Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.2011, Síða 37

37Helgarblað 9.–11. desember 2011
„Brakið er æsispennandi og blóðugur
hryllingur með dulrænni dramatík.“
„Leikurinn er að flestu
leyti vel heppnaður.“
Brakið
eftir Yrsu Sigurðardóttur
Call of Duty:
Modern Warfare
Uppáhaldsjólamyndin?
Unnur Ösp Stefánsdóttir leikkona
„Ég get ekki valið, þær eru svo margar. Christmas
Vacation, It’s a Wonderful life og Love Actually.“
N
ýjasta bók Oddnýj-
ar Eirar Ævarsdóttur,
Jarðnæði, er fyrst og
síðast afar skemmti-
leg aflestrar. Bókin
byggir að stóru leyti á atburð-
um úr hennar eigin lífi síðast-
liðin ár og pælingum hennar
um allt og ekkert. Bókin varp-
ar upp svipmyndum af flandri
hennar hingað og þangað um
Ísland og útlönd: Nýlendu-
götuna í Reykjavík, Stykk-
ishólm, Hveragerði, Skóga,
Grímsstaði á Fjöllum, Þing-
velli, Vopnafjörð, Manchester,
París, Istanbúl, svo dæmi séu
tekin. Yfirferð og útþrá Odd-
nýjar er svo mikil að hún vísar
til sín sem farfugls. Þó bókin
byggi á lífi Oddnýjar að miklu
leyti tekur hún sér örugglega
skáldaleyfi í lýsingum þó erfitt
sé fyrir lesandann að átta sig
alltaf á því hvenær og hvernig
hún gerir það.
Oddný er aðalsögupersón-
an í bókinni, sögumaðurinn
í fyrstu persónu eintölu, en
aðrar sögupersónur eru kær-
astinn hennar, rithöfundurinn
Fugli, og bróðir hennar, forn-
leifafræðingurinn Ugli. Þeir
sem til þekkja munu örugg-
lega geta áttað sig á því á hvaða
persónum margir karakterar í
bókinni byggja, til dæmis rit-
höfundurinn djúpvitri Íkorni,
sem sögumaðurinn kynnist í
Hveragerði. Raunverulegir at-
burðir úr lífi ýmissa sögupers-
óna rata meira að segja inn í
þráð bókarinnar. Þessar teng-
ingar við raunheiminn ættu
þó ekki að skipta máli þegar
bókin er lesin þó skemmtilegt
sé að sjá hvernig Oddný nýtir
sér eigið líf og raunveruleik-
ann við uppbyggingu bókar-
innar.
Ástin og hrunið
Bókin er byggð upp á stuttum
köflum, dagbókarfærslum,
frá einni blaðsíðu upp í
nokkrar síður, þar sem sögu-
maður er staddur á einhverj-
um ákveðnum stað á tilteknu
tímabili og lýsir því sem hann
sér og hugsar. Tímarammi
bókarinnar er síðastliðin tvö
ár eða svo í lífi sögumanns.
Íslenska efnahagshrunið
er afstaðið – Oddný vísar til
þess á mörgum stöðum – og
lýkur bókinni á umræðunni
um ætluð kaup Kínverj-
ans Huangs Nubo á Gríms-
stöðum á Fjöllum, þaðan
sem hún er ættuð. Oddný er
því, að hluta, að takast á við
stemninguna á Íslandi eft-
ir hrunið eftir að hafa dvalið
langdvölum í Frakklandi við
nám í heimspeki.
Í upphafi bókarinnar kem-
ur ástin til sögunnar hjá hin-
um rótlausa höfundi – Fugli
– og saman leita þau sér að
samastað, jarðnæði, á Íslandi
en ferðast einnig til útlanda.
Ástarsagan í bókinni kem-
ur með erótíska vídd inn í
hana, vissan hversdagslegan
hita. Þetta er á köflum volg
bók, holdleg, og yfirleitt blíð
og mjúk. Þó bókin snúist um
vissa leit sögupersónunnar
verður samt ekki sagt að þetta
sé bók með plotti. Í henni er
ekki að finna söguþráð eða
röklega framvindu þar sem
eitt leiðir af öðru – þetta er
ekki þannig skáldsaga. Oddný
býr ekki til flókinn söguheim
sem lýtur einhverjum innri
lögmálum. Bókin fjallar um
hana sjálfa, hennar þanka,
hennar fólk og hennar land
sem henni þykir vænt um –
Oddný undirstrikar í bók-
inni þann mikilvæga greinar-
mun sem er á föðurlandsást
og þjóðernishyggju, sá sem
elskar landið sitt er ekki endi-
lega þjóðernissinni. Jarðnæði
endar heldur ekki á einhverri
ákveðinni niðurstöðu.
Leikgleðin
Oddný leikur sér mikið í þess-
ari bók; leyfir sér að teygja
tungumálið í margar áttir,
nota slangurorð og skemmti-
legt tal- og barnamál eins og
„gotterí“ og fleiri slík. „Ég er
búinn að vera að skrifa lista
af orðum sem enda á tveim-
ur essum í íslensku: fúss, rass,
hoss, spíss, koss, fliss…“ Þessi
leikgleði minnti mig stundum
á æringjann Þórberg í bókum
eins og Sálminum um blómið,
barnamálsbókinni hans sem
er svo yndisleg.
