Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.2011, Síða 19

Þ
au okkar sem ólust upp í kalda
stríðinu muna hvernig það var
að eiga von á því að heimur-
inn gæti farist hvenær sem var.
Átök í Miðausturlöndum eða jafnvel
mannleg mistök gátu leitt til þess að
þrýst var á hnappinn og heimurinn
þurrkaðist út.
Í dag þurfum við að búa við ógn
sem er ekki mikið skárri. Afleiðing-
arnar eru kannski ekki jafn hrikaleg-
ar, en það kemur á móti að hamfar-
irnar eru mun líklegri til að eiga sér
stað. Fyrir rétt rúmum tveimur árum
sat maður með öndina í hálsinum á
meðan hlutabréfamarkaðir hækk-
uðu og lækkuðu á víxl. Ef þeir færu
í fýlu væri voðinn vís fyrir okkur öll.
Spilavíti eða fjárkúgun?
Hagfræðingurnn John Maynard
Keynes, sem var að mörgu leyti hug-
myndafræðingur uppgangstíma eft-
irstríðsáranna, sagði að hlutabréfa-
markaðir væru eins og spilavíti.
Þetta má til sanns vegar færa þessa
dagana, og líklega þurrka orðin „eins
og“ út. Jafnvel má segja að þeir hafi
tekið næsta skref, og að nú sé um
hreina fjárkúgun að ræða. Margir
horfðu reiðir á þegar ótöldum fjár-
munum var dælt inn í bankakerfi
heimsins haustið 2008. Almenning-
ur þurfti að borga fyrir spilamennsku
fjárglæframanna, en enginn sá neina
aðra lausn. Enn verr færi ef banka-
mennirnir fengju ekki fjármunina og
hlutabréfakúrfurnar í enn meiri fýlu.
Á fundi haustið 2010 lögðu leið-
togar Frakklands og Þýskalands fram
tillögu um framtíðarlausnir fjárhags-
vanda sem þessa. Almenningur ætti
hér eftir ekki að þurfa að borga allan
reikninginn, heldur þyrftu banka-
mennirnir að vera reiðubúnir til að
taka á sig eitthvert tap líka. Fjármála-
menn og -skýrendur náðu ekki upp
í nef sér af reiði. Slíkar yfirlýsingar
eru jú til þess fallnar að gera fjár-
festa áhyggjufulla, og gætu leitt til
nýs hruns!
Endalaus vitleysa
Enn virðist því engin leið til að koma
í veg fyrir að almenningur borgi
brúsann þegar illa fer á fjármála-
mörkuðum, því enginn vill jú að
þeir hrynji alveg og leiði af sér verri
kreppu. Vandamálið er þó að þeir
geta hrunið nánast hvenær sem er,
þar sem þeir byggja ekki á raunveru-
legum verðmætum, heldur áætl-
uðum. Ekkert breyttist í raun þegar
Bandaríkin voru færð niður um flokk
hjá þekktu matsfyrirtæki, en álitið á
þeim breyttist, sem var nóg til þess
að leiða af sér ótta á verðbréfamörk-
uðum.
Frá því ég fæddist hefur orð-
ið verðbréfahrun á Wall Street árin
1979, 1982, 1987 og 1992. Næstu
hrun urðu í Asíu (1997) og Rússlandi
(1998), áður en að internetbólan
svokallaða sprakk árið 2000. Næsta
meiriháttar hrun varð árið 2007–08,
og ef til vill er annað í vændum. Því
lengri sem uppgangurinn er á milli,
því meira verður hrunið þegar það
loks kemur.
Kauphöll Íslands rís og dalar
Á meðan hlutabréfamarkaðir eru við
lýði er líklega engin leið til að koma
í veg fyrir slík hrun. Þegar verðbréf
hækka borgar sig jú að kaupa þau,
og fólk keppist um að gera það þar
til bólur myndast og springa og allt
hrynur á ný.
Sala á hlutabréfum hófst fyrst
á Íslandi árið 1990, en fór hægt af
stað. Fólk fékk jafnvel skattaafslátt til
hlutabréfakaupa til að hvetja það til
dáða. Eftir hrunið 2008 voru aðeins
um tvö fyrirtæki skráð í Kauphöll Ís-
lands, en þeim hefur hægt og rólega
fjölgað aftur, þó ekki séu þau enn
orðin jafn mörg og áður. Ef til vill var
þó ágætt að vera laus við þetta fyrir-
bæri, því erfitt er að sjá að það hafi
verið þjóðinni til bóta að opna álíka
spilavíti hér.
Umræða | 19Miðvikudagur 17. ágúst 2011
Styður þú kröfur leikskólakennara?
