Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2013, Blaðsíða 10

Lúxusinn í utanríkisþjónustunni
10 Fréttir 1. júlí 2013 Mánudagur
n Mánaðarlaun sendiherra hátt í tvær milljónir n Frítt húsnæði, bíll og bílstjóri, skóla- og
Á
dögunum gerði DV úttekt á
launakjörum alþingismanna
og nú beinist athyglin að
starfsmönnum utanríkis-
þjónustunnar. Sendiherrar
Íslands njóta svipaðra grunnlauna
og þingmenn en kjör þeirra felast
ekki síst í margvíslegum fríðindum
sem starfinu fylgja. Þá leggjast sér-
stakar staðaruppbætur ofan á laun
sendiherra sem búsettir eru erlendis.
Þær eru skattfrjálsar og oftar en ekki
hærri en grunnlaunin sjálf.
Meðal helstu fríðinda sem sendi-
herrar njóta má nefna frítt hús-
næði, bíl og einkabílstjóra, skóla-
gjöld barna, ferðastyrki, greiðslu
alls kostnaðar vegna síma, internets
og sjónvarps auk kostnaðar vegna
læknisþjónustu og lyfjakaupa.
Ísland heldur úti 15 sendiráðum
og í hverju þeirra starfar einn sendi-
herra. Þá eru að auki sjö sendiherrar
á launaskrá utanríkisráðuneytisins
sem starfa hér heima. Því eru sendi-
herrar alls 22 talsins en athygli vekur
að þar af eru aðeins fjórar konur.
Staðaruppbætur allt að 1,5
milljónum á mánuði
Laun sendiherra eru ákveðin af kjara-
ráði og eru þau um 700 þúsund krón-
ur á mánuði. Þessi tala segir þó alls
ekki alla söguna. Allir flutningsskyld-
ir starfsmenn utanríkisþjónustunn-
ar fá sérstaka staðaruppbót og er
hún mishá eftir aðstæðum í hverju
tilfelli fyrir sig. Samkvæmt óform-
legri athugun DV getur þessi uppbót
numið frá hálfri milljón og allt upp í
1,5 milljónir á mann á mánuði. Hæst
er uppbótin í Tókýó en lægst að með-
altali í Berlín. Þessi upphæð er skatt-
frjáls.
Staðaruppbótum er ætlað er að
bæta upp þann kostnað sem hlýst af
því að flutningsskyldur starfsmaður
og fjölskylda hans dveljast langdvöl-
um fjarri heimahögum. Þar af leið-
andi fá sendiherrar sem búsettir eru
hér á landi ekki greiddar staðarupp-
bætur. Í staðinn fá þeir greiddar sér-
stakar yfirvinnueiningar sem geta
numið allt að 200 þúsundum króna
á mánuði.
Ýmiss konar fríðindi
Þá eru ótalin þau fríðindi sem sendi-
herrar Íslands í öðrum ríkjum njóta
en eins og áður sagði eru þau af ýmsu
tagi. Sá liður sem mest munar um er
frítt íbúðarhúsnæði fyrir sendiherra
og fjölskyldur þeirra. Í sumum til-
fellum er sendiherrabústaður í sama
húsnæði og sendiráðið sjálft og á
það til að mynda við um sendiráð-
ið í Tókýó sem fjallað er sérstaklega
um hér með grein. Í öðrum tilfellum
er bústaður sendiherra í öðru hús-
næði en þá er misjafnt hvort um er
að ræða leiguhúsnæði eða fasteign í
eigu ríkisins.
Að auki stendur ríkissjóður
straum af ökutækjum sendiráða. Við
flest þeirra starfar sérstakur bílstjóri
en samkvæmt upplýsingum frá utan-
ríkisráðuneytinu sinna þeir iðulega
öðrum tilfallandi verkefnum. Þá tek-
ur utanríkisþjónustan þátt í kostnaði
vegna skólagjalda barna sendiherra.
Á leikskólastigi er veittur styrkur frá
3–5 ára aldri og á grunnskólastigi frá
skólaskyldualdri í viðkomandi ríki og
til loka menntaskóla.
Þegar kemur að læknisþjónustu
ber ríkissjóður allan kostnað og
greiðir hann að sama skapi 80 pró-
sent lyfseðilsskyldra lyfja. Þá greiðir
utanríkisþjónustan allan kostnað
vegna notkunar síma, internets og
sjónvarps hjá sendiherrum við störf
erlendis.
Dýrasta sendiráðið í Brussel
Eins og áður sagði eru sendiráð Ís-
lands 15 talsins en þar að auki eru
starfræktar þrjár sendiskrifstofur
fastanefnda og þrjár aðalræðisskrif-
stofur. Á næstu misserum stendur til
að opna fjórðu aðalræðisskrifstofuna
í Nuuk. Rekstur sendiráðanna kostar
ríkissjóð tæplega þrjá milljarða á ári
samkvæmt fjárlögum ársins 2013.
Hæstur er rekstrarkostnaður
sendiráðsins í Brussel en hann nem-
ur hátt í 300 milljónum króna á ári.
Það þarf ekki að koma á óvart enda
langflestir starfsmenn í því sendiráði.
Til samanburðar má nefna að rekstur
forsetaembættisins og skrifstofu þess
kostar ríflega 200 milljónir á ári. Að
staðaldri vinna 12 manns í sendi-
ráði Íslands í Brussel allt árið um
kring. Það er staðsett á glæsilegum
stað við sama torg og utanríkisþjón-
usta Evrópusambandsins. Það er við
hæfi enda sendiráð Íslands í Brussel
einnig sendiráð landsins gagnvart
Evrópusambandinu.