Lýsingar Oddnýjar á tón-
leikum með rapparanum
Snoop Doggy Dogg í Bret-
landi eru skemmtilegar þó svo
að lesendur sem eru mikið
eldri en fertugir muni örugg-
lega ekki tengja við kómíkina
eða átta sig á því hver þessi
„heimilislausi hundur“ er
sem segir áhorfendunum að
setja „móðurserðishendur“
sínar á loft. Oddný býr til ný-
yrði í bókinni og notar gömul
orð á frumlegan hátt – ísrétt-
urinn víðfrægi, séríslenski og
sjoppulegi, bragðarefur, er til
dæmis allt í einu kominn með
skott.
Auðlindamat Oddnýjar
En hvert leiðir eiginlega þetta
skemmtilega samhengis-
lausa spjall Oddnýjar? Svo
sem ekki neitt sérstakt en hún
staldrar verulega við Nubo-
málið. Þó bókin sé galsafeng-
in og gáskafull hefur Oddný
virkilega sterkar meining-
ar um sölu á stórum landar-
eignum á Íslandi til erlendra
aðila sem lítið er vitað um.
Þá hverfur flipptónninn úr
bókinni og alvaran tekur við.
„Ég er að reyna að róa mig og
anda djúpt. En ég er með tár
í augum og kökk í hálsi. Við
vorum að horfa á kvöldfréttir
og fyrsta fréttin að búið væri
að selja Hólsfjöllin.“ Hún tel-
ur einkaeign á svo stóru landi
vera „tímaskekkju“: „Það
verður að hugsa upp á nýtt
tengsl einkaeignar á landi og
almannaeignar á auðlind-
um. Loksins er verið að við-
urkenna lagalega að vatn sé
auðlind. En hvað með auðn-
ina, fegurðina og andrýmið,
andrúmsloftið?“
Þessi speki er kannski hið
heimspekilega manifestó
bókarinnar, alvarlegi þráður
hennar sem allur galsinn og
fjörið leikur svo um í bland.
Auðlindamat Oddnýjar virð-
ist vera óefnislegt að hluta til.
Hún sér verðmætin í hlutum
sem ekki eru efnislegir, eins
og til dæmis náttúrufegurð
og örugglega líka fegurð bóka
og annarra hugverka. Þessi
sýn Oddnýjar er auð vitað
bæði rétt og skynsamleg –
getur einhver neitað því að
að íslensk náttúra og fegurð
hennar sé auðlind í sjálfu sér
óháð efnahagslegum sjónar-
miðum – en þessi sýn vill oft
gleymast víðs vegar í samfé-
laginu. Þess vegna er mikil-
vægt að halda því til haga að
auðlindir geta líka verið óver-
aldlegar og að þær lindir séu
sennilega þær dýrmætustu
þegar öllu eru botninn hvolft.
Þetta er að minnsta kosti lík-
lega ein af þeim tilfinning-
um sem lesandi Jarðnæðis
fær: Sögumaðurinn er í leit
að auðlindum, gæðum sem
ekki eru efnahagsleg, sama
hvort um er að ræða ástina,
náttúruna, hugmyndirnar,
samastað, eða tengsl við vini
og ættingja.
Frá hversdagsleika til
heimspeki
Bókin er fjörlega stíluð og
sérviskuleg. Stíllinn er rant-
kenndur, höfundurinn læt-
ur flest flakka í belg og biðu,
spurningar, stórar sem smá-
ar, og lætur sig flest mannlegt
varða: Allt frá ísáti í sjoppum
landsins og öpunum í Eden í
Hveragerði til spurninga um
eðli eignarréttar og auðlinda,
hugmynda Hönnu Arendt um
rými og mótsagnakenndra
hugmynda í heimspeki Aristó-
telesar.
Oddný mun hafa skrifað
bókina þannig, líkt og hún
greindi frá í viðtali við Víðsjá
í vikunni, að hún ritaði færsl-
urnar hratt, nánast án grein-
armerkja eða greinarskila, og
án mikillar ígrundunar eða
umhugsunar fyrst um sinn,
en svo fór hún aftur yfir text-
ann, lagaði og snurfusaði.
Með þessari aðferð getur nást
visst flæði í textann, ef vel
tekst til. Þessari aðferð svip-
ar til þekktra aðferða í bók-
menntum liðinna áratuga,
meðal annars aðferða banda-
ríska bítskáldsins Jacks Kero-
uac sem vildi ná streymi hugs-
ana sinna á blað óhindrað
og kallaði það „spontaneous
prose“. Kerouac límdi saman
stóra pappírsrenninga á gólf-
inu hjá sér og skrifaði og skrif-
aði á fjórum fótum án þess að
þurfa að stoppa flæði hugsun-
ar sinnar til að skipta um blað
í ritvél eða annað slíkt. Í tilfelli
Oddnýjar tekst henni vel að
skapa flæði í bókinni og text-
inn rennur áfram, án þess þó
að hún fari yfir strikið og tapi
sér og lesandanum í hugrenn-
ingum sínum.
