fór svo smátt og smátt að versna á tánings- árunum. Mér fannst það vera Banda- ríkjunum að kenna, þau hefðu villst af réttri braut í sambandinu og alls konar pólitík fór að þvælast fyrir. Ég var nú aldrei neitt uppá háa sé-i út af Víetnamstríðinu, enda kornungur þá, en brátt þóttist ég sjá stórveldið taka upp á ýmsu furðu svipuðu og í Víetnam, sem mér hugnaðist illa. En Bandaríkin – ef þau hefðu þá yfirleitt leitt að mér hugann – þau hefðu þá vafalaust talið að versnandi sambúð væri mér að kenna; þau hefðu aldrei breyst neitt. En hvað sem því líður, þá hefur sambandið farið æ versnandi síðustu ár og áratugi, eða segjum að það hafi orðið kuldalegra. En þrátt fyrir það þá er það nú alltaf svo að þegar virkilega reynir á, þá hneigist maður ævinlega til að líta til Bandaríkjanna og ætlast til að þau komi til skjalanna og reddi mál- unum. Eins og núna í Líbíu. Frítt spil Þegar þetta birtist er vonandi búið að samþykkja flugbann yfir Líbíu þar sem flugfloti Gaddafís hafði haft frítt spil til að varpa sprengjum á uppreisnarmenn. Og ég ætla rétt að vona að það muni þá skila skjótum og góðum árangri. Einræðisherrann grimmi hafi ekki lengur frítt spil til að murka lífið úr þeim sem hafa vogað sér að lýsa andstöðu við hann. En til þess að svo megi verða, til að flugbann og aðrar aðgerðir dugi til einhvers, þá þarf náttúrlega amr- íska herinn til – ekkert annað dugar. Bandaríkjamenn hafa stundum verið skammaðir fyrir að hneigjast til að líta á sig sem lögregluþjón alls heimsins. Og það hefur vissulega ekki alltaf farist þeim vel úr hendi. En á öðrum stundum hafa þeir svo þvert á móti verið skammaðir fyrir að vera alls ekki nógu mikil alheims- lögregla. Undarleg staða Þegar menn sýta það að alþjóðasam- félagið hafi ekki gripið nógu fljótt í taumana í Rúanda fyrir 15 árum, eða í borgarastyrjöldunum í hinni gömlu Júgóslavíu, þá meina menn náttúr- lega fyrst og fremst að Bandaríkin hafi ekki gripið nógu fljótt í taumana. Því hverjir aðrir hefðu átt að gera það? Það er undarleg staða sem nú er uppi í alþjóðamálum – þar sem Bandaríkin eru svo algert yfirburða- ríki hvað hernaðarmátt snertir. Þann- ig hefur málum verið háttað síðan kalda stríðinu lauk. Það má auðveld- lega halda því fram að Bandaríkin hafi spilað illa úr yfirburðum sínum – það er að segja pólitískt, og efna- hagslega, en hernaðarlega er eng- inn sem kemst í hálfkvisti við þau. Og ekki í náinni framtíð. Og því er það sem það blossar upp í manni hálfgerður geðklofi við tilteknar aðstæður, og þó sjaldan eins og núna. Hvað sem leið hörku og grimmd Saddams Hussein í garð þegna sinna, og hversu mikið þjóðþrifaverk sem það vissulega var að koma hon- um frá völdum, þá var ég til dæmis alla tíð – og er enn – alveg á móti inn- rás Bandaríkjanna í Írak árið 2003. Af ýmsum ástæðum og þó kannski sérstaklega af því sú innrás var svo greinilega gerð á fölskum forsend- um. En núna, þá get ég varla beðið eft- ir því að flugvélarnar hefji sig á loft frá flugvélamóðurskipunum á Mið- jarðarhafi og byrji að herja á Gaddafí. Hver annar? Kannski skipta aðstæðurnar öllu máli. Gaddafí er vissulega akkúrat núna að drepa fjölda manns, sem ekkert hefur til saka unnið. Saddam var orðinn hálfgert pappírstígrisdýr þegar innrásin í Írak var gerð, og það hefði vafalaust mátt koma honum frá völdum á annan hátt. En samt, þessar mismunandi skoðanir lýsa mótsagnakenndum viðhorfum stórs hluta heimsins til Bandaríkjanna. Við fyrirlítum margt sem þau gera, viljum ekki sjá afskipti þeirra af okkar málum, en ætlumst til að þau komi strax til hjálpar, þegar á bjátar. Því eins og ég segi, hver annar ætti til dæmis að koma uppreisnarmönn- um í Líbíu til bjargar? Það háir