Són - 01.01.2011, Page 129

Kristján Eiríksson
Þýðingar íslenskra
ljóða á Esperanto
Esperanto kom fyrst fram á sjónarsviðið árið 1887 þegar augn-
læknirinn Lúðvík Lazarus Zamenhof í Bjalistok í Póllandi gaf út fyrstu
kennslubók á málinu. Síðan hefur talsvert vatn runnið í heimshöfin,
nokkrar kynslóðir esperantista safnast til feðra sinna og útbreiðsla
málsins verið misjöfn eftir tímabilum og þjóðlöndum.
Mikill eldmóður einkenndi baráttu esperantista fyrir útbreiðslu
málsins fram að fyrri heimstyrjöld en sá hildarleikur varð vitaskuld
ekki til þess fallinn að gefa friðarhugsjónum þeirra byr undir vængi.
Esperantohreyfingar víða um lönd voru þó furðu fljótar að rétta úr
kútnum eftir stríðið en þegar óveðursský þau, sem voru fyrirboðar
seinni heimsstyrjaldarinnar, tóku að hrannast upp eftir 1930 sló aftur
í bakseglin fyrir esperantistum og styrjöldin mikla og kaldastríðið eftir
hana urðu þeim svo þung í skauti að það er fyrst nú á seinni árum
með tilkomu internets og ódýrra fjarskipta við útlönd sem þeir sýnast
aftur vera farnir að ná vopnum sínum.
Það er flestum kunnugt, sem kynnst hafa Esperanto og hugmynd -
um um hlutlaust alþjóðamál að einhverju marki, að einna ríkastur þátt -
ur í hugsjónum esperantista er að skapa jafnræði í samskiptum manna
óháð því hvaða tungu þeir hafa að móðurmáli. Einmitt vegna þessa
hefur Esperantohreyfingin jafnframt verið friðarhreyfing sem berst
gegn því að ein þjóð geti kúgað aðra í krafti yfirburðastöðu tungu sinn -
ar í heiminum eða einstökum heimshlutum. Þessi barátta tengist því
eðlilega baráttu smáþjóða fyrir því að halda menningu sinni sem ekki
verður skilin frá þjóðtungunum í aldanna rás. Baráttan fyrir Esper anto
er því í raun barátta gegn tungumáladauðanum og barátta fyrir því að
allir jarðarbúar geti ræðst við á sömu tungu án þess að það sé ógn við
móðurmál eins eða neins.
Það hefur löngum verið metnaður þjóða að geta orðað flestar eða
allar hugsanir á sinni tungu og því hafa menn meðal annars kapp-
kostað að þýða bókmenntir annarra þjóða á eigin tungu, bæði til að