Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.2014, Blaðsíða 27

Lífsstíll 27Vikublað 23.–25. september 2014
„Hann var sann-
kallaður eldhugi“
Tuttugu ár liðin frá því að baráttumaðurinn Jóhann Pétur Sveinsson varð bráðkvaddur
H
ann var ofsalega stór
karakter,“ segir Harpa Cilia
Ingólfsdóttir, ekkja Jó-
hanns Péturs Sveinssonar
lögfræðings sem lést langt
fyrir aldur fram fyrir rúmum tuttugu
árum. Jóhann Pétur var ákafur bar-
áttumaður fyrir málefnum fatlaðra
en sjálfur þurfti hann að nota hjóla-
stól frá barnsaldri. Jóhann Pétur var
formaður Sjálfsbjargar, sat í stjórn
Öryrkjabandalags Íslands og stjórn
Bandalags fatlaðra á Norðurlöndum
(NHF – Nordisk Handikappför-
bundet) svo og í formannsráði Al-
þjóðasambands fatlaðra. Þá var
hann einnig heitur framsóknarmað-
ur og sat bæði í miðstjórn flokksins
og landstjórn.
„Hann var óþreytandi í að vinna
að málefnum fatlaðra og vann að
þeim öllum stundum. Hann vann að
þessum málstað á mörgum vígstöðv-
um, hvort sem það var í pólitíkinni,
félagsmálunum eða í starfi. Jóhann
Pétur var alltaf í góðu skapi og gat
alltaf séð jákvæðu hliðarnar á öllum
málum. Hann gafst aldrei upp. Hann
var sannkallaður eldhugi,“ segir
Harpa.
Leiðbeiningarit varðandi
aðgengi
Í ár eru tuttugu ár frá því Jóhann
Pétur lést og jafnframt tuttugu ár frá
því að aðstandendur Jóhanns Péturs
stofnuðu minningarsjóð í samstarfi
við Sjálfsbjörg í hans nafni. Sjóðnum
er ætlað að vinna að því að styrkja
fatlaða einstaklinga til náms, til þess
að hjálpa einstaklingum að bæta að-
gengi á heimilum sínum og til hjálp-
artækjakaupa. „Hlutverk sjóðsins er
mjög opið. Við höfum einnig styrkt
málefni þó að honum sé fyrst og
fremst ætlað að styrkja einstaklinga,“
segir Harpa. Í ár mun sjóðurinn gefa
út leiðbeiningarit til aðstoðar við
að bæta aðgengi á einfaldan hátt.
„Leiðbeiningablöðin sem Mann-
virkjastofnun gefur út varðandi frá-
gang bygginga, með tilliti til algildrar
hönnunar, ná einungis til lágmarks-
krafna málaflokksins í byggingar-
reglugerðinni. Okkur finnst vanta
aðeins upp á sértækari leiðbein-
ingar og þá erum við aðallega að
líta til þeirra atriða sem ekki er tek-
ið tillit til í leiðbeiningablöðunum, til
dæmis varðandi breytingar á eldra
húsnæði, frágang á sundstöðum,
íþróttamiðstöðvum og kennslueld-
húsum í skólum, svo fátt eitt sé talið,“
segir Harpa en hún er stjórnarmaður
sjóðsins. Hún tekur fram að megin-
markmið sjóðsins sé enn að styrkja
einstaklinga en í ár hafi hins vegar
verið tekin ákvörðun um að breyta
út frá vananum og gera hann aðeins
sýnilegri en áður.
Fólk með fötlun sýnilegra
Harpa segir margt hafa áunnist í
málefnum fatlaðra á þeim tuttugu
árum sem liðin eru frá því Jóhann
Pétur lést. „Mér finnst samfélagið
vera opnara gagnvart fólki með fötl-
un og það er mun sýnilegra en áður.
Sáttmáli Sameinuðu þjóðanna um
réttindi fatlaðs fólks hefur litið dags-
ins ljós. Þó svo að hann sé ekki lög-
giltur hér á landi þá er hann undir-
ritaður og við megum því ekki vinna
gegn honum. Þá höfum við einnig
fengið ný mannvirkjalög sem byggja
að hluta til á þessum sáttmála,“ segir
Harpa og tekur fram að næsta skref í
baráttumálum fatlaðra hér á landi sé
að fá sáttmálann löggiltan. „Einnig
er mjög brýnt að við fylgjum þeim
lögum og reglum sem hafa verið sett.
Við erum komin með ágætis reglu-
gerðir og leiðbeiningar en þeim er
ekki alltaf framfylgt. Það er það sem
vantar. Enn eru dæmi um að byggð
séu óaðgengileg hús fyrir almenning
og að gömlum byggingum sé breytt,
til dæmis þegar iðnaðarhúsnæði er
breytt í hótel, án þess að þær uppfylli
gildandi reglur. Einnig er oft hangið
í lágmarksákvæðum þegar gera má
mikið betur. Það sem ég á við, með
að margt hafi áunnist, er að við höf-
um við uppfært regluverkið okkar –
en reglunum er hins vegar ekki alltaf
framfylgt nógu vel,“ segir Harpa.
