Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2013, Qupperneq 22

22 Menning 1. júlí 2013 Mánudagur
Styrkir búa ekki til listaverk
n Breytingar á úthlutun listamannalauna þurfa ekki að vera slæmar
F
ranska tónskáldið Olivier Messi-
aen samdi eitt sitt frægasta verk
– Kvartett um endalok tímans
– þegar hann var í haldi í fanga-
búðum nasista í Görlits árið 1940.
Þar hitti hann selló-, fiðlu- og klarí-
nettuleikara, sjálfur spilaði hann á
píanó. Kvartettinn var frumfluttur að
viðstöddum föngum og fangavörðum.
Verkið er talið eitt af meistaraverkum
tónlistar tuttugustu aldarinnar.
Velgengni og ríkidæmi
Þegar listasaga síðustu alda er skoðuð
sést að lítið samhengi er milli gæða
listaverka og lífsgæða listamannanna
sjálfra. Sumir njóta velgengni og ríki-
dæmis – Andy Warhol lifði hátt og
seldi ótrúlegan fjölda verka á sínum
ferli – meðan aðrir búa við sára fátækt:
Vincent van Gogh skar af sér eyrað
og seldi aðeins eitt verk á ævinni – til
bróður síns.
Það er heldur ekki langt síðan lífs-
stíll bóhemsins; listamannsins sem
lifði fyrir utan hinar óskráðu samfé-
lagsreglur, þótti heillandi. Listamenn á
borð við Dag Sigurðarson, Stein Stein-
ar og Alfreð Flóka gáfu góðborgara-
samfélaginu langt nef og vöktu bæði
hneykslan og aðdáun fyrir vikið.
Í dag er búið að stofnanavæða bó-
heminn. Sígarettunni hefur verið skipt
út fyrir snjallsíma. Krumpuð ritblokk-
in horfin og fartölva komin í staðin.
Sjaldan hafa lífsgæði listamanna á Ís-
landi verið jafn mikil og nú.
Umdeildur gjörningur
Dæmi um þetta er gjörningur sem ný-
útskrifuð listakona úr Listaháskóla Ís-
lands ákvað að framkvæma á dögun-
um. Hún lýsti því yfir í fjölmiðlum að
hún ætlaði að lifa heilan mánuð án
peninga. Um tveimur vikum seinna
fór hún í sjálfskipað fjölmiðlabann því
yfirlýsingar hennar um hve mikinn
mat hún hefði fundið í gámum vöktu
óþægilega athygli og gátu, að hennar
mati skaðað fátækt fólk sem á sitt lifi-
brauð undir gámamat.
Gjörningurinn endaði svo snögg-
lega þegar hún ákvað að borga sig í
sund á Akureyri og fara út að borða
með kærustunni. Íslenskir listamenn
þurfa að minnsta kosti ekki að svelta.
Breytingar á listamannalaunum
Vigdís Hauksdóttir, þingkona Fram-
sóknarflokksins, mælti fyrir ákveðnum
breytingum á úthlutun listamanna-
launa á beinni línu hér á DV fyrir helgi.
Hún vitnaði í stefnu Framsóknar-
flokksins um að í stað listamanna-
launa í núverandi mynd ætti að velja
og styrkja unga efnilega listamenn.
Ekki hefur staðið á viðbrögðum frá
íslenskum listamönnum – þeir hafa
sagst vera skelfingu lostnir, hræddir
og reiðir – og lítið hefur verið gert úr
persónu Vigdísar (þrátt fyrir að hún
sé í raun bara að vitna í stefnu eigin
flokks).
Óttumst ekki breytingar
Það er eðlilegt að óttast breytingar en
breytingar þurfa ekki alltaf að vera
slæmar. Listamannalaun í núverandi
mynd er nútímauppfinning. Það var
góð og gild list búin til hér á landi áður
en þetta kerfi var búið til og það verð-
ur góð list búin til jafnvel þótt kerfið
yrði lagt niður. Listamannalaun í nú-
verandi mynd eru ekki endanleg lausn
á því hvernig styðja á við bakið á list-
sköpun í samfélaginu.
Íslenskir listamenn ættu því að
anda með nefinu. Styrkir geta aukið
lífsgæði listamanna meðan þeir vinna
að sinni list. En styrkir geta aldrei búið
til listaverk. Uppsprettu listarinnar er
ekki að finna í fjárlagafrumvarpi ríkis-
ins heldur á þeim óræða stað þar sem
andagiftin verður til. n
simonb@dv.is
Þ
etta er spennandi verkefni.
Það þekkja nánast allir tón-
listina úr Carmen, sama hvort
þeir eru óperuunnendur eða
ekki. Tónlistin er hrífandi og
ástæðan fyrir hinum miklu vinsæld-
um verksins,“ segir Stefán Baldursson
óperustjóri.
Óperan Carmen er eftir tónskáldið
Georges Bizet. Hún verður frum-
sýnd um miðjan október. Hljóm-
sveitarstjóri verður Guðmundur Óli
Gunnarsson, leikstjóri Jamie Hayes
og leikmyndahöfundur Will Bowen
en tveir þeir síðastnefndu voru
ábyrgir fyrir hinni geysivinsælu og
verðlaunuðu sýningu Íslensku óper-
unnar á La Bohème fyrir rúmu ári.
