Dagblaðið Vísir - DV - 11.02.2013, Blaðsíða 11

enda eru þau hjónin nýkominn frá
Tenerife með níu manna fylgdarlið.
„Krakkarnir eru ótrúlega réttinda-
meðvituð því það er það sem þau geta
hangið í. Þau hafa verið svipt rétti sín-
um til þess að vera með foreldrunum
og þetta er þeirra aðferð til þess að
sýna að þau eiga víst einhvern rétt.“
Misstu fyrsta barnið sitt
Stundum standa þau frammi fyrir
spurningunni hvort þau séu að leggja
of mikið á börnin sín. „Við þurfum að
svara því hvort það sé eðlilegt að þau
þurfi að alast upp við allt sem geng-
ur á hér, þar sem þau þurfa að horfa
upp á mótþróa, sjálfsskaða, strok og
ýmislegt sem væri börnum í bóm-
ull mjög framandi. Á móti kemur að
börnin okkar fá að upplifa það að það
hafi það ekki allir jafn gott og þau, þau
þurfa að deila með öðrum og sýna
umburðarlyndi. Þau fá innsýn inn í líf
annarra og tengjast þessum börnum
eins og systkinum.“
Alls hafa þau eignast fimm stráka
auk þess sem Guðbergur á eina dóttur.
Elsti strákurinn er dáinn, dó þegar
hann var bara þriggja ára, á fjórða
árinu. „Fyrsta barnið okkar fórst af
slysförum. Eftir það breyttist allt. Við
lærðum að meta hlutina allt öðruvísi.
En við vorum bara kettlingar,“ segir
Anna.
Aðspurð hvort það hafi gert það að
verkum að þau hafi opnað hjartað sitt
fyrir öllum þessum börnum svara þau
bæði játandi og neitandi. Þetta er ekki
svo einfalt, það er fleira sem kemur til.
Anna fór til dæmis til Afríku á veg-
um ABC-barnahjálpar þar sem hún
fór í skóla í barna- og þróunarhjálp
árið 2009. Hún fór líka á stúlknaheim-
ili í Hondúras þar sem hún kynnist
stúlkubörnum sem höfðu verið mis-
notuð og orðið fyrir sýruárásum og
lent í ótrúlegustu hlutum. Guðberg-
ur fór aftur á móti með trúboða til Afr-
íku, flakkaði um Úganda, Rúanda og
Kenía, tók myndir og gerði vídeó. Það
var í senn lærdómsríkt og skemmti-
legt. „Þetta spilar allt saman,“ seg-
ir hann. „Í grunnin þá hefur mað-
ur þetta hjarta, ég veit ekki af hverju.
Þetta er bara svona.
Við höfum fengið löngun til að
hætta og einu sinni stóðum við
frammi fyrir þeirri ákvörðun. Þá var
mikið búið að ganga á og búið að vera
erfitt. Þá hugsaði ég af alvöru hvort
það væri mannskemmandi að standa
í þessu rugli, ég væri fínn í því að reka
fyrirtæki og ætti að fara að gera eitt-
hvað annað. En þegar ég fór virkilega
að skoða það þá fann ég að það er
ekkert annað sem ég vildi frekar gera.
Mig langar að gera þetta.“
Fóru en fengu að koma aftur
Við sitjum í eldhúsinu þar sem boð-
ið er upp á nýbakaðar smákökur. Fyrir
utan þau hjónin og flaðrandi hund þá
er enginn í húsinu þennan morgun,
börnin eru öll í skóla eða vinnu. Hér
eru engin smábörn lengur, börnin eru
öll á aldrinum tólf til átján ára. Hús-
ið er stórt og mikið og veitir ekki af.
Elsta daman býr reyndar í litlu húsi á
lóðinni, en eins og fyrr segir eru fimm
fósturbörn á heimilinu ásamt tveimur
börnum þeirra hjóna.
Fósturbörnin hafa aldrei verið
fleiri, alla jafna eru þau ekki fleiri en
þrjú, oftast tvö sem dvelja á heimilinu
í senn. Hins vegar eru þau börn sem
hafa einu sinni verið tekin inn alltaf
velkomin aftur. „Það stóð aldrei til að
þau yrðu svona mörg. Ein var hér í tvö
ár en fór í uppreisn og fór. Þegar hún
var rétt að verða átján ára bað hún um
að fá að koma aftur. Þannig að hún er
hér núna og er búin að vera í tæpt ár.
Annar var ofsalega reiður ungur
drengur þegar hann kom á sínum
tíma og það var ekki hægt að hafa
hann á heimilinu svo hann fór á með-
ferðarheimili þar sem hann var í heilt
ár. En þótt hann væri farinn þá vor-
um við alltaf í sambandi við hann og
tengdumst honum sterkt, hann bara
tilheyrir okkur. Hann átti ekkert að
fara á sínum tíma og vildi koma aft-
ur. Þannig að hann gerði það. Það eru
þessi tvö börn sem eru einu börnin
sem hafa farið áður en okkur fannst
verkefni okkar vera lokið. Við fundum
það. Og nú eru þau bæði komin aftur.
