Lögmannablaðið - 01.06.2012, Blaðsíða 24

24 lögmannablaðið tbl 02/12
Að loKnUM lAnDsDóMi
málið í hnotskurn
málið í hnotskurn
Þann 10. maí 2011 höfðaði alþingi mál gegn geir H. Haarde
fyrir brot framin af ásetningi eða stórkostlegu hirðuleysi í
embættisfærslu hans sem forsætisráðherra á tímabilinu febrúar
til október 2008. Ákæruliðirnir voru sex talsins:
1.1 Fyrir að hafa sýnt af sér alvarlega vanrækslu á starfsskyldum
sínum sem forsætisráðherra andspænis stórfelldri hættu
sem vofði yfir íslenskum fjármálastofnunum og ríkissjóði,
hættu sem honum var eða mátti vera kunnugt um og
hann hefði getað brugðist við með því að beita sér fyrir
aðgerðum, löggjöf, útgáfu almennra stjórnvaldsfyrirmæla
eða töku stjórnvaldsákvarðana á grundvelli gildandi laga í
því skyni að afstýra fyrirsjáanlegri hættu fyrir heill ríkisins.
1.2 Fyrir að hafa látið undir höfuð leggjast að hafa frumkvæði
að því, annað hvort með eigin aðgerðum eða tillögum um
þær til annarra ráðherra, að innan stjórnkerfisins væri unnin
heildstæð og fagleg greining á fjárhagslegri áhættu sem
ríkið stóð frammi fyrir vegna hættu á fjármálaáfalli.
1.3 Fyrir að hafa vanrækt að gæta þess að störf og áherslur
samráðshóps stjórnvalda um fjármálastöðugleika og
viðbúnað sem stofnað var til á árinu 2006, væru markvissar
og skiluðu tilætluðum árangri.
1.4 Fyrir að hafa vanrækt að hafa frumkvæði að virkum
aðgerðum af hálfu ríkisvaldsins til að draga úr stærð íslenska
bankakerfisins með því til að mynda að stuðla að því að
bankarnir minnkuðu efnahagsreikning sinn eða einhverjir
þeirra flyttu höfuðstöðvar sínar úr landi.
1.5 Fyrir að hafa ekki fylgt því eftir og fullvissað sig um að
unnið væri með virkum hætti að flutningi icesave-reikninga
Landsbanka Íslands hf. í bretland yfir í dótturfélag og síðan
leitað leiða til að stuðla að framgangi þessa með virkri
aðkomu ríkisvaldsins.
Þann 2. maí sl. stóð laga­
stofnun háskóla íslands í
samvinnu við orator að vel
sóttri málstofu um dóm
landsdóms. ÞrjÚ erindi voru
flutt af Þeim róbert spanó,
forseta lagadeildar háskóla
íslands, sigríði friðjónsdóttur,
saksóknara alÞingis og friðriki
árna friðrikssyni, hdl.
eðli ráðherraábyrgðar
róbert spanó tók fyrstur til máls og
sagði ráðherra sem æðstu handhafa
framkvæmdarvalds bera ákveðna
lagalega ábyrgð gagnvart alþingi.
Ábyrgðin fælist í því að meirihluti
alþingis gæti kært ráðherra fyrir
brot í embættisrekstri skv. lögum
um ráðherraábyrgð. Einungis lands­
dómur hefði vald til að dæma eftir
framangreindum lögum og brot gegn
þeim varðar sektum, embættismissi
eða fangelsi. róbert vísaði jafnframt til
umfjöllunar meirihluta dómsins um eðli
ráðherraábyrgðar, en þar segir að aðeins
alvarlegar ávirðingar í starfi geti leitt til
þess að ráðherra verði refsað. Háttsemi
sem eingöngu væri gagnrýniverð gæti
ekki fallið undir hina lagalegu ábyrgð,
heldur þyrfti meira að koma til.
10. gr. b. laga um
ráðherraábyrgð
róbert fjallaði um skýrleika 8. gr. c.
og 10. gr. b. laga um ráðherraábyrgð,
en ákærði Geir byggði kröfu sína um
frávísun á því að framangreind ákvæði
væru svo óskýr að honum væri ófært
að taka til varna, sbr. 69. gr. stjskr.
Landsdómur skýrði ákvæðin eftir
hlutlægum mælikvarða og sagði þau
vera auðskilin góðum og gegnum manni
í því embætti sem ákærði gegndi. Geir
taldi hins vegar að ekki væri sýnt fram
á orsakasamband milli athafnarleysis
hans og þess að ekki hafi tekist að
afstýra þeirri hættu sem steðjaði að
ríkinu. Landsdómur var samhljóða
um að brot gegn 10. gr. b. væri
sérgreint hættubrot. róbert vitnaði í rit
fræðimanna og sagði slíkt brot fullframið
þótt ekkert tjón hafi hlotist af verknaði.
niðurstaða meirihlutans var sú að á
Geir hefði hvílt skylda til athafna, en
ákæruvaldið hefði hins vegar ekki sýnt
fram á að slíkar aðgerðir hefðu getað
afstýrt hættu og því taldist ósannað
að skilyrðum 10. gr. b. væri fullnægt.
minnihluti dómsins var ósammála og
taldi að frekari athafnarskylda fælist
ekki í ákvæðinu. róbert var sammála
niðurstöðu meirihlutans og taldi hana
betur rökstudda.
um 2. hluta ákæru – 17. gr.
stjskr.
róbert fjallaði um hvað væru mikilvæg
stjórnarmálefni en dómurinn taldi
það ekki háð mati forsætisráðherra,
heldur skipti máli hvort þau vörðuðu
hagsmuni ríkis og almennings.
dómurinn taldi einnig skipta máli hvort
venja væri að fjalla um sambærileg
mál á fundum en slík venja gæti
þó aldrei breytt fyrirmælum 17. gr.
niðurstaða dómsins var því að ákærði
hefði sýnt af sér stórkostlegt gáleysi
með því að ræða ekki tiltekin málefni
á ríkisstjórnarfundum og hann var
um dóm landsdóms