Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.2011, Blaðsíða 16

16 | Fréttir 13.–15. maí 2011 Helgarblað
„Með gerð tímabundinna nýtingar-
samninga er rofið hið meinta eignar-
réttarlega samband veiðiheimilda og
það er tvímælalaust mikilvægasta at-
riðið sem þetta frumvarp felur í sér,“
segir í greinargerð með drögum að
frumvarpi um stjórn fiskveiða sem
afgreitt var úr ríkisstjórn síðastliðinn
þriðjudag og er enn til meðferðar í
þingflokkum stjórnarflokkanna.
Frumvarp Jóns Bjarnasonar, sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráðherra,
sem DV hefur undir höndum, leggst
afar illa í útvegsmenn og telja þeir
að frumvarpið brjóti gegn yfirlýsing-
um og fyrirheitum sem gefin voru af
hálfu ríkisstjórnarinnar í tengslum
við kjarasamninga. Forystumenn at-
vinnurekenda og útvegsmanna féllust
á að koma aftur að samningaborði um
kaup og kjör í byrjun maí á grundvelli
yfirlýsingar ríkisstjórnarinnar. Kjara-
samningar tókust, en fyrirvarar tengj-
ast mati Samtaka atvinnulífsins á því
hvort ríkisstjórnin efni loforð sem at-
vinnurekendum voru gefin um fram-
kvæmdir, atvinnuleiðina og fleira í lok
apríl síðastliðins.
Túlka frumvarpið sem svikið
loforð
Í bókun ríkisstjórnarinnar frá 5. maí
er kveðið á um málsmeðferð frum-
varpsins, sem fram er komið, og er nú
í höndum þingflokka stjórnarflokk-
anna. Bókuninni var ætlað að róa at-
vinnurekendur en þó einkum Lands-
samband íslenskra útvegsmanna.
Þar segir að þegar sjávarútvegsráð-
herra hafi gengið frá frumvarpinu
og það fengið umfjöllun í ríkisstjórn
og í þingflokkum stjórnarflokkanna
verði það fyrir endanlega afgreiðslu
og framlagningu kynnt helstu hags-
munaaðilum sem tengjast sjávarút-
vegi á lokuðum trúnaðarfundum. Eft-
ir framlagningu frumvarpsins verði
stefnt að því að koma því til nefndar og
út til umsagnar að lokinni 1. umræðu.
„Þegar fyrir liggur sú hagfræðilega
greining, sem unnið er að á áhrifum
fyrirhugaðra breytinga á rekstrarskil-
yrði og starfsumhverfi sjávarútvegs-
ins, tilnefni SA og ASÍ einn fulltrúa
hvor ásamt fulltrúum stjórnarflokk-
anna til að fara yfir niðurstöðu grein-
ingarinnar. Þetta verði gert í því skyni
að leita leiða til að ná frekari sátt um
útfærslur sem tryggi sjávarútveginum
góð rekstrarskilyrði...“
Umrædd greining á áhrifum breyt-
inganna á að liggja fyrir um næstu
mánaðamót en atvinnurekendur
áskilja sér allan rétt og hafa þegar lýst
því að frumvarpið skerði starfsemi
greinarinnar.
Nauðsynlegt að hækka veiðigjald
Þórólfur Matthíasson hagfæðiprófess-
or kveðst ekki hafa séð frumvarpið, en
beinir sjónum sínum að raunveru-
legri innlausn kvótans, nýtingarsamn-
ingum til 15 ára gegn gjaldtöku og þar
með áformum um að tvöfalda veiði-
gjaldið. „Það er fyrirsjáanlegt að hagn-
aður sjávarútvegsins verður mik-
ill næstu misserin vegna lágs gengis
krónunnar og gjaldeyrishafta. Það er
ljóst að aðrar greinar geta ekki keppt
við greinina í launum á næstunni,
ekki einu sinni aðrar útflutningsgrein-
ar eða greinar eins og ferðaþjónustan
sem hefur drjúgan hluta tekna sinna
í erlendum gjaldeyri. Með þessu get-
ur skapast mikið ójafnvægi og aðrar
greinar en sjávarútvegur yrðu að velta
kostnaði út í verðlag með tilheyrandi
verðbólgu rétt eins og á árum áður.