Mér fannst gaman að lesa
þesa bók, hún kætir og hress-
ir, jafnvel þó hluti umfjöll-
unarinnar gæti virst tyrfinn
við fyrstu sýn er Oddný góð í
að setja flóknari hugmynd-
ir sínar fram á einfaldan hátt.
Kápa bókarinnar er svo einn-
ig að öllum líkindum sú best
heppnaða þessi jólin.
Farfugl leitar róta
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Bækur
Jarðnæði
Höfundur: Oddný Eir
Ævarsdóttir
Kápa: Ragnar Helgi
Ólafsson
Útgáfa: Bjartur
210 blaðsíður
Á Grund Oddný Eir sést hér lesa upp úr bók sinni, Jarðnæði, fyrir íbúa
á elliheimilinu Grund á miðvikudaginn. Bókin er ein af þeim sem eru til-
nefndar til Íslensku bókmenntaverðlaunanna í flokki skáldverka.
marga mánuði að seinni mynd-
inni Leyndardómar eldfjalls-
ins, eða Into the Volcano. „Við
fengum verkfræðinga til að út-
færa hugmynd að lyftu sem við
vildum útbúa þannig að hægt
væri að ferja mannskapinn og
tækin niður í Þríhnúkagíg á sem
öruggastan máta,“ segir Anna
Dís. „Við settum okkur mjög
strangar öryggis- og umgengni-
kröfur og vorum með frábæra
leiðangursstjóra.“
390 milljónir hafa séð
myndir Profilm
Seinni myndin sló í gegn eins og
sú fyrri. Samtals hafa 390 millj-
ónir manna víða um heim horft
á myndir þessa litla kvikmynda-
gerðarteymis frá Íslandi.
Anna Dís, Jóhann og Hin-
rik eru kvikmyndagerðarfólk
á heimsmælikvarða. Anna Dís
hefur unnið mikið með BBC
og National Geographic og allt
teymið með NBC og fleiri af
stærstu stöðvum heims.
„Við vinnum mikið við að
taka á móti erlendum sjón-
varpsstöðvum og að skipuleggja
fyrir þær tökur hér á landi. Þá
koma þær með sitt eigið töku-
lið. Við tökum líka mikið fyrir er-
lendar sjónvarpsstöðvar og höf-
um selt þeim efni,“ segir Jóhann.
Hinrik nefnir stöðu kvik-
myndagerðar hérlendis í sam-
anburði. „Kvikmyndageirinn
hefur verið fjársveltur hér á landi
og ástandið erfitt síðan kreppan
skall á. Það verður eitthvað að
breytast til þess að greinin deyi
ekki út. Áhugi fólks um allan
heim á myndinni, þar sem ís-
lenskir vísindamenn og náttúra
er í forgrunni er gott dæmi um
ómetanlega landkynningu. Á
meðan sú kynning stendur yfir
er milljónum veitt í aðkeypta
landkynningu en á sama tíma
skorið niður í kvikmyndagerð.
Þetta er eins mótsagnakennt og
það verður,“ segir Hinrik.
Katla næst
í lokin sýnir Jóhann blaðamanni
myndir af sigkatli Kötlu. Þau
munu koma til með að gera aðra
mynd fyrir National Geographic
um það gos. Þau hafa því fylgst
grannt með Kötlu, hræringum
í henni. Þau hafa tekið mynd-
ir af breytingum á sigkatlinum.
„Sjáðu muninn,“ segir Jóhann
og fer frá einni mynd sem sýn-
ir sigketilinn í sumar yfir í aðra
sem er tekin nýlega. Þar sést
sigketillinn, grár, sprunginn og
reiðilegur. Munurinn er mikill.
Landslagið hefur breyst gríðar-
lega og er á fleygiferð. Það kem-
ur líka á óvart hvað sigketillinn
þekur stórt landsvæði. „Sagn-
fræðin gefur ekkert svigrúm til
að efast,“ segir Jóhann. „Katla
mun gjósa og það verður hund-
raðfalt á við síðasta gos.“
„Katla mun
gjósa og það
verður hundraðfalt á
við síðasta gos.
Ofan í þríhnúkagíg Hættuleg ferð kvikmyndagerðarmanna ofan í gíg
sem eitt sinn var fullur af rauðglóandi kviku.
Vel útbúinn Hinrik Ólafsson í öskufallinu á Fimmvörðuhálsi.
Í öskufalli Tökurnar voru í miklu návígi við eldspúandi náttúruna.
„Einn steinn hefði get-
að orðið okkur að bana
einstakt
Verið velkomin
á sýningu Ásgeirs Smára
„Plássið“
Sýningin stendur
til 11. desember.
eitthvað alveg
Skipholt 50A • sími: 581 4020
www.gallerilist.is