Tveimur sendiráðum lokað
Eftir bankahrunið var utanríkisráðu-
neytinu gert að skera rækilega niður
og bitnaði sá niðurskurður að mestu
leyti á þróunaraðstoð Íslendinga við
fátæk ríki. Sendiráðin urðu þó einnig
fyrir barðinu á niðurskurðarhnífnum
og árið 2010 var tveimur sendiráð-
um lokað. Það voru sendiráð Íslands
í Pretoríu í Suður-Afríku og Róm á
Ítalíu. Árið áður voru fjórir sendi-
herrabústaðir seldir í hagræðingar-
skyni en í staðinn var annað hús-
næði í viðkomandi borgum tekið á
leigu undir starfsemina.
Á vef utanríkisráðuneytisins er
að finna nokkuð ítarlegan saman-
burð á rekstri íslenskra sendiráða og
sendiráða Norðurlandanna. Eins og
við má búast eru útgjöld til íslenskra
sendiráða mun minni en gengur og
gerist hjá hinum Norðurlöndun-
um. Þessu er hins vegar öfugt farið
þegar útgjöldin eru sett í samhengi
við ríkis útgjöld. Þá kemur í ljós að
kostnaður við rekstur utanríkisþjón-
ustu og sendiskrifstofa er hlutfalls-
lega mun meiri hér á landi en í ná-
grannalöndunum.
Stofna stöðu aðalræðismanns
í Nuuk
Á dögunum voru tilkynnt áform um
kaup á 300 fermetra embættisbústað
í Nuuk á Grænlandi fyrir nýjan aðal-
ræðismann Íslands þar í landi. Upp-
haflega stóð til að leigja húsnæðið. Í
nokkur ár hefur staðið til að koma á
fót embætti aðalræðismanns Íslands
í Nuuk. Pétur Ásgeirsson, rekstrar-
stjóri utanríkisráðuneytisins, hefur
verið skipaður í embættið og tekur
hann til starfa í dag, 1. júlí. Ekki hefur
verið upplýst hve háum fjárhæðum
áætlað er að verja í kaupin.
Fengu 75 milljóna bætur
vegna listaverka
Þá njóta starfsmenn utanríkisþjón-
ustunnar nokkuð umfangsmikilla
trygginga verði þeir fyrir tjóni í
tengslum við flutningsskyldu sína.
Gott dæmi um það er óhapp sem
varð í apríl árið 2011 þegar Skafti
Jónsson var að flytja ásamt eigin-
konu sinni til Bandaríkjanna en þar
var Skafti að taka við starfi í sendiráði
Íslands í Washington.
Þegar búslóð þeirra hjóna var
flutt yfir hafið fór ekki betur en svo
að verðmæt málverk í þeirra eigu
skemmdust illa í gámi á leið frá
Reykjavík til Richmond. Þar á meðal
voru afar verðmæt íslensk verk eftir
gömlu meistarana. Gámurinn var
ekki tryggður nema að litlu leyti og
urðu málalyktir þær að hjónin fengu
fullar bætur vegna skaðans úr ríkis-
sjóði upp á 75 milljónir króna.
Af öllu framansögðu má heita
ljóst að sendimenn íslensku utan-
ríkisþjónustunnar njóta ekki aðeins
dágóðra launa, meðal annars í formi
staðaruppbóta, heldur eru fríðindi
þeirra einnig töluverð og umgjörð
með besta móti
Undanþága frá
auglýsingaskyldu
Samkvæmt lögum um réttindi og
skyldur opinberra starfsmanna ber
að auglýsa allar stöður sem ráðið er
í hjá hinu opinbera. Þegar kemur að
skipan sendiherra er gerð sérstök
undanþága frá þessum reglum. Þar
af leiðandi getur utanríkisráðherra
skipað sendiherra algjörlega eftir
sínu höfði án þess að auglýsa eftir
umsóknum um stöðuna.
Til dæmis má nefna að árið 2004
voru á meðal sendiherra þrír fyrrver-
andi formenn Alþýðuflokksins, þeir
Jón Baldvin Hannibalsson, Kjartan
Jóhannsson og Sighvatur Björgvins-
son. Þá voru Þorsteinn Pálsson, fyrr-
verandi formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, og Svavar Gestsson, fyrrverandi
formaður Alþýðubandalagsins,
sendiherrar á sama tíma líkt og þeir
Eiður Guðnason og Tómas Ingi Ol-
rich, fyrrverandi ráðherrar Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks.
Nú hefur dregið verulega úr
fjölda stjórnmálamanna í hópi ís-
lenskra sendiherra. Aðeins einn nú-
verandi sendiherra er fyrrverandi
stjórnmálamaður en það er Guð-
mundur Árni Stefánsson sem sat
á þingi árin 1993–2005 og var ráð-
herra fyrir Alþýðuflokkinn í fyrstu
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar.
Hann er nú sendiherra Íslands í
Washington. n
Ólafur Kjaran Árnason
blaðamaður skrifar olafurk@dv.is
Fékk málverkin bætt að fullu Skafti
Jónsson hafði nýtekið við starfi í sendiráði
Íslands í Washington vorið 2011 þegar
málverk í hans eigu skemmdust í flutningum
yfir Atlantshafið. Ríkissjóður bætti Skafta
tjónið að fullu með bótum upp á 75 milljónir
króna.
Fyrrverandi ráðherra, núver-
andi sendiherra Guðmundur Árni
Stefánsson sat á þingi árin 1993–2005
og var ráðherra 1993–1994. Hann er nú
sendiherra Íslands í Washington en var
áður í Stokkhólmi.