Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2008, Blaðsíða 22

Starfsmenn Veiðimálastofnunar
á Hvanneyri hafa á undanförnum
árum tekið þátt í fjölþjóðlegu rann-
sóknarverkefni á löxum sem nefn-
ist SALSEA. Sigurður Már Einars-
son, deildarstjóri stofnunarinnar á
Hvanneyri, segir að smám saman
safnist saman merkilegar upplýs-
ingar um atferli þessara glæstu fiska
sem eru svo eftirsóttir til veiða.
Athuganir Íslendinganna skiptast
í þrennt. Í fyrsta lagi hefur erfðaupp-
lýsingum um íslenska laxastofna ver-
ið safnað saman í gagnabanka. Í öðru
lagi standa yfir rannsóknir á hreistri
laxa áratugi aftur í tímann, auk þess
sem á gönguseiði laxa í Kiðafellsá í
Hvalfirði hafa verið sett sérstök mæl-
imerki sem sýna dýpt og hitastig á
þeim slóðum sem laxinn heldur sig
í fæðuleit í sjónum. „Það hefur ýmis-
legt markvert komið á daginn,“ segir
Sigurður. „Núna getum við til dæmis
fundið út með nokkurri vissu hvaðan
þeir laxar eru sem fyrir tilviljun veið-
ast í sjónum.“
Uppgötvanir á langri leið
„Við erum fyrst og fremst að leita
skýringa á því hvers vegna laxastofn-
um í Atlantshafi hefur hnignað eins
og raun ber vitni,“ heldur Sigurður
áfram. „Á þessari leið hefur ýmis-
legt annað forvitnilegt komið á dag-
inn,“ segir Sigurður og bendir á að
erfðafræðirannsóknir á íslenskum
löxum hafi leitt í ljós að laxastofnar í
íslenskum ám og lækjum hafi haldið
sérkennum sínum í gegnum aldirn-
ar. Þess vegna megi jafnvel rekja ætt-
erni laxa sem veiðast, jafnvel alla leið
heim í upprunalegu árnar.
„Stofnarnir innan ákveðinna
landsvæða virðast þó eiga margt
sameiginlegt. Þó urðum við hissa
þegar við skoðuðum laxa í Krossá á
Skarðsströnd og sáum að þeir voru
mun líkari Elliðaárlöxum en frænd-
um þeirra annars staðar á svæðinu.
Eftir nokkrar rannsóknir komumst
við að því að Krossá hafði verið rækt-
uð upp með seiðum af Elliðaárstofni
um miðja síðustu öld. Stofninn hafði
komið sér vel fyrir í ánni og ekki tekið
nema litlum breytingum.“
MæliMerki í seiðin
Annar hluti verkefnisins lýtur að
því að rannsaka hreistur íslenskra
laxa aftur í tímann. „Þarna erum við
að vonast eftir því að geta séð ein-
hverjar breytingar, sem aftur gætu
gefið vísbendingar um beitarsvæði
fiskanna í sjónum,“ heldur Sigurður
áfram. „Við notumst við laxahreistur
úr Norðurá í Borgarfirði annars vegar
og svo hreistur úr Hofsá í Vopnafirði
hins vegar. Úr báðum ánum hefur
hreistri verið safnað um langt árabil
og því eru gögnin fyrir hendi.“
Þriðji hluti SALSEA-verkefnisins
snýst svo um að setja sérstök mæli-
merki á laxa sem greina dýpt og hita-
stig sjávar á ferðum laxins. „Sum
þessara merkja geta reyndar einnig
greint seltustig í sjónum.“ Sigurður
og félagar hans hjá Veiðimálastofn-
un merktu í þessum tilgangi göngu-
seiði laxa í Kiðafellsá í Hvalfirði, árin
2005 og 2006. „Við höfum núna feng-
ið alls sjö merki til baka af þeim sex
hundruð sem við slepptum.“
laxinn á 700 Metra dýpi
Merkin hafa leitt í ljós að laxarn-
ir virðast halda sig í hlýjum sjó þann
tíma sem þeri eru í hafbeit. „Hitastig-
ið fer aldrei undir átta gráður. Það er
ansi hlýr sjór miðað við okkar heims-
hluta.“
Fyrstu niðurstöður þykja gefa til
kynna að laxinn sæki suður á Reykja-
neshrygg og haldi sig þar. „Þetta
eru að öllum líkindum karfaslóð-
ir, þar sem Golfstraumurinn kemur
að sunnanverðu landinu. Við höf-
um enda vísbendingar um að karfa-
sjómenn fái öðru hverju lax í trollið,“
segir Sigurður.
