Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.2012, Qupperneq 10

10 Fréttir 20. febrúar 2012 Mánudagur
J
akob Frímann Magnússon,
miðborgarstjóri og tónlistar-
maður, hefur stefnt Landspít-
alanum, Vísindasiðanefnd og
Persónuvernd í þeim tilgangi
að fá aðgang að lífsýni úr Davíð Stef-
ánssyni frá Fagraskógi.
Jakob telur að Davíð gæti hugsan-
lega verið móðurafi sinn, en móðir
Jakobs, Bryndís Jakobsdóttir, var ætt-
leidd sem kornabarn af kaupmanns-
hjónum á Akureyri og hefur faðerni
hennar ætíð verið á huldu. Fyrirtaka í
málinu verður í Héraðsdómi Reykja-
víkur á morgun, þriðjudag.
Móðirin bláfátæk
Í ævisögu Jakobs Frímanns sem rituð
var af Þórunni Erlu-Valdimarsdóttur
og ber nafnið Með sumt á hreinu,
kemur fram að blóðmóðir Bryndís-
ar, Þórunn Hanna Björnsdóttir, hafi
verið bláfátæk stúlka frá Ólafsfirði.
Hanna, eins og hún var kölluð, var
tvítug að aldri þegar hún uppgötvaði
að hún bæri barn undir belti. Hún
starfaði þá sem framreiðslustúlka á
Hótel Akureyri og bjó við það kröpp
kjör að hún neyddist að gefa barnið
frá sér. „Nafn föðurins er af einhverj-
um ástæðum ekki inni í myndinni.
Knúði hún til dyra hjá tilvonandi föð-
ur og fékk þurrar viðtökur? Mikið hef
ég velt þessu fyrir mér,“ segir Jakob
Frímann í bók sinni.
Barnsfaðirinn sveipaður dulúð
Hann segir einnig að orðrómur hafi
snemma verið á kreiki um tvo menn
sem gætu hugsanlega verið barns-
feður móður hans. Búið sé að úti-
loka annan þeirra með samanburði
á lífsýnum, en enn sé óvíst með hinn
manninn. „Hinn maðurinn er sveip-
aður dulúð og ég bara mannlegur,
vil eins og allir menn þekkja hann
afa minn. Til eru lífsýni en lagabók-
stafurinn krefst þess að barn við-
komandi sé lifandi, svo óvíst er hvort
úr þessu fæst skorið. Fleiri móður-
afa hefur orðrómur ekki borist í mín
eyru.“ Hinn maðurinn sem Jakob tal-
ar um í bók sinni er eins og áður seg-
ir Davíð Stefánsson frá Fagraskógi,
eitt ástsælasta skáld sem Ísland hef-
ur alið.
Landsþekktur og naut kvenhylli
Davíð fæddist á bænum Fagraskógi á
Galmaströnd í Eyjafirði árið 1895 og
bjó mestan part ævi sinnar á Akur-
eyri þar sem hann starfaði sem bóka-
vörður á Amtbókasafninu frá 1925.
Fyrsta bók hans, Svartar fjaðrir, kom
út árið 1919. Hún vakti mikla hrifn-
ingu og varð hann landsþekktur í
kjölfarið.
Davíð kvæntist aldrei og varð
engra barna auðið, að minnsta kosti
svo vitað sé. Hann naut þó alla tíð
mikillar kvenhylli og hvort leiðir hans
og dökkhærðrar ungrar framreiðslu-
dömu hafi einhvern tíma legið sam-
an, er ekki gott að segja. Sú eina sem
veit svarið við því er Þórunn Hanna,
sem kaus að taka nafn barnsföður
síns með sér í gröfina.
Davíð dulur á ástina
Af orðum samtíðarmanns Davíðs,
Páls Ísólfssonar, að dæma var Dav-
íð ekki maður sem flíkaði tilfinning-
um sínum og var dulur þegar kom að
ástinni og kvenfólki. Í bókinni Í dag
skein sól lætur Páll eftirfarandi orð
falla um vin sinn: „Davíð var glæsi-
menni og rétt er það sem hann segir
– að allar vildu meyjarnar eiga hann.
En mér er aftur á móti fátt kunnugt
um „ástina hans“, því hann fór vel
með hana eins og annað, sem hon-
um var trúað fyrir, og flíkaði ekki
þeim tilfinningum sem bærðust í
brjósti hans.“
Í bók sinni ýjar Jakob að því að
faðirinn hafi ef til vill verið mikils-
metinn maður sem stöðu sinnar
vegna hefði ekki verið tilbúinn að
gangast við barninu. „Faðirinn vildi
ekki vamm sinn vita – mætti halda –
svo megn þöggun varð um faðernið
að hún ríkir enn. Það hefði kannski
varpað skugga á hans góða rykti.
Af þessum ávexti mátti ekki þekkja
hann.“
Davíð lést árið 1964 á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu Akureyri, þá 69 ára að
aldri. Banamein hans var blóðtappi í
hjarta. Til eru lífsýni úr Davíðs, sem
unnt er að bera saman við lífsýni úr
Bryndísi, móður Jakobs til að skera
úr um hvort skyldleiki sé til staðar, en
Bryndís lést árið 1986, 54 ára að aldri.