Það er því beinlínis nauðsyn að hækka
gjaldið fyrir aðganginn að auðlindinni
til að auka efnahagslegt jafnvægi,“ seg-
ir Þórólfur.
Þess má geta að í frumvarpinu er
lögð til tvöföldun á veiðigjaldi úr 9,5
prósentum í 19 prósent. Með þessari
hækkun er talið að komið sé til móts
við þau sjónarmið að þjóðin eigi að
njóta meiri hlutdeildar í þeim arði
sem auðlindir sjávar gefa.
Kvóti engin einkaeign
Meginatriði frumvarpsins eru eftir-
farandi, eins og þau eru tekin saman í
greinargerð með frumvarpinu:
1) Áfram verður lögfest að nytjastofnar
á Íslandsmiðum verði þjóðareign eftir
því sem nánar er ákveðið í lögunum.
Óheimilt verði að selja auðlindina eða
láta varanlega af hendi. Með sérstök-
um samningi megi veita einstakling-
um og lögaðilum tímabundinn rétt til
afnota eða hagnýtingar á auðlindinni,
gegn gjaldi.
2) Úthlutun veiðiheimilda og gerð
samninga um nýtingarleyfi á afla-
heimildum mynda ekki eignarrétt eða
óafturkallanlegt forræði einstakra að-
ila yfir veiðiheimildum.
3) Samningar um nýtingarleyfi á afla-
heimildum verða í upphafi að jafnaði
til 15 ára og nýtingarleyfishafi á rétt á
viðræðum um endurskoðun og hugs-
anlega framlengingu samnings.
4) Samningshafar eiga ekki óskoraðan
rétt á framlengingu samnings.
5) Komi til framlengingar á nýtingar-
samningum skal hún vera átta ár.
6) Með gerð tímabundinna nýtingar-
samninga er rofið hið meinta eignar-
réttarlega samband veiðiheimilda og
er það talið án nokkurra tvímæla mik-
ilvægasta atriðið sem frumvarpið fel-
ur í sér.
7) Bann verður lagt við veðsetningu á
aflahlutdeild og réttindum á grund-
velli nýtingarsamninga um aflahlut-
deild. Slík réttindi verða ekki aðfarar-
hæf og falla því niður við gjaldþrot.
Gera þarf breytingar á ýmsum lögum
til að tryggja þetta og verður lagt fram
sérstakt frumvarp sem að þessu lýtur.
Þetta ákvæði merkir að ekki er hægt
selja veiðiheimildir nauðungarsölu á
uppboði.
Ríkið tekur helming aukningar
8) Aflaheimildum verður skipt í tvo
flokka; annar þeirra (1) byggist á nýt-
ingarsamningum en hinn (2) verð-
ur til ráðstöfunar af hálfu ríkisins og
skiptist í nokkra hluta. Áætlað er að
allt að 15 prósent þorksígilda verði í
flokki 2 að loknum 15 ára samnings-
tíma en 85 prósent bundin nýtingar-
samningum.
9) Sérreglur gilda þó um þorsk, ýsu,
ufsa og steinbít og gert ráð fyrir að
eingöngu aukning aflamarks (kvóta)
verði flutt yfir í flokk 2. Af aukningu
aflamarks eiga 60 prósent að falla í
hlut flokks 1, en 40 prósent renna til
flokks 2. Þessi skipting á að gilda þar til
leyfilegur heildarafli þessara fiskteg-
unda fer yfir meðalafla undangeng-
inna 20 ára. Þegar þeim afla er náð á
helmingur aukningar umfram það
magn að renna til flokks 1 og helming-
ur til flokks 2.
