Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 12

10
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
nemenda meiri áhrif meðal þeirra getuminni
en áhrifin geti þróast til beggja átta, þ.e.
annaðhvort til að auka eða minnka námsáhuga
þeirra. Námsumhverfi skiptir því miklu fyrir
þessa einstaklinga.
Green, Martin og Marsh (2007), Nurmi
og Aunola (2005) og Tempelaar, Gijselaers,
Schim van der Loeff og Nijhuis (2007) benda á
að áhugi nemenda á mismunandi námsgreinum
hafi lítið verið rannsakaður, þ.e. hver hann sé og
hvernig hann breytist með hækkandi aldri. Að
mati Nurmi og Aunola benda þær rannsóknir
sem til eru til þess að áhugi á námsgreinum
fari minnkandi þegar líður á grunnskólann
enda þótt áhugi barnanna viðhaldist á öðrum
sviðum (e. life domains). Þá sýni rannsóknir
að nemendur myndi sér skoðanir á fyrstu árum
sínum í barnaskóla um það hvaða námsgreinar
séu áhugaverðar. Segja þau niðurstöður sínar
á námsáhuga finnskra nemenda sýna að í
upphafi grunnskólanáms hafi flestir nemendur
mikinn áhuga á a.m.k. einni námsgrein. Samt
sem áður er þriðjungur nemenda sem sýnir
einhverri námsgrein mjög lítinn áhuga. Þá
telja þau vísbendingar vera í rannsókn sinni
um að stúlkur sýna fleiri námsgreinum áhuga
en drengir, og jafnframt að fleiri drengir en
stúlkur hafi lítinn áhuga á lestri.
De Fraine, Van Damme og Onghena
(2007) gerðu langtímarannsókn á kynjamun
og skoðunum nemenda á sjálfum sér sem
námsmönnum (e. academic self-concept).
Þau segja niðurstöðum sínum svipa til
sambærilegra rannsókna að því leyti að trú
nemenda á eigin getu minnki þegar líður á
skólagönguna, einkum hjá stúlkum. Það veki
aftur á móti athygli að í tungumálanámi virðist
námsumhverfi nemenda í skólanum hafa meira
að segja um námsárangur þeirra en það hvernig
þeir líta á sig sem námsmenn.
Margar rannsóknir benda til þess að
félagslegur bakgrunnur nemenda hafi mikið
að segja um gengi þeirra í skóla. Þannig heldur
t.d. Bernstein (1977) því fram að börn úr
millistétt læri heima hjá sér að nota sams konar
tungumál og samskiptahætti og eru ráðandi í
skólanum. Kohn (1986) hefur einnig kannað
félagslegan bakgrunn og uppeldi. Samkvæmt
rannsóknum hans leggja millistéttarforeldrar
meiri áherslu á að börn þeirra verði sjálfstæð
í hugsun og vinnubrögðum en foreldrar í lægri
samfélagsstöðu leggja aðaláherslu á að ala
börn sín upp til hlýðni. Hér á landi hafa einnig
verið gerðar rannsóknir á þessu sviði. Sigrún
Aðalbjarnardóttir (2007) hefur í rannsóknum
sínum fundið tengsl milli leiðandi uppeldishátta
og bæði góðs námsárangurs og tilfinninga- og
félagsþroska barna.
Hér að framan er dreginn upp munur á vægi
þeirra þátta sem hafa áhrif á nám og námsáhuga
nemenda en margir þeirra eru innbyrðis tengdir.
Nægir að nefna að aðstæður í skólanum hafa
áhrif á það sem gert er í kennslustundum og
það sem gert er í kennslustundum hefur áhrif
á nemendur. Áhugi nemenda mótast síðan
af aðstæðum í skólanum sem og gildum og
viðhorfum foreldra og félaga. Það eru því
margir samtvinnaðir þættir sem hafa áhrif á
nám og námsárangur nemenda.
Áhugavert er að rannsaka námsáhuga barna
og unglinga í íslenskum grunnskólum. Engin
yfirgripsmikil rannsókn af þeim toga er til hér
á landi þar sem kannað er hvernig námsáhugi
tengist námsumhverfi nemenda, þ.e.a.s.
félagslegum aðstæðum þeirra í skólanum, í
fjölskyldunni og jafningjahópnum, og sömu-
leiðis viðhorfum kennara til kennslu og sýn
nemenda á sjálfa sig sem námsmenn.
Í þessari grein verður sagt frá rannsókn
á námsáhuga nemenda í átta íslenskum
grunnskólum. Kastljósinu verður einkum beint
að eftirfarandi tveimur spurningum: Hve mikill
er námsáhugi nemenda í 1., 3., 6. og 9. bekk
að mati nemenda og foreldra? Hvernig breytist
hann eftir aldri og kyni?
Aðferð
Þátttakendur
Skólaárið 2007–2008 voru spurningalistar
lagðir fyrir nemendur og foreldra í 1., 3., 6.
og 9. bekk í átta grunnskólum til að kanna
námsáhuga og námsumhverfi nemenda.
Skólarnir voru valdir með það í huga að
Amalía Björnsdóttir, Baldur Kristjánsson og Börkur Hansen