Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 42

40
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
fagnám og myndu fagnámsdeildir auðvelda
þeim að fá til starfa hæfa kennara sem þekkja
vel til vettvangs. Síðast en ekki síst gæti
hagnýtt nám á slíku millistigi orðið valkostur
sem myndi henta áhugasviði og getu ýmissa
nemenda betur en akademískt háskólanám.
Þetta er svarið við því hvers vegna þurfi
að koma á fót millistigi þó að hér hafi verið
sýnt fram á að með tímanum færist lægri
skólastig nær háskólunum hvort eð er sbr.
bóknámsrekið sem hér hefur verið fjallað
um. Sú þróun tekur vitaskuld tíma og engin
ástæða er til þess að gera þetta í stórum
stökkum. Norðmenn virðast ætla að koma
þessu á í nokkrum skrefum en þar hefur tekist
að styrkja greinarnar á eigin forsendum. Þær
fara ekki beint inn í starfsumhverfi háskólanna
úr starfsumhverfi framhaldskólans heldur eru
þær um nokkurn tíma í stofnunum sem eru á
milli framhladsskóla og háskóla.
Ef síðari kosturinn yrði ofan á er ljóst
að allt nám að loknum framhaldsskóla færi
inn í háskólana sem eru að reyna að styrkja
sjálfsmynd sína sem háskólar, þ.e. að haga
þróun sinni í samræmi við alþjóðahugmyndir
um háskóla, og þar vegur rannsóknarþátturinn
þungt. Rannsóknir hafa sýnt að þetta reynist
nýjum háskólastofnunum þungur róður og
tekur langan tíma. Ellen Hazelkorn (2005)
hefur rannsakað hvernig tuttugu og fimm nýjum
háskólastofnunum (stofnaðar eftir 1970) í
sautján OECD-löndum gekk að setja rannsóknir
í forgang og að finna jafnvægi á milli rannsókna
og kennslu. Niðurstöður leiddu m.a. í ljós að
nýjar háskóla stofnanir skynjuðu mikinn mun
á möguleikum hefðbundinna háskóla og nýrra
háskólastofnana á því að stunda rannsóknir.
Forsvarsmönnum þeirra fannst jafnvel að
yfirvöld drægju taum hefðbundinna háskóla í
þessum efnum, bæði meðvitað og ómeðvitað,
og ykju þannig á aðstöðumun þessara tveggja
tegunda stofnana. Þá höfðu margir kennarar
nýju stofnananna einkum verið ráðnir til
kennslu í tilteknu starfsnámi; rannsóknir höfðu
ekki verið tilgreindar í samningnum og skorti
suma kennarana alla rannsóknarþjálfun.
Háskóli Íslands, sem stækkar verulega
eftir sameininguna við Kennara háskóla
Íslands, hefur sett sér það markmið að verða
einn af hundrað bestu háskólum í heimi.
Mikil áhersla er lögð á rannsóknarvirkni
háskólakennara. Kröfur hafa verið hertar um
þennan starfsþátt háskólakennara til að styrkja
skólann í rannsóknarhlutverki sínu. Annað
meginmarkmið er að fjölga doktorsnemum við
skólann (Háskóli Íslands, 2006).
Í stefnu Háskólans í Reykjavík næstu tólf til
þrjátíu og sex mánuði er meðal annars stefnt
að því að fjölga kennurum með doktorspróf
og fjölga birtingum í ritrýndum tímaritum
(Háskólinn í Reykjavik, 2008). Hinir skólarnir
reyna að fylgja á eftir, sbr. 3. töflu. Ef
viðbótarnámi framhaldsskólanna verður komið
fyrir í þessu umhverfi mun það ekki þróast á
eigin forsendum heldur á forsendum háskóla
sem margir hverjir leggja allt kapp á að styrkja
sig í sessi sem fullgildir háskólar. Hér er því alls
ekki haldið fram að sumt starfsnám þurfi ekki
á rannsóknum að halda, heldur verður að gæta
þess að nám má skipuleggja með margvíslegum
hætti, og að mínu mati er ekki ráðlegt að
mælistikur alþjóðlegs rannsóknarháskóla gildi
um allt starfsnám.
Þessi leið hefur einnig í för með sér að
námsframboð fyrir nemendur sem lokið hafa
framhaldsskólaprófi verður einsleitt varðandi
verklag og kröfur og gildi rannsóknarháskóla
verða þar ráðandi. Það námsumhverfi hentar
tæpast öllum nemendum. Hafa ber í huga að
brottfall úr framhaldsskóla er hátt á Íslandi.
Niðurstöður könnunar á vegum Evrópuráðsins
leiða í ljós að árið 2003 var brottfall 18−24
ára um 27%. Einungis þrjú lönd voru með
hærra brottfall úr framhaldsskóla en Ísland
(European Commission Directorate General
for Education and Culture, 2005). Í lögum um
framhaldsskóla nr. 92/2008 er kveðið á um nýtt
framhaldsskólapróf sem er þriggja til fjögurra
missera nám og í greinargerð með frumvarpinu
kemur fram að það er tilraun til að styrkja
framvindu nemenda í framhaldsskóla og sjá
til þess að þeir ljúki prófum. Ekki er minnst
á viðbótarnám fyrir þennan hóp (Frumvarp til
laga um framhaldsskóla, 2008). Þessi tilraun
Gyða Jóhannsdóttir