Þetta merkir að ef til dæmis þorskveið-
ar verða auknar um 40 þúsund tonn,
úr 160 þúsund tonnum í 200 þúsund
tonn, kæmu 16 þúsund tonn af aukn-
ingunni í hlut ríkisins. Þannig yrðu
8 prósent heildarþorskveiðiheimild-
anna í höndum ríkisins strax og lögin
tækju gildi miðað við að þorskkvótinn
verði 200 þúsund tonn.
10 ) Ríkishluti kvótans, flokkur 2, skipt-
ist í a. Strandveiðihluta; b. Byggða-
hluta; c. Leiguhluta; d. Línuívilnun-
arhluta og e. Bótahluta. Gera má ráð
fyrir að meirihluti þessa kvóta verði
ávallt boðinn til leigu.
Framsal takmarkað
11) Veiðigjald verður tvöfaldað frá því
sem nú er ef frumvarpið nær fram að
ganga.
12) Gert er ráð fyrir að tekjur af veiði-
gjaldi skiptist þannig að 50 prósent
þess renni í ríkissjóð, 30 prósent til
sjávarbyggða og 20 prósent til þróun-
ar- og markaðsmála í sjávarútvegi.
13) Varanlegt framsal aflaheimilda
verður bannað. Þó er í bráðabirgða-
ákvæði til 15 ára heimild til varanlegs
framsals, með þeim takmörkunum
að sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra á fyrir hönd ríkissjóðs, sem
og sveitarfélög, skýran forleigurétt.
Framsal innan sömu útgerðar verð-
ur þó heimilt, án þess að forleigu-
réttur sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra og sveitarfélaga eigi við. Við
ákvörðun um hvort forleiguréttur sé
nýttur skal gæta að jafnræði, byggða-
sjónarmiðum og hagkvæmri nýtingu
auðlindarinnar.
14) Framsal á aflamarki verður tak-
markað innan fiskveiðiársins við 25
prósent og réttindi til framsals verða
áunnin með veiðum.
15) Kvótaþingi verður komið á lagg-
irnar á nýjan leik.
16) Þær breytingar eru lagðar til á fyr-
irkomulagi byggðakvóta að sveitar-
félögum verður gefinn kostur á að út-
hluta veiðiheimildum sem þeim falla
í hlut.
17) Ráðgert er að gildistími laganna
verði 23 ár en það er sá tími sem nýt-
ingarsamningar ná til auk einnar 8 ára
framlengingar.
Samningaleið og pottar
Frumvarpið styðst við svokallaða
samningaleið. Eins og segir í frum-
„Með gerð tíma-
bundinna nýting-
arsamninga er rofið hið
meinta eignarréttarlega
samband veiðiheimilda
og er það talið án nokk-
urra tvímæla mikilvæg-
asta atriðið sem frum-
varpið felur í sér.
n Harðnandi átök um stjórn fiskveiða
á næstunni n Tvímæli tekin af um eign
þjóðarinnar á auðlindinni n Veiðigjald
tvöfaldað verði frumvarpið að lögum
n Ríkið tekur allt að helming kvóta-
aukningar n DV birtir efni frumvarpsins
Uppskurðurinn á kvótakerfinu
Jóhann Hauksson
blaðamaður skrifar johannh@dv.is
Mikil völd Ráðherra sjávarútvegsmála
hefur mikil völd samkvæmt frumvarpi
Jóns Bjarnasonar, jafnvel meiri en sumir
stjórnarliðar kæra sig um.
Tuga milljarða króna hagnaður
Þórólfur Matthíasson hagfræðiprófessor
bendir á að mikill hagnaður sjávarútvegsins
skekki stöðu annarra greina og ýti undir
verðbólgu. Því sé rétt að hækka veiðigjaldið.