Baráttunni ekki lokið
Harpa hefur sjálf unnið mikið í að-
gengismálum fatlaðra og þakkar
það Jóhanni Pétri. Að loknu námi í
byggingafræði stofnaði hún fyrirtæk-
ið Aðgengi ehf. árið 2005 og í fram-
haldi af því Access Iceland – Aðgeng-
ismerkjakerfið ehf. „Eftir að hann
dó þurfti ég algjörlega að endur-
skoða mína framtíð. Þetta voru auð-
vitað miklar breytingar sem áttu sér
stað þarna – bæði að eignast barn og
missa manninn sinn,“ segir Harpa
en hún var barnshafandi, komin sjö
mánuði á leið, þegar Jóhann Pétur
varð bráðkvaddur. „Þannig þeir náðu
aldrei að hittast. En við eignuðumst
yndislegan strák sem er mjög líkur
pabba sínum. Hann er rólegur, með
mikið jafnaðargeð og íhugar hlutina
áður en hann framkvæmir. Samt
alltaf kátur og glaður,“ segir Harpa
um son sinn, Jóhann Pétur Jóhanns-
son.
Hún segir aldrei neitt annað hafa
komið til greina en að mennta sig
til þess að geta haldið áfram starfi
Jóhanns Péturs og unnið áfram að
aðgengismálunum á faglegan hátt.
Harpa hefur unnið að þessum mál-
um allar götur síðan og segir barátt-
unni fyrir réttindum fatlaðra engan
veginn lokið. „Hans er sárt saknað
ennþá, bæði af aðstandendum hans
og í baráttumálunum,“ segir Harpa
um Jóhann Pétur að lokum. n
Jóhann Pétur var aðalgestur Hermanns
Gunnarssonar í sjónvarpsþættinum Á
tali með Hemma Gunn, árið 1993 – ári
áður en hann lést. Viðtalið er aðgengi-
legt á myndbandasíðunni YouTube.
Hemmi spurði Jóhann Pétur spurninga
eins og honum einum var
lagið – einlægar og helst
til nærgöngular. Spurði
hann meðal annars
út í kynlíf fatlaðra.
„Það er ekki skrítið
að menn velti því
fyrir sér í sjálfu sér.
Hins vegar ef ég
væri til dæmis Jón
Baldvin þá hefðir þú
náttúrlega ekki spurt
hann um kynlífið hans.
Þó svo að það sé náttúrlega
út af fyrir sig örugglega mjög áhuga-
vert.“ „Ég hefði frekar spurt Bryndísi um
það,“ skaut Hemmi inn í. „En hins vegar,
að öllu gamni slepptu með það, þá er auð-
vitað kynlíf eins og að borða, sofa og hvíla
sig. Þetta er einn af grundvallarþáttum
í lífi manna og ekkert síður fatlaðra en
annarra.“
Aðspurður hvernig hann hafi krækt í
konuna sína, Hörpu, þurfti Jóhann Pétur
ekki að hugsa sig um. „Það er nú engin
spurning, það er sjarmurinn,“ sagði hann
og hló. „Svo held ég líka að það hafi verið
brjóstkassinn.“
Skagfirðingur
Hemmi Gunn spurði Jóhann Pétur meðal
annars að því hvernig honum tækist að
gera góðlátlegt grín að öllu í sínu lífi. „Þú
virðist ekki skilja þetta. Ég er Skagfirðing-
ur – það er aðalatriðið,“ svaraði hann.
Eins og er auðséð í viðtali Hemma Gunn
við Jóhann Pétur var sá síðarnefndi afar
stoltur af uppruna sínum. „Hver er lykill-
inn að því að sigrast á erfiðleikum líkt og
þú hefur gert?“ spurði Hemmi meðal
annars. „Ég held að lykillinn að
því sé að vera Skagfirðingur,“
svaraði Jóhann Pétur. „Það
eru engir erfiðleikar sem
bíta á okkur Skagfirðinga.
Þar fyrir utan er lykillinn
að því auðvitað að vera
lífsglaður, eins og Skag-
firðingar. Láta hverjum
degi nægja sína þjáningu.
Og af því ég er nú farinn að
tala um Skagfirðinga, sem er nú
mitt aðal áhugaefni, þá verð ég að
samhryggjast þeim sem ekki eru Skag-
firðingar. Því það geta náttúrlega ekki
allir verið Skagfirðingar. Það eru ekki allir
jafn heppnir og ég að vera bæði borinn
og barnfæddur Skagfirðingur í ættliði
langt aftur í tímann. Hins vegar er það nú
einu sinni svoleiðis að við Skagfirðingar
eru gjarnir á að reyna að laða til okkar
gott fólk og ef menn eru nógu hressir og
kátir, þá erum við eiginlega viss um að
þeir séu Skagfirðingar,“ sagði Jóhann
Pétur Sveinsson meðal annars í þessu
stórskemmtilega spjalli við Hermann
Gunnarsson.
Þeim sem vilja styrkja Minningarsjóð
Jóhanns Péturs Sveinssonar er bent á
eftirfarandi reikningsnúmer: 0700-26-
780088 kt. 550114-0380.
Áslaug Karen Jóhannsdóttir
aslaug@dv.is Hans er sárt
saknað“ Harpa
Cilia Ingólfsdóttir
og Jóhann Pétur
Jóhannsson.
„Ég er Skagfirðingur
– það er aðalatriðið“
Jóhann Pétur í viðtali hjá Hemma Gunn
Jóhann Pétur Sveinsson „Hann var
ofsalega stór karakter.“
„Eftir að hann
dó þurfti ég algjör-
lega að endurskoða mína
framtíð.