Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.2007, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2007
BÆKURDV
Lífsreynslusaga
Saga sem skilur
ekkert eftir sig
í felulitum
IJok um liís
reynslu sem
geraist fyrir níu
árum og skilur
ekkert eltir sig
anuai) en s|>urn-
ingar um mikil-
viegi liiOiirgieslu
Isleiulingii.
IIildurllelKadóttir
HuruBHfuyuiorTi»
I FElULITr
Hjúkrunarfræðingur heldur til
Bosníu á vegum utanríkisráðu-
neytisins, kynnist þar myndarleg-
um foringja og með þeim tekst ná-
inn kunningsskapur. Hún skrifar
bók um reynslu sína og veltir upp
áleitnum spurningum um þátt-
töku íslands í friðargæsluverkefn-
um, sýnir broslegar hliðar herlífs-
ins og gerir óspart grín að sjálfri sér
í framandi og stundum ógnandi að-
stæðum.
Þessi orð má lesa aftan á kápu
bókarinnar I feiulitum eftir Hildi
Helgadóttur. Sannarlega forvitnileg
kynning og vert að lesa. Sem ég gerði. Eftir lesturinn vaknaði eiginlega
bara ein áleitin spurning hjá mér: Hvers vegna var þessi bók skrifuð
og hvers vegna kemur hún út níu árum eftir Bosníudvölina? Hjá mér
vöknuðu engar aðrar áleitnar spurningar nema þær að ég hefði viljað
lesa frásagnir læknanna sem fóru með Hildi í þessa ferð, sérstaklega
þess sem hún kallar „unga lækninn".
„íslenski læknirinn var fölur á vangann. Það var gott að sjá hann heil-
an á húft og fá alla söguna frá fyrstu hendi. Hvernig honum leið þeg-
ar skriðdrekinn var að velta. Hvernig var að vera innilokaður í myrkri
og gufu og sjá ekki handa sinna skil. Hvernig litla vasaljósið sem hann
hafði keypt á bensínstöð í Reykjavík bjargaði lífi þeirra. Hvernig var að
komast út og draga lífsandann djúpt að sér. Hvernig var að sjá túlk-
inn á kafi í ánni, fastan undir skriðdrekanum, og fætur ökumannsins
sem stóðu beint upp í loftið. Hann hafði hlaupið eftir hjálp. Það var um
langan veg að fara, en piltur var í góðu formi eftir dagleg hlaup í marg-
ar vikur með hermönnum í þjálfun." (bls. 177.) Um þetta fær lesandinn
ekkert að vita.
Hjúkrunarfræðingurinn virðist hafa verið staðsettur á rólegum stað í
Bosníu og það vottar örlítið á hroka höfundar um eigin kosti.
„Ég hafði tekið að mér að leika Sviss í þessum skollaleik. Ekki Island í
NATO heldur hlutlausa Súkkulaði-Sviss..." (bls. 260.) Og svo aftur á bls.
263: „Sviss vissi hreinlega ekki hvernig best væri að rjúfa þögnina og
hélt því bara áfram að vera Sviss. Þögult og þétt."
Anna Krlstine
Orðabrellur
.Orða- og Yltnopðtuhtfáln tr ótrúltgo sttrk mtð þjóólnnl og tr tltt Yunmttnuito sfrktnnl Isltmkror mtnnlngar. Cunnar Krlstlnn ttttír Einstök bók með
hðr of mlkiUI Iþrótt 1 þann sjóð mtð vlsum stm 611 fjöískyldon mun sktmmta sfr tiðoð Itysa. Htð Mnum orðunum: kttta tr/lott stðff." Kart Th. Btrgiuon, stjómindi þáturins Orð skuUi standa i Risl. bráðsnjöllum þrautum sem fá okkur tilþess að gefa íslenskri tungu betrigaumen ella, spá og spekúlera
ORÐA- | BRELLUR í merkingu orða og orðasambanda og beita hugmyndaflugi og kímni við lausn
1S0 nýjar og stórskemmtilegar orðagátur þeirra.
eflir Cunnar Kr. Sigurjónsson r»
BÓKAÚTGÁFAN HÓLAR
Síðasta þorskastríðið
Átti breski flotinn
einhver svör við
togvíraklippum
Landhelgis-
gæslunar ?
Mögnuð og
spennandi bók
um hatrömm átök,
bæði á hafi úti
og í landi.
BÓKAÚTGÁFAN HÓLAR
Klikkar aldrei
Frasinn „klikkar aldrei" á líklega betur við um Gyrði
Elíasson en marga aðra ísienska samtímarithöfunda.
