Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Síða 111

109
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
Hlutverk framhaldsskóla er að stuðla að
alhliða þroska allra nemenda og virkri
þátttöku þeirra í lýðræðisþjóðfélagi
með því að bjóða hverjum nemanda
nám við hæfi.
Framhaldsskólar búa nemendur undir
þátttöku í atvinnulífinu og frekara
nám. Þeir skulu leitast við að efla
færni nemenda í íslensku máli, bæði
töluðu og rituðu, efla siðferðisvitund,
ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði,
sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda,
þjálfa þá í öguðum og sjálfstæðum
vinnubrögðum, jafnrétti og gagnrýninni
hugsun, kenna þeim að njóta
menningarlegra verðmæta og hvetja til
þekkingarleitar. Framhaldsskólar sinna
miðlun þekkingar og þjálfun nemenda
þannig að þeir öðlist færni til að gegna
sérhæfðum störfum og hafi forsendur
til að sækja sér frekari menntun. (2.
gr. laga um framhaldsskóla nr. 92 frá
2008.)
Eins og sjá má af þessum lagagreinum leggur
löggjafinn meiri áherslu á siðferðilegt uppeldi í
framhaldsskólum nú en hann gerði fyrir rúmum
áratug. Í lagatextanum hefur verið bætt við þeim
hlutverkum að efla siðferðisvitund nemenda
og þjálfa þá í jafnrétti (sem væntanlega merkir
að þeir skuli vandir á að koma fram við annað
fólk sem jafningja).
Af lestri þessara lagagreina fær ef til vill
einhver þá hugmynd að löggjafinn geti ákveðið
hvaða hlutverk framhaldsskólar hafi. Hann
getur það vitaskuld í lögfræðilegum skilningi.
Ef Alþingi ákvæði að allir framhaldsskólar
skyldu hvetja nemendur til að eignast flotta
bíla og ganga í dýrum tískufötum þá bæri
þeim vafalaust lagaleg skylda til þess. En þetta
hlutverk væri algerlega á skjön við þau sem
skólarnir hljóta að þjóna ef þeir eiga á annað
borð að vera menntastofnanir en ekki eitthvað
allt annað.
Skólar eiga að mennta fólk og hvað menntun
innifelur ákvarðast að langmestu leyti af
mannlegum þörfum og siðferðilegum og
menntapólitískum sannindum sem valdhafar
geta litlu um breytt, þótt vissulega geti þeir
reynt að færa þau í letur.
Mér þykir eðlilegt að skipa hlutverkum
menntunar á framhaldsskólastigi í fjóra flokka
(þótt ég viðurkenni að öll slík flokkun orki
tvímælis, flokkarnir skarist og geti engan veginn
staðið sjálfstæðir). Einn hlutverkaflokkur
varðar einkalíf manns, annar atvinnulífið, sá
þriðji þjóðfélagið og hinn fjórði mannkynið og
veröldina.
Einkalífa. . Þótt uppeldi fyrir einkalífið
sé að mestu leyti hlutverk foreldra og
e.t.v. leikskóla og fyrri hluta grunnskóla
hefur hluti af því sem nemendur læra
í framhaldsskóla þann tilgang að gera
þá betur færa um að lifa heilbrigðu lífi,
ala upp eigin börn og njóta farsældar í
einkalífi. Þetta hlýtur til dæmis að gilda
að nokkru leyti um íþróttakennslu og
líka um almennar bóklegar námsgreinar
eins og móðurmál og náttúrufræði. Að
læra að njóta þess að lesa bókmenntir
eða skoða náttúruna hefur að minnsta
kosti að hluta til þann tilgang að gera
mönnum kleift að eiga uppbyggilegar
og ánægjulegar tómstundir og hafa góð
áhrif á sína nánustu, þar á meðal börn
sem þeir munu annast.
Atvinnulífb. . Starfsnám og undirbúningur
fyrir starfsnám á háskólastigi er vita-
skuld stór hluti af öllu starfi
framhaldsskóla. Þetta á ekki aðeins við
um námsgreinar sem eru augljóslega
tengdar tilteknum störfum, heldur að
nokkru leyti líka um almennar greinar
eins og til dæmis stærðfræði og tungumál
sem menn læra meðal annars til þess að
geta síðar stundað háskólanám sem býr
þá undir tiltekin störf.
Þjóðfélagiðc. . Skólar búa nemendur
með ýmsum hætti undir þátttöku í
stjórnmálum, félagslífi og samvinnu
Pistillinn: Hvert stefna íslenskir framhaldsskólar?