Són - 01.01.2011, Síða 21

Són - 01.01.2011, Síða 21
21ÞRÍKVÆÐ LOKAORÐ DRÓTTKVÆÐRA BRAGLÍNA várkunnir – réttlæti. Hér er sem sagt lengd stofnatkvæðisins farin að skipta litlu máli, rétt eins og í sérnöfnunum. Stofnatkvæði, segi ég, en nú er margt af þessu samsett orð með tvo stofna og tvö stofnatkvæði, og er það þá fyrri stofninn sem hér um ræðir. Reyndar mætti ætla, út frá því sem fyrr er sagt um mikilvægi tvíliðarins í línulok, að hann þyrfti a.m.k. að vera sérstakur orðstofn frekar en einbert viðskeyti. En svo er ekki; viðskeytt orð eiga sinn sess í þessu safni. Reyndar miklu færri í eldri hlutanum. Það eru varla nema örnefnin Sólundum (ef það er viðskeytt) og Dyflinnar og samnafnið kurfaldi: aðeins þrjú dæmi af 50 en athyglisvert að þau eru öll langstofna. Í yngri hlutanum eru dæmin a.m.k. 14.45 Hér fyrir ofan voru nefnd tólf dæmi um langstofna samnöfn og eru níu þeirra viðskeytt. Þar við bætast sérnöfnin Kuflungum/Kuflunga, Erlingi (tvisvar) og Sköfnungi – öll líka langstofna. Þetta er orðið býsna flókið en greinilegt að eitthvað hefur breyst frá elleftu öld til hinnar tólftu. Helst má túlka þetta þannig að skáldin hafi tvær ólíkar aðferðir til að finna þríkvæðu orði stað í enda braglínu. Eldri aðferðin minnir meira á braglínur sem hafa einkvætt nafnorði á undan tvíkvæðu lokaorði. Notað er samsett orð miklu frekar en viðskeytt og fyrra stofnatkvæðið er helst stutt – þó með allmörgum undantekningum í sérnöfnum eins og Geir-dísar eða Þór-leiki. Síðan bætist við önnur aðferð sem kallar á viðskeytt orð fremur en samsett og virðist beinlínis krefjast þess að stofnatkvæðið sé langt. Hér er það ekki tvíliður í línulok sem bragurinn þarf að gera hátt undir höfði held - ur hið þríkvæða lokaorð sem heild.46 Ef eitthvað er í slíkum línum sem jafna má við braghvíld, þá er það á undan fjórðu bragstöðunni, ekki á eftir henni. Þó að seinni aðferðin komi greinilega fram sem nýjung, þá er það við hlið hinnar fyrri, ekki í stað hennar, og sömu skáldin beita þeim hiklaust á víxl. Þannig notar t.d. Haukur Valdísarson í Íslend - ingadrápu bæði Sköfnungi í nýja stílnum og hug-stóri og Snæ- grundu (tvisvar) í þeim gamla, auk langstofna samsetningarinnar Brodd-Helga. Eins notar Gamli kanoki jöfnum höndum stuttstofna samsetn ingar (goð-dómi – van-búna – vin-fastan) og langstofna orð (mein-læti – vár-kunnir – rétt-læti) sem ég hef hér talið samsett en seinni liðurinn þó varla miklu sjálfstæðari en viðskeyti. 45 Án þess að telja erlendu örnefnin „Jórðánar“ og „Nerbónar“ (tvisvar) sem skáldin hafa hugsanlega skynjað sem samsett. 46 Kuhn kveðst þess fullviss (bls. 177) að þyngsta áherslan hafi alltaf legið á fimmtu bragstöðu, og þá á miðatkvæði þríkvæðra orða ef þau stóðu í línulok. Þeirri kenn - ingu andmælir Myrvoll (bls. 48). Hana er a.m.k. erfitt að heimfæra á ósamsett orð.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168

x

Són

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Són
https://timarit.is/publication/1139

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.