Björn Bergsteinn Guðmundsson lýs-
ir sýninguna og búningahönnuður er
Helga I. Stefánsdóttir.
Tímabær uppfærsla
„Carmen hefur ekki verið sýnd hér-
lendis í næstum þrjá áratugi. Það hafa
verið tónleikauppfærslur á verkinu á
vegum Sinfóníuhljómsveitar Íslands
og svo var poppuð sýning sem hét
Carmen Negra og studdist við tón-
listina. En þetta er í fyrsta sinn í tæp
30 ár sem óperan verður sviðsett.“
Þarna vísar Stefán Baldursson í
uppfærslu Þórhildar Þorleifsdóttur á
Carmen í Íslensku óperunni þar sem
Sigríður Elva Magnúsdóttir söng aðal-
hlutverkið. Carmen hafði nokkrum
árum áður verið verið sett upp í Þjóð-
leikhúsinu þar sem Sigríður Elva fór
einnig með titilhlutverkið. Nú er það
Hanna Dóra Sturludóttir sem leik-
ur Carmen á frumsýningunni en
Sesselja Kristjánsdóttir mun leysa
hana af á nokkrum sýningum.
„Carmen verður frumsýnd í
október og það hafa verið ákveðn-
ar sex sýningar. Við verðum að hafa
takmarkaðan sýningarfjölda – á
sex sýningum eru um 7.000–8.000
manns búnir að sjá sýninguna sem
verður bara að teljast nokkuð gott.
En við höfum möguleika á aukasýn-
ingunum. Það komu 12.000 manns
á Töfraflautuna, opnunarsýninguna
í Hörpu, svo áhuginn er fyrir hendi.“
Erfiður rekstur
Þetta rekstrarform vekur áhuga
blaðamanns. Þegar Íslenska óperan
var í Gamla bíói var salurinn sagður
svo lítill að hver sýning gæti aldrei
staðið undir sér. Sýningarkostnaður
væri einfaldlega of mikill. Nú er óper-
an komin í stærsta sal á Íslandi en þá
þarf að takmarka sýningarfjöldann
vegna kostnaðar. Hvernig stendur á
því?
„Gamla bíó var auðvitað vonlaust
rekstrardæmi. Þó það væri uppselt
þurfti alltaf að borga nokkur hundruð
Ein þEkktasta
ópEra sögunnar
Tónlist
Símon Birgisson
simonb@dv.is
Íslensku óperan setur
upp Carmen eftir Georges
Bizet í haust. Stefán
Baldursson óperustjóri
segir ástæðuna fyrir
vinsældum verksins hina
hrífandi tónlist. Hann
útskýrir af hverju Íslenska
óperan glímir enn við
rekstrarerfiðleika þrátt
fyrir að vera flutt í Hörpu.
Atli rannsakar
krúttin
Atli Bollason tónlistarmaður
hefur fengið styrk til að skrifa ansi
óvenjulega bók. Bókin ber vinnu-
heitið: Hvað er svona krúttlegt við
krútt?: Um sögu, fagurfræði og
pólitík krúttkynslóðarinnar, tengsl
hennar við erlendar hreyfingar og
áhrif hennar á ímynd Íslands á al-
þjóðavettvangi. Atli sótti um styrk-
inn úr starfslaunasjóði sjálfstætt
starfandi fræðimanna og hlaut
þriggja mánaða úthlutun. Hann
hefur áður vakið athygli fyrir skrif
sín og gagnrýni um hina svoköll-
uðu krúttkynslóð til dæmis í grein-
inni: Eru krúttin dauð? sem hann
skrifaði í Lesbók Morgunblaðsins
árið 2007 og svo aftur í greininni Af
tilvist, dauða og pólitík, sem hann
skrifaði í sama blað ári síðar.
Þjóðleg gildi
á Siglufirði
Þjóðlagahátíð á Siglufirði verður
haldin í 14 sinn dagana 3.–7. júlí.
Í tilkynningu frá aðstandendum
hátíðarinnar segir að boðið verði
upp á 20 tónleika þar sem fram
munu koma fjölmargir innlendir
og erlendir tónlistarmenn. Sam-
hliða tónleikadagskránni verða
haldin fjölbreytt námskeið í tónlist
og handverki auk þess að rekin er
Þjóðlagaakademía, sem er nám-
skeið á háskólastigi opið almenn-
ingi. Meðal þeirra námskeiða sem
boðið er upp á er námskeið um
gríska tónlist, tvísöng, salsadans
og námskeið hjá Óttari Guð-
mundssyni um geðveiki í íslensk-
um fornsögum. Hátíðin er sögð
vera lítil en metnaðarfull og með
stórt hjarta. Á hátíðinni eru í heiðri
höfð þjóðleg gildi og er markmið
hennar að kynna og varðveita ís-
lenska og erlenda þjóðlagahefð.
Olivier Messiean Samdi sitt frægasta
verk í fangabúðum nasista.