Dagblaðið Vísir - DV - 11.02.2014, Page 19

Vikublað 11.–13. febrúar 2014 Skrýtið 19
L
yftan er afar áhugavert rými
þar sem hegðun manna verður
frekar skrýtin,“ segir Lee Gray,
doktor við Háskólann í Norður-
Karólínu í Bandaríkjunum, í
umfjöllun breska ríkisútvarpsins BBC
um hegðun fólks í lyftum. Gray er
mikill áhugamaður um þennan sam-
göngumáta og er kallaður „Lyftugaur-
inn“ af félögum sínum.
Teningaröðin
Hann segir langflesta ganga inn í lyft-
ur, ýta á takka og standa eftir það al-
gjörlega kyrrir. „Flestir slökkva al-
gjörlega á sér á meðan lyftuferðinni
stendur,“ segir Gray. Flestir ganga inn
í lyftuna og snúa sér að lyftuhurðinni.
Ef einhver annar kemur inn í lyftuna
þá þarf maður að færa sig. Sýnt hef-
ur verið fram á að lyftunotendur stilla
sér upp líkt og punktar á teningum.
Ef þú ert einn í lyftunni eru miklar
líkur á að þú standir nokkurn veginn á
miðju lyftugólfsins. Ef annar einstak-
lingur bætist við í lyftuna þá eru yfir-
gnæfandi líkur á að þið standið í hvor
í sínu horninu, skáhallt á móti hvor
öðrum. Þegar þriðji farþeginn bætist
við stillið þið ykkur ómeðvitað upp í
þríhyrning í lyftunni, sem reyndar er
í andstöðu við líkinguna um punkta á
teningum.
Engu að síður þá nær þessi líking
aftur fótfestu þegar fjórði farþeginn
bætist við. Þá mynda lyftufarþegarn-
ir ferning. Fimmti farþeginn þarf lík-
legast að standa í miðju ferningsins.
Þegar sjötti bætist við, að því gefnu að
það sé pláss fyrir hann, mynda þeir
tvær þriggja manna raðir.
Auðvitað á þetta ekki alltaf við og
oftast er þetta ein stór þvaga ef margir
eru í lyftunni. Hins vegar eiga flest
allir það sammerkt þegar þeir ferðast
í lyftum með ókunnugum að breyta
ekki út frá þeim vana að líta helst ekki
upp eða skoða símann.
Forðast augnsamband
„Þú hefur einfaldlega mjög lítið
pláss,“ sagði Babette Rennerberg,
prófessor í klínískri sálfræði við
Frjálsa háskólann í Berlín í Þýska-
landi, við BBC um málið. „Í flestum
tilvikum þegar við hittum annað fólk
höfum við ágætis pláss. Það er hins
vegar ekki þannig í lyftum sem gerir
þær að óvenjulegum stöðum,“ sagði
Rennerberg. Við svo þröngar aðstæð-
ur verður það mönnum mikilvægt
að hegða sér á þann hátt að ekki sé
hægt að túlka þá hegðun sem ógn-
andi, skrýtna eða óljósa. Auðveldasta
leiðin til að koma í veg fyrir þetta er
að horfa ekki í augun á þeim sem eru
með þér í lyftunni.
Frumstæð hræðsla
Það er þó ekki bara hræðslan við að
vekja á sér óþarflega mikla athygli
sem gerir fólk skrýtið í lyftum. Sumir
óttast einfaldlega um líf sitt. Það á til
dæmis við Bandaríkjamanninn Nick
White sem festist í lyftu í 41 klukku-
stund.
„Við viljum ekki vera lokuð inni
í þröngu rými. Við viljum komast
úr lyftunni eins fljótt og auðið er því
þetta er hrollvekjandi staður,“ sagði
Nick White, augljóslega brenndur
af slæmri reynslu sinni í lyftu. Þegar
hann sat fastur í lyftunni í allan þenn-
an tíma var honum hugsað til annars
þröngs rýmis, grafar. Hann á þó ekki
kost á öðru en að ferðast með lyftu
vinnu sinnar vegna. Hann segir það
hryllilegasta við lyfturnar vera að
hann hafi ekki stjórn á aðstæðum, líf
hans er í höndum lyftunnar.
Sigur rökhyggjunnar
Lyftugaurinn Lee Gray tekur undir
þennan ótta Whites. „Þú ert í vél
sem er á hreyfingu og hefur enga
stjórn á henni og veist ekki hvern-
ig hún virkar,“ sagði Gray við BBC en
benti jafnframt á lyftur væru öruggari
ferðamáti en bílar og mun öruggari
en rúllustigar. „Þetta er öruggasta
leiðin til að ferðast ef horft er til allra
þeirra milljarða kílómetra sem lyftur
ferðast á ári hverju með tilliti til fjölda
slysa, sem eru afar fá,“ sagði Gray.
Babette Rennerberg sagði fólk
ferðast með lyftum þrátt fyrir þessa
meðfæddu hræðslu við þröng rými.