Heimili okkar er alltaf opið fyrir
þeim fósturbörnum sem hafa ver-
ið hjá okkur. Við erum í þessu á þeim
forsendum, en ekki peninganna
vegna. Hjartað okkar er þarna.“
Vanræksla algengasta ástæðan
Ástæðan er skýr. Krakkarnir sem til
þeirra koma eru að koma úr misjöfn-
um aðstæðum. Þau sem eru í styrktu
fóstri eru yfirleitt með alls kyns grein-
ingar frá greiningarmiðstöðinni,
barna- og unglingageðdeild og Stuðl-
um. „Ég á bara ADHD-krakka þannig
að ég er ekkert að fara í neitt nýtt,“ seg-
ir Anna hlæjandi, „ég held að ég sé sú
eina sem er ekki greind hérna.“
Svo koma aðrir vegna þess að þeir
hafa farið út af sporinu, eru byrjað-
ir í neyslu eða komnir í óæskilegan
félagsskap þannig að það er ákveðið
að kippa þeim út úr aðstæðunum í
smá tíma, aðrir hafa verið á heim-
ilum þar sem sjúkdómar hafa tek-
ið völdin, og enn aðrir eiga foreldra
sem eru vanhæfir vegna neyslu og í
sumum tilfellum hafa börnin búið
við ofbeldi. Þannig að það eru marg-
víslegar ástæður sem liggja að baki
fósturvistinni en krakkarnir eiga það
sammerkt að það er búið að eyði-
leggja margt fyrir þeim. „Flest þessara
mála eru vegna vanrækslu en svo höf-
um við fengið til okkar börn sem eiga
foreldra sem hafa staðið sig eins og
hetjur en hafa tekið þessa ákvörðun
í þágu barnsins. Það getur verið
mjög erfitt en mikilvægt skref,“ seg-
ir Anna en þegar hún stendur upp til
þess að sækja vatn grípur Guðbergur
orðið: „Sem fósturforeldrar þurfum
við að geta sett okkur í spor annarra
og forðast það að dæma aðra. Ég get
ekki trúað því að neitt foreldri vilji að
barnið sitt fari í fóstur. Flestir foreldrar
vilja hugsa vel um börnin sín en sumir
geta það kannski ekki.
Fósturbörnin vilja líka vera hjá for-
eldrum sínum og þótt þau eigi sinn
stað í okkar hjarta þá verðum við
aldrei blóðforeldrar þeirra og við töl-
um aldrei gegn þeim. Því ef þú talar
gegn foreldrum barnsins þá ertu far-
inn að tala gegn barninu sjálfu, það
tekur því alltaf persónulega. Þannig
að við tölum aldrei illa um þetta fólk.“
Tala í þau líf
Að þeirra mati mætti barna-
verndarnefnd þó grípa fyrr inn í mál-
in í sumum tilfellum. Krakkarnir eru
orðnir of brotnir þegar þeir koma í
fóstur til þeirra og stundum verður
skaðinn aldrei bættur að fullu, krefst í
það minnsta mikillar vinnu ævilangt.
„Traustið er mesta vandamálið, í 98
prósent tilvika þá treysta þessi börn
ekki. Þau geta líka átt erfitt með að
finna sig því þau eru orðin flöt eftir
langan og erfiðan slag. Í ofanálag
eru mörg með erfiðar raskanir sem
gera það að verkum að þau eiga erfitt
með að finna fyrir samkennd og um-
hyggju. En auðvitað er það mjög mis-
jafnt.
Fyrir okkur er það alveg skýrt á
hvaða forsendum við gerum þetta.
Við erum alltaf til staðar fyrir þessa
krakka og reynum að byggja þá upp.
Stundum þurfum við að ná utan um
einhvern hegðunarvanda, komast að
rótinni og vinna út frá því. Við setjum
okkur alltaf markmið varðandi það
sem við viljum ná fram, hvort við ætl-
um að koma þeim í framhaldsskóla
eða hjálpa þeim af stað í atvinnulíf-
inu. Þegar krakkarnir koma hingað
hafa þeir fæstir einhverja framtíðar-
sýn. Það er okkar hlutverk að reyna að
tala líf inn í þau, von og trú.
Við reynum að undirbúa þau fyrir
lífið. Það besta við þetta er að fá að
eignast hlutdeild í lífi þessara krakka
og fá að taka þátt í því. Svo vonum við
að geta haft áhrif til góðs,“ segir Guð-
bergur og Anna grípur orðið. „Þetta er
líka spurning um það hvar hæfileik-
ar manns liggja. Ég hef meira úthald
gagnvart börnum og unglingum sem
eru að gera einhverja steypu heldur en
fullorðnu fólki. Ég tek ofan fyrir kon-
um í umönnunar störfum og kennslu.
En þótt við séum að taka þessa krakka
heim til okkar, þó að þetta sér erfitt og
illa launað, þá gerum við það af því
að okkur finnst þetta þess virði. Mér
finnst það ákveðin forréttindi að fá að
vera heima og fylgja börnunum eftir.