„Ég er ekki búin að kynna mér kröfur leik-
skólakennara en mér finnst það líklegt því
laun þeirra eru fáránleg.“
María Pétursdóttir
37 ára framhaldsskólakennari
„Frekar geri ég það, já.“
Halldór Halldórs
76 ára ellilífeyrisþegi
„Ég þarf að kynna mér það betur en mér
finnst krafan eðlileg.“
Sigríður Valgeirsdóttir
91 árs eftirlaunaþegi
„Já.“
Stefán Sigurjónsson
28 ára nemi
„Já.“
Valdimar Valdimarsson
37 ára bakari
1 Baðfatamódel 12 ára – Ólétt 15 ára
Móðir breskrar stúlku er mjög stolt af
henni því nú fær fjölskyldan nýtt hús
frá félagsmálayfirvöldum.
2 11 milljarða gjaldþrot Sigurðar Bollasonar
Félög í eigu athafnamannsins
Sigurðar Bollasonar úrskurðuð gjald-
þrota.
3 Nafn mannsins sem léstFinnur Dór Þórðarson lést af slys-
förum í Lúxemborg.
4 „Ég neitaði honum“Leikmaður Manchester United
gúglaði sjálfan sig til að táldraga
stúlku.
5 Misnotkun á stjúpdætrum: Gætu fengið þunga dóma
Játaði fyrir lögrelgu að hafa misnotað
stjúpdætur sínar.
6 Faðir afhöfðaði fatlaðan son sinn
Þrítugur maður játaði að hafa myrt
sjö ára fjölfatlaðan son sinn.
7 Harry prins er hættur með kærustunni
Prinsinn umtalaði er hættur með
Florence Brudenell-Bruce.
Mest lesið á dv.is
Myndin Nýrakaður Torfi Geirmundsson rakari sviptir hér hulunni af Óttari Proppé borgarfulltrúa nýrökuðum í biðskýlinu við
Hlemm. Luis E. Arreaga, sendiherra Bandaríkjanna, og Stefán Eiríkisson lögreglustjóri fylgjast grannt með því sem
fram fer. Blaðamannafundur um komandi Menningarnótt fór fram á Hlemmi á þriðjudag. MyNd Sigtryggur Ari
Maður dagsins
Stefnir í úrslit
á Ólympíu-
leikunum
Ásdís Hjálmsdóttir
Ásdís Hjálmsdóttir spjótkastari tryggði
sér þátttökurétt á Ólympíuleikunum og á
heimsmeistaramótinu í frjálsum. Ásdís segir
velgengnina byggja á mikilli vinnu og áhuga
á íþróttinni.
Hvar ertu alin upp?
„Ég er alin upp í Reykjavík, í Fossvoginum
nánar tiltekið.“
Hvað drífur þig áfram?
„Metnaður til að bæta mig, gera betur í dag
en í gær.“
Átt þú þér fyrirmynd?
„Já, eiga ekki allir sér fyrirmyndir? Það er til
fullt af frábæru íþróttafólki sem ég lít upp
til. Ólafur Stefánsson er ein mín stærsta
fyrirmynd.“
Hvenær byrjaðir þú að æfa íþróttir?
„Ég byrjaði að æfa fyrst þegar ég var tíu ára
en fór að einbeita mér alfarið að spjótkasti
þegar ég var að verða 16 ára.“
Áttu ráð handa krökkum sem vilja
ná langt?
„Númer eitt, tvö og þrjú er að finna sér íþrótt
sem maður hefur gaman af. Spjótkastið er
það skemmtilegasta sem ég geri. Ef manni
þykir gaman þá er maður tilbúinn að leggja
mikið á sig og það þarf. Þetta er mikil vinna
en svo 150 prósent þess virði.“
Hvernig tilfinning var að tryggja sér
þátttöku á Ólympíuleikunum og
heimsmeistaramótinu?
„Þetta var alveg frábært og mikill léttir. Ég
hef oft kastað yfir þessa lengd en ekki innan
þessara tímamarka. Léttirinn er því mikill og
nú getur maður einbeitt sér að því að undir-
búa sig fyrir þessi mót.“
Hvernig undirbýrðu þig fyrir mót?
„Ég hreyfi mig um morguninn og kem þannig
blóðinu aðeins af stað. Svo er mikilvægt að
borða vel og drekka mikið vatn. Eins fer ég
í gegnum köstin í huganum, horfi jafnvel
á gömul myndbönd og set upp hvernig ég
ætla að gera þetta. Svo er bara að slaka á
fram að móti.“
Hvaða markmið seturðu þér á
Ólympíuleikunum?
„Ég ætla mér að minnsta kosti í úrslit en
þangað komast tólf bestu. Mitt markmið er
að vera á meðal þeirra. Ef það tekst endur-
skoða ég hvaða markmið ég set mér. Maður
tekur eitt skref í einu.“
Hvað er fram undan?
„Ég keppi á demantamóti á föstudaginn og
svo bikarkeppni hér heima helgina eftir það.
Svo er bara að halda áfram undirbúningi
fyrir HM. Eins er ég að vinna í masterverkefni
mínu á milli keppnisferða og æfinga og ætla
að klára það með krafti þegar tímabilinu
lýkur í haust.“
Kjallari
Valur
gunnarsson
Þegar heimurinn varð spilavíti
Dómstóll götunnar