Evr- ópusambandinu stórlega að það var raunar í upphafi stofnað frekar sem friðarbandalag en efnahagssam- band, og öll skref í átt að einhvers konar hernaðarsamvinnu ríkjanna hafa því verið stigin afar varfærnis- lega. Evrópuherinn verður varla mik- ill bógur í fyrirsjáanlegri framtíð. Það róar kannski suma sem óttast hug- myndina um slíkan her, en undan- farnar vikur verð ég að viðurkenna að ég hefði oft viljað að til væri í Evrópu öflugur sameinaður her sem hefði getað stöðvað framferði Gaddafís núna snöggt og örugglega. Tvískinnungur Það er að vísu alltaf mikill tvískinn- ungur í því að sitja hér á hinu óvopn- aða Íslandi og fabúlera um að hinir og þessir ættu að drífa sig af stað með vopn sín og verjur og hella sér í bar- daga – sem ég veit að hvorki ég né mitt fólk munum þurfa að taka þátt í. En ég vona að Evrópuher verði samt að veruleika einhvern tíma – þó auðvitað muni aldrei fara svo að ís- lenskir bændasynir verði skikkaðir í hann að sér forspurðum! Þangað til svo verður, þá verður að treysta á amríska herinn þegar virkilega er þörf á alþjóðalögreglu. Það er skrýtin staða, en bara að vona að hann gegni þá því hlutverki með sóma – þegar tekst að koma hon- um af stað. Því það er rétt sem utan- ríkisráðherra vor sagði á þingi – ef Gaddafí verður látinn komast upp með að bæla niður andóf gegn sér, þá mun það verða einræðisherrum heimsins mikil og góð hvatning um ókomin ár. Má ég þá heldur biðja um amr- íska herinn! Amríski herinn, svo réttsýnn og rogginn … Við Sigrún kærastan mín eign-uðumst okkar fyrsta barn í byrjun febrúar. Eftir að við komumst að því að við ættum von á dreng ákváðum við að nefna hann Hallgrím eftir föður kærustunnar minnar. Við ákváðum líka í samein- ingu að kenna hann við okkur bæði en ekki bara mig. Drengurinn okkar heitir því Hallgrímur og er Sigrúnar- og Ingason sem styttist í Hallgrímur S. Ingason. Við ákváðum þetta vegna þess að það eru engin almennileg, efnisleg rök fyrir því að kenna barn eingöngu við föður þess en ekki móður. Barnið er ekki bara af- kvæmi föðurins; hann á ekki meiri heiður af því að það kom í heiminn. Börn eru því ekki eingetin heldur „tvígetin“ og það er ósanngjarnt að nafn barnsins feli ekki líka í sér nafn móður þess. Ef kenna á börn við for- eldra sína til að byrja með er bæði ósanngjarnt og órökrétt að kenna þau bara við annað foreldrið án þess að góð og gild ástæða sé fyrir því að fara í kyngreinarálit. Meginástæðan fyrir þess-ari ósanngirni í nafngift-um, sem er órökrétt af áður- nefndri ástæðu, er fyrst og fremst söguleg og tengd við ákveðna hefð. Ójafnréttið sem sögulega hefur ein- kennt samskipti karla og kvenna í öllum samfélögum heimsins gerði að verkum að feðrahyggja var eitt af einkennum þessara samfélaga. Karlmaðurinn var af þessum sökum álitinn meiri og mikilvægari sam- félagsþegn en konan sem var eins konar viðhengi hans. Konur voru fyrst og fremst dætur, eiginkonur og mæður en ekki sjálfstæðir einstak- lingar með eigin tilverurétt. Þess vegna voru börn eingöngu skírð eða kennd við feður sína – alger óþarfi þótti að kenna börn einnig við mæður sínar sem voru í annars flokks stöðu. Sem betur fer hefur dregið all-verulega úr þessu ójafnrétti milli kynjanna í mörgum lönd- um heimsins, meðal annars hér á Íslandi. Fólk virðist hins vegar oft ekki átta sig á ýmsum birtingar- myndum þessa sögulega ójafnréttis á milli kynjanna, meðal annars því að almennt séð eru börn ennþá að- eins kennd við feður sína án þess að hægt sé að rökstyðja þetta misræmi með haldbærum rökum. Ég hef rætt þetta atriði við nokkuð marga upp á síðkastið. Þeir sem gagnrýna þá ákvörðun okkar Sigrúnar að kenna drenginn einnig við móður sína geta hins