Þetta er ákveðinn fjársjóður sem við
höfum í höndunum.“
Vilja skipta máli
Hvorugt þeirra gæti unnið úti á með-
an heimilið er fullt af fósturbörnum.
Guðbergur Grétar er með rekstur
sem hann getur fjarstýrt. „Þú þarft
ekki að vera með nema einn erfiðan
einstakling í styrktu fóstri til þess að
það sé útilokað að vinna úti. Þú þarft
alltaf að vera við. Þetta er svo sundur-
leitur hópur að við getum aldrei skilið
krakkana eftir eina heima. Þetta krefst
þess að þú sért til staðar og ég veit að
dóttir mín, sem er sjálf komin með
börn, saknar okkar. Sömuleiðis strák-
arnir okkar sem eru farnir að heiman.
Það er ákveðin fórn sem við færum.
Eins og allt annað í lífinu þá hef-
ur þetta sína kosti og galla. Mér finnst
þetta skipta máli, það er það sem við
viljum, við viljum öll skipta máli. Við
erum kannski góð í þessu og finnum
að við getum gert gagn. Við sjáum að
þetta skilar alltaf einhverju.
Ein sem fór héðan og var týnd í
einhvern tíma er fyrst núna farin að
segja hvað þetta skipti hana miklu
máli. Við sáum fræjunum og uppsker-
um kannski ekki fyrr en löngu seinna,“
segir Guðbergur. „Þetta eru dugleg-
ir krakkar og þeir sem hafa verið hjá
okkur eru að gera góða hluti í dag. Við
erum mjög stolt af þeim. Þess vegna
erum við að þessu. En ég veit að þetta
er ekki öllum gefið, þú þarft að elska
þessa krakka og þú þarft að elska þá
í gegnum þetta. Þú þarft að sjá að á
bak við villinginn er rosalega góður
krakki. Það er það sem okkur tekst að
gera, að sjá bak við skjöldinn.“ n
Fréttir 11Mánudagur 11. febrúar 2013
Hafa fóstrað fimmtán börn
n „Þú þarft að elska þessa krakka“ n Heilmikill hasar á heimilinu n Oft þurft að kalla til lögreglu n Erfitt en gefandi n Með fjársjóð í höndunum
Mismunandi
fósturgerðir
n Tímabundið fóstur: Markmið
tímabundins fósturs er að búa barni
tryggar uppeldisaðstæður þann tíma
sem fóstri er ætlað að vara og skapa
aðstæður til að veita barninu og foreldr-
um þess þegar það á við nauðsynlegan
stuðning þannig að barnið muni geta
snúið aftur til foreldra sinna. Tímabund-
ið fóstur skal vara í afmarkaðan tíma og
samanlagt ekki lengur en tvö ár nema í
algerum undantekningartilvikum þegar
það þjónar hagsmunum barns.
n Varanlegt fóstur: Um varanlegt
fóstur er að ræða þegar barni er komið
í fóstur sem varir þar til það nær sjálf-
ræðisaldri. Fara fósturforeldrar þá að
jafnaði með forsjárskyldur nema annað
þyki betur henta þörfum barns og hags-
munum að mati barnaverndarnefndar.
n Styrkt fóstur: Styrkt fóstur á við
þegar barn á við verulega hegðunar-
erfiðleika að etja, uppfyllt eru skilyrði
fyrir vistun á meðferðarstofnun en
fóstur þykir betur þjóna hagsmunum
og umönnunarþörf barns. Gert er ráð
fyrir að annað fósturforeldri sé heima
og sinni viðkomandi barni og greiðir ríkið
hluta af fósturlaunum. Markmið með
styrktu fóstri er að barn njóti sérstakrar
umönnunar og þjálfunar á fósturheimili
og að barnaverndarnefnd veiti barni,
fósturheimili og foreldrum þess þegar
það á við nauðsynlegan stuðning þannig
að barnið muni geta snúið aftur til
foreldra sinna.
Börn í fóstri
Á fjórða hundrað börn dvöldu hjá
fóstur foreldrum að jafnaði á tímabilinu
2007–2011. Á þessum tíma hefur börnum í
varanlegu fóstri fækkað og börnum í styrktu
fóstri fjölgað. Fleiri piltar en stúlkur dvöldu
að jafnaði hjá fósturforeldrum.
Guðbergur Grétar er formaður Félags fóstur-
forelda. Um 54 fósturfjölskyldur víðs vegar
um landið eru aðilar að félaginu en á annað
hundrað fósturforeldrar eru á landinu.
Fjöldi barna í fóstri árið 2011
VF TF ST Alls
165 140 30 335
Piltar
91 76 19 186
Stúlkur
74 64 11 149
*VF: Varanlegt fóstur, TF: Tímabundið
fóstur, ST: Styrkt fóstur.
Á góðri stund Hér eru þau hjónin á Tenerife með níu manna fylgdarliði, börnum og fósturbörnum.