„Það sem kom okkur hins vegar á
óvart í þessum mælingum var að lax-
inn, sem jafnan heldur sig á grunnum
sjó, virðist eiga það til í aðdraganda
heimferðar í árnar að taka miklar
dýfur, allt niður á sjö hundruð metra
dýpi.“
Enn er ekki vitað hvort laxinn er
þarna að elta æti eða hvort köfunar-
leiðangrarnir hafi annan tilgang. „Það
er ekki hægt að útiloka að þessar dýfur
séu þáttur í rötunarferli hjá laxinum.
Sjórinn er þarna lagskiptur og það er
mögulegt að fiskurinn fari á milli laga
til þess að átta sig á staðsetningu. En
þetta vitum við ekki fyrir víst.“
ÞjónUsta við laxveiðina
Sigurður Már segir starfsemi
Veiðimálastofnunar á Hvanneyri
vera tvískipta. Annars vegar sé um
að ræða rannsóknarverkefni á borð
við SALSEA-verkefnið. Hins vegar
sinni stofnunin þjónustu við lax-
veiðiárnar á Vesturlandi. „Laxveið-
in er heljarmikill iðnaður og það má
segja að Vesturlandið sé miðstöðin,
með öllum sínum miklu laxveiðiám.
Við höfum því sinnt seiðarannsókn-
um í ánum hérna á svæðinu ásamt
athugunum á fiskvegagerð og öðru
slíku.“
Sigurður bendir á að hér á landi
hafi nú verið byggðir hátt í áttatíu
laxastigar og þannig hafi hrygn-
ingarsvæði laxins stækkað um heil
þrjátíu prósent. „Þetta er sennilega
best heppnaða fiskrækt hingað til.“
sigtryggur@dv.is
fimmtudagur 6. nóvember 200822 Vesturland
Veiðimálastofnun er þátttakandi í evrópsku rannsóknarverkefni á laxastofnum í Atlantshafi. Starfsmenn
Veiðimálastofnunar á Hvanneyri, þau Sigurður Már Einarsson og Halla Kjartansdóttir, hafa séð um rann-
sóknir á íslenskum löxum sem meðal annars hafa veitt nýstárlegar upplýsingar um erfðasamsetningu ís-
lenskra laxastofna.
„Eftir nokkrar
rannsóknir kom-
umst við að því að
Krossá hafði ver-
ið ræktuð upp með
seiðum af Elliðaár-
stofni um miðja síð-
ustu öld.“
Í genabanka
íslenskra laxa
Á Hvanneyri Sigurður már og Halla starfa fyrir
veiðimálastofnun á Hvanneyri. Stofnunin sinnir
rannsóknarverkefnum og þjónustu við
veiðiárnar í héraðinu.
Í Norðurá Hreistursýni sem veiðimenn í norðurá hafa skilað inn um langt árabil
gegna lykilhlutverki í evrópsku rannsóknarverkefni.
Sjóbleikja nú í vikunni er Sigurður að rannsaka sjóbleikjur sem ganga til hrygningar
í Hvítá í borgarfirði. „bleikjan gengur mun seinna en laxinn.“ myNd SIGTRyGGURTek að mér að þvo og bóna bíla (djúp- og blettahreinsun)Tek að mér að þvo og bóna bíla (djúphreinsun og blettun)