Sýni tekin til lækninga, ekki til
faðernisrannsókna
Lífsýni eru þó aldrei afhent til fað-
ernisrannsóknar án undangengins
dómsúrskurðar. Sýni í lífsýnasafninu
eru fyrst og fremst fengin við sjúk-
dómsgreiningar og aðra þjónustu við
sjúklinga. Sýnin eru send til rann-
sóknar frá læknum og berast sem
frumu- eða vefjasýni og geta ver-
ið tekið við rannsókn, skurðaðgerð
eða krufningu. Jóhannes Björnsson,
fyrrverandi yfirlæknir Rannsókna-
stofu Háskólans í meinafræði, segir
þannig safnið byggt upp af sýnum
sem tekin hafa verið til sjúkdóms-
greiningar eða lækninga, ekki til fað-
ernisrannsókna. „Öll eigum við eftir
að fara einhvern tímann til læknis og
það getur verið tekinn úr okkur botn-
langinn, tekinn af okkur fæðingar-
blettur, lunga eða önnur líffæri við
skurðaðgerð. Hluti af þessum sýnum
er síðan geymdur í vaxkubbum. Lífs-
ýni er aldrei tekið í þessum tilgangi
og það er þess vegna sem þetta telst
vera óvenjuleg notkun og er þá aldrei
gert nema að einstaklingurinn sé lát-
inn og að fengnum dómsúrskurði.“
Háð leyfi Vísindasiðanefndar
og Persónuverndar
Í níundu grein laga um lífsýnasöfn
er kveðið á um að „safnsstjórn getur,
að fengnu leyfi Vísindasiðanefndar
og Persónuverndar, heimilað notk-
un lífsýna í öðrum tilgangi en ætlað
var þegar þau voru tekin, enda mæli
brýnir hagsmunir með því og ávinn-
ingurinn vegi þyngra en hugsanlegt
óhagræði fyrir lífsýnagjafann eða
aðra aðila.“ Jóhannes segir að að-
gangur að lífsýnum í þessum tilgangi
hafi einungis verið heimilaður í tíu
til fimmtán tilvikum og þá eingöngu
þegar spurning var um faðerni en
ekki fjarri skyldleika.
Spurning hvort orðrómur nægi
Fyrsta grein barnalaga segir að barn
eigi rétt á að þekkja báða foreldra
sína, en engin lög eru til sem ná yfir
annan ættlið. Það er þó ekki sjálfgef-
ið að fá aðgang að lífsýnum einstak-
lings, jafnvel þótt það sé um hugsan-
legt barn viðkomandi að ræða.
Jóhannes segist ætla, að dómar-
ar vilji fá fram rökstudda vissu um
hugsanlegt faðerni. „Það verður að
leiða líkur að því fyrir rétti. Það þýð-
ir líklega ekki fyrir einstakling að
koma og segja að hann haldi að Jón
Jónsson sé faðir sinn, eða hafi ver-
ið. Það verður að leiða líkur að því
að það hafi verið samdráttur á milli
móður og eiganda lífsýnisins. Þau
hafi verið á sama stað á tilteknum
tíma og það hafi verið vitað að þau
hafi verið ástvinir eða eitthvað á þá
leið.“ Aðspurður hvort að orðrómur
um faðerni nægi til að uppfylla laga-
leg skilyrði segir Jóhannes að það sé
dómara að ákveða. n
Telur sig vera afabarn
Davíðs Stefánssonar
n Jakob Frímann Magnússon vill aðgang að lífsýni úr Davíð Stefánssyni frá Fagraskógi
Leitar upprunans Jakob Frímann
Magnússon, tónlistarmaður og mið-
borgarstjóri, stendur í málaferlum til að
fá aðgang að lífsýni úr Davíð Stefáns-
syni frá Fagraskógi.
MynD Sigtryggur ari
Hanna Ólafsdóttir
blaðamaður skrifar hanna@dv.is
Stórskáld Davíð Stefánsson frá Fagraskógi
er eitt ástsælasta skáld þjóðarinnar.
Lúðvík gizurarson:
Barðist fyrir réttu faðerni
Lúðvík Gizurarson hæstaréttalögmaður barðist
í mörg ár fyrir dómstólum fyrir að fá viðurkennt
faðerni sitt, en hann taldi sig vera rangfeðraðan
og að raunverulegur faðir sinn væri Hermann
Jónasson, forsætisráðherra og formaður Fram-
sóknarflokksins.
Í ágúst 2003 leitaði Lúðvík eftir því við Rann-
sóknarstofu í réttarlæknisfræði að gerð yrði
rannsókn á lífsýnum úr sér og foreldrum sínum.
Rannsóknarstofan sannreyndi grun Lúðvíks
um að Gizur Bergsteinsson væri ekki faðir hans.
Þann 2. september 2004 var dæmt í Héraðsdómi
Reykjavíkur að Gizur væri ekki blóðfaðir Lúðvíks
og sat hann því eftir ófeðraður. Lúðvík krafðist
þess fyrir dómstólum að borið yrði saman DNA-
sýni úr honum og Hermanni og velktist málið á
milli héraðsdóms og Hæstaréttar í fjölda ára.
Árið 2007 fékk Lúðvík leyfi hjá Hæstarétti til að gerð yrði DNA-rannsókn á lífsýni úr
Hermanni sem staðfesti að hann væri með réttu faðir Lúðvíks. Í september sama ár
staðfesti héraðsdómur formlega faðerni Lúðvíks.„Hinn maðurinn er
sveipaður dulúð
og ég bara mannlegur,
vil eins og allir menn
þekkja hann afa minn.