„Það má því segja að þetta sé sig-
ur rökhyggjunnar á eðlishvötum
okkar.“ n
n Lyftufarþegar óttast um líf sitt og orðspor n Raða sér líkt og punktar á teningum
Verðum
skrýtin
í lyftum
Hrædd um líf og orðspor Lyftuferðir eru einn
algengasti samgöngumátinn í vestrænum ríkjum. Ferð-
irnar geta þó reynt á taugar lyftufarþega sem óttast um
líf sitt og orðspor meðan á þeim stendur. Mynd PHoToS
Birgir olgeirsson
birgir@dv.is
n Líkt og minnst er á í greininni eru lyftur
mun öruggari samgöngumáti en bílar. Að
jafnaði deyja 26 manneskjur á hverju ári í
lyftum í Bandaríkjunum. Hins vegar deyja
26 á fimm klukkustunda fresti í bílslysum
í Bandaríkjunum.
n Flestir þeirra sem deyja í lyftum eru
lyftutæknifræðingar.
n Lyftur frá Otis-lyftufyrirtækinu flytja
að jafnaði sem nemur fólksfjölda jarðar-
innar á fimm daga fresti.
n Áður fyrr þurfti tvo starfsmenn til að
stjórna lyftum. Með tilkomu stjórntakka
urðu þeir óþarfir.
n Hlerar á lyftum eru alla jafna kirfilega
festir með boltum af öryggisástæðum.
Menn ættu ekki að reyna að opna
þessa hlera ef þeir festast í lyftum því
öruggasti staðurinn við slíkar aðstæður
er lyftan sjálf.
Lyftutónlistin
Lyftutónlist, þekkt víða um veröld
sem muzak, var fyrst notuð árið 1922.
Upprunalegur tilgangur hennar var róa
lyftufarþega sem voru að nota lyftur
í fyrsta skiptið. Þessi notkun á róandi
tónlist náði miklum vinsældum og er í
dag notuð víðar en í lyftum, til að mynda
verslunarmiðstöðvum. Þessi tónlist inni-
heldur venjulega mjög einfalda melódíu
sem fer lítið fyrir og er auðvelt að „lúppa“.
Lyfturnar
Speglarnir
Ástæðan fyrir því að speglar eru í
flestum lyftum er margslungnari en
margir halda. Þessir speglar eru settir
upp til að dreifa huga lyftufarþega. Áður
en speglarnir voru settir upp var
vanlíðan fólks í lyftum mikil
og kvartaði það sáran
yfir því hve hægar þær
voru. Þegar speglarnir
voru settir upp dreifði
það huga lyftufarþega frá
áhyggjum þeirra og leiðind-
um sem tengdust lyftunni. Í staðinn
fyrir að hafa áhyggjur af því að lyftan
hrapaði til jarðar, höfðu þeir áhyggjur
af útlitinu þegar þeir litu í spegilinn. Þá
hjálpa speglarnir einnig þeim sem þjást
af innilokunarkennd því lyftan virðist
óneitanlega stærri ef í henni er spegill.
Braut sér leið út af salerninu
M
enn festast ekki að-
eins í lyftum. Nýverið
bárust fregnir af banda-
ríska bobsleðakappan-
um Johnny Quinn sem festist
inni á baðherbergi á hóteli í rúss-
nesku borginni Sochi. Quinn var
að sjálfsögðu staddur í borginni
vegna Vetrarólympíuleikanna sem
hann keppir á fyrir Bandaríkin.
Quinn ákvað að skella sér í stutta
sturtu á laugardaginn en uppgöt-
vaði sér til mikillar skelfingar að
sturtu lokinni að hann var læstur
inni á baðherberginu og náði
engu sambandi við umheiminn
og hafði gleymt símanum. Quinn
lýsti því á samfélagsmiðlinum
Twitter hvernig hann náði að nýta
bobsleðaþjálfunina til að brjótast í
gegnum hurðina.
Þetta eru ekki einu fréttirnar
af vandræðagangi á hótelunum
í Sochi sem hefur verið í sviðs-
ljósinu undanfarnar vikur. Nokkr-
ir fréttamenn birtu ljósmyndir á
samfélagsmiðlum af gruggugu
kranavatni, salernisaðstöðu með
áhorfendasætum og tilkynningu
til salernisnotenda um að þeir
mættu ekki sturta klósettpappír
niður heldur ættu þeir að fleygja
honum í þar til ætlaða fötu á sal-
ernisaðstöðunni eftir notkun.
Þá birti kanadíski snjóbretta-
kappinn Sebastien Toutan mynd
á Twitter af veggspjaldi sem sýndi
hvernig fólk á að haga sér á kló-
settinu. Á spjaldinu var aðeins ein
hegðun leyfð, sitja stilltur á kló-
settinu. Hins vegar má ekki standa
við klósettið á meðan þvagláti
stendur. Ekki má kasta upp í kló-
settið og þá mega þeir sem dvelja
á hótelinu ekki standa á klósett-
setunni á meðan þeir hafa hægð-
ir. Þá er einnig bannað, samkvæmt
veggspjaldinu, að renna eftir fiski.
Sjötta skipunin vafðist þó fyrir
mönnum, hún virðist þó banna
einhvers konar ærslagang inni á
salerninu. n
Ólympíukeppandinn Johnny Quinn í vandræðum
„Við viljum
ekki vera
lokuð inni í
þröngu rými er.
Brotin baðherbergis-
hurð Myndin sem Johnny
Quinn birti af baðherbergis-
hurðinni sem hann braust í
gegnum á hótelinu í Sochi.
Mynd TwiTTer
Þvagnemar í
lyftum
Þó flestir láti það vera þá eiga
sumir það til að kasta af sér vatni í
lyftum. Þótt þetta hljómi ótrúlega
í hugum sumra þá er þetta blá-
kaldur raunveruleiki þeirra sem
þurfa að fara í gegnum umferðar-
miðstöð Atlanta-borgar í Banda-
ríkjunum. Forráðamenn hennar
voru orðnir ráðalausir gagnvart
þessari losun þvags einhverra
lyftunotenda í miðstöðinni. Var sú
ákvörðun tekin að setja upp nema
í lyftunum sem eiga að nema ef
einhver kastar af sér vatni í lyftun-
um og þá vonandi koma í veg fyrir
þennan leiðinlega ósið.