vegar ekki bent á önnur rök fyrir þessari gagnrýni sinni en þá sögulegu staðreynd að þetta hafi ekki tíðkast og að venjan sé sú að kenna börnin eingöngu við feður sína. Þessi rök standast hins vegar ekki og það eru fleiri góðar og gild- ar ástæður fyrir því að kenna börn einnig við mæður sínar en að gera það ekki. Það er að segja ef við ætl- um að viðhalda þeirri hefð að nota nöfn foreldra þeirra sem eftirnöfn auk viðskeytisins -sonur eða -dóttir. Til að undirstrika þetta kynja-misræmi í hugmyndum okk-ar um eftirnöfn er eftirfarandi dæmi ágætt. Einstaklingur sem er eingöngu kenndur við föður sinn getur ákveðið síðar á lífsleiðinni að hann vilji ekki kenna sig við hann af einhverjum ástæðum. Yfirleitt er ástæðan fyrir þessu sú að eitthvað hefur komið upp á samskiptum við- komandi og föður hans sem orðið hefur til þess að einstaklingurinn vill ekki tengjast pabba sínum með þessum hætti: Dóttir Jóns verður því allt í einu Guðrúnardóttir og sonur Péturs verður Jóhönnuson. Litið er á slíka nafnabreytingu sem refsingu vegna einhvers sem faðir- inn á að hafa gert á kostnað einstak- lingsins og má ætla að slík nafna- breyting sé óþægileg fyrir föðurinn. En af einhverjum ástæðum lít-um við ekki á það sem refs-ingu í garð kvenna þegar börn eru ekki kennd við þær líkt og feð- ur þeirra. Á þeim tíma sem barnið er ekki kennt við móður sína hefur hún samt sem áður ekki gert neitt til að verðskulda það að barnið sé ekki kennt við hana, líkt og í þeim tilfell- um þar sem einstaklingur ákveður að hætta að kenna sig við föður sinn vegna ósættis við hann. Samt eru tilfellin sambærileg í þeim skiln- ingi að þau fela í sér þá afleiðingu að barn er ekki kennt við annað for- eldri sitt. Sem sagt: Það er meiðandi fyrir föður ef barn hans kennir sig ekki við hann en slíkt hið sama gild- ir ekki þegar barn er ekki kennt við móður sína. Munurinn á tilfellunum er auðvitað sá að í öðru er ein-hver persónuleg ástæða fyrir hendi sem fær einstaklinginn til að hætta að kenna sig við föður sinn eftir að hann er kominn til vits og ára á meðan það er siðvenja í flest- um samfélögum að kenna börn við föður sinn. Í báðum tilfellum er af- leiðingin hins vegar sú sama: Barn er einungis kennt við annað foreldri sitt. Og þar sem þetta er álitið slæmt og óþægilegt fyrir föður sem ekki er lengur kenndur við barn sitt vegna hegðunar sinnar má þá ekki segja að það sé að minnsta kosti ósanngjarnt gagnvart móðurinni að kenna börn ekki líka við hana þar sem hún hafi ekki gert neitt til að verðskulda hi‘ gagnstæða. Annað hvort ætti því að kenna börnin við báða foreldra sína eða þá hvorugt þeirra. Í þessu máli, líkt og svo mörgum öðrum, virðumst við vera föst í viðjum vanans: Eitthvað á að vera einhvern veginn vegna þess að það hefur alltaf verið þannig en ekki af því að það eru til góð og gild rök fyrir því. Í þessari tilteknu umræðu virð- ast „af því bara-rökin“ verða ofan á í skoðunum fólks þrátt fyrir að jafn- réttisbarátta kynjanna hafi skilað þeirri skoðun inn í gildismat flestra að konur og karlar séu jöfn. Ýmsar siðvenjur okkar viðhalda hins veg- ar þessu sögulega ójafnrétti, með- al annars í því hvernig við nefnum eða skírum börn. Þessar siðvenjur þurfa að breytast til að algert kynja- jafnrétti náist. Til þess að þetta geti gerst þurfum við hins vegar að byrja á því að endurskoða viðhorf okkar til þessara siðvenja. 30 | Umræða 18.–20. mars 2011 Helgarblað Trésmiðjan Illugi Jökulsson Nafngiftir og kynjajafnrétti Helgarpistill Ingi F. Vilhjálmsson „Einræðisherrann grimmi hafi ekki lengur frítt spil til að murka lífið úr þeim sem hafa vogað sér að lýsa andstöðu við hann.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.