Ég hef ekki lesið allt hans höfundarverk en af þeim
bókum Gyrðis sem ég hef lesið er ekki hægt að segja
að nein þeirra sé slöpp, hvað þá beinlínis léleg. Sög-
ur hans eiga það flestar sammerkt að vera hægar, engir
stóratburðir eiga sér stað og þær láta því lítið yfir sér á
yfirborðinu. En á milli línanna og bak við orðin er fullt
á seyði. Hans nýjasta skáldsaga, Sandárbókin, sem er
fimmta skáldsaga Gyrðis, er þar engin undantekning.
í Sandárbókinni segir frá einu sumri og hausti í lífi
fráskilins málara sem sest að í hjólhýsabyggð og hyggst
einbeita sér að því að mála tré. Hann hefur orðið fýrir
ýmsum skakkafölium í lífinu og dvöl hans í þessari ein-
kennilegu byggð er öðrum þræði hugsuð til að freista
þess að öðlast hugarró. En ýmislegt stendur í vegin-
um.
Framan af heldur sagan manni illa við efnið og er
málarinn nafnlausi undir sömu sökina seldur enda
sagan fyrstu persónu frásögn hans. Það sem helst vek-
ur áhuga manns í fyrri hluta bókarinnar er hið vand-
ræðalega samtal málarans við son sinn og óvissan hver
hin dularfulla, rauðklædda kona sé sem söguhetjan
sér bregða fýrir endrum og sinnum. Nánast undan-
tekningalaust þegar ný manneskja kemur til sögunn-
ar í bókum Gyrðis velti ég því fyrir mér hvort hún sé
dáin; sé draugur. Reyndar hefur maður söguhetjuna
ósjaldan grunaða um það líka. f bókum hans er nefni-
lega alltaf þessi nánd við handanheiminn, eitthvað
mystískt andrúmsloft allt um lykjandi. Dularfulla kon-
an liggur sterklega undir grun hvað þetta varðar og má
eiginlega segja að lesendum sé eftirlátið að ákveða það
með sjálfum sér hvort hún sé lífs eða liðin.
Þriðja atriðið sem vakti athygli mína í hinum daufa
fyrri hluta, en snýr reyndar ekki að sögunni sjálfri,
er misræmið á milli textabrotsins aftan á bókinni og
hvernig það lítur út inni í bókinni, nánar tiltekið á
blaðsíðu 20. Annars vegar er það hvernig orðasam-
bandið „einsog" er samsett í bókinni, líkt og Gyrðir
hefur það alltaf, en hefur verið tekið í tvennt á bókar-
kápunni. Ekki hefði verið haft orð á þessu smávægilega
misræmi ef ekki hefði verið fyrir hitt misræmið sem
finna má þarna á milli, þar sem orðið „nánd" er komið
í staðinn fyrir orðið „nálægð" í tilvitnuðum texta aftan
á bókinni. Vissulega náskyld orð, en verður að segjast
að svona á ekki að sjást hjá metnaðarfullu bókaforlagi.
Nóg um það. Þegar komið er inn í um það bil miðja
bók fer að rifjast upp fýrir manni af hverju Gyrðir er
jafnvirtur höfundur og raun ber vitni, og að hann er
ekki að fara að klikka frekar en fyrri daginn. Maður er
kominn á kaf inn í hans dularfulla söguheim og fer að
fá virkilegan áhuga á að vita hvað drífur næst á daga
málarans. Ádeiian á innrás mannskepnunnar í nátt-
úruna og dýraríkið, þegar henni hentar og þurfa þyk-
Sandárbókin
- pastoralsónata
, . Gvrðir Elíasson
SandarhoKin c*r
ckki cinunj'is
\ imishurdur um
a<) (i\ i'dir \ ir<)ist
aldrci ælla a<)
klikka, hcldur
cr hún á mc<)al
hcstu hoka scm
cg hcl’ lcsi<) citir
lutnn.
★
ir - meðal annars vegna efnishyggjunnar og nytsem-
iskröfunnar - fer að skerpast (í samræmi við aðfaraorð
seinni hlutans, bls. 73) og er fléttuð frábærlega saman
við söguframvinduna. Um leið fá hernaðarlegar inn-
rásir skot frá skáldinu og íslenski herinn, hin svokall-
aða „friðargæsla", fær hæðnissneið: „Fyrir utan stend-
ur skógarvörðurinn í grænum hermannagalla, sem
er auðvitað stórffnn felubúningur fyrir skógarvörð ...
Hann minnir helst á friðargæsluliða þarna gegnt mér."
(bls. 81). Og þrátt fýrir að lofsömun stíls Gyrðis sé læk-
ur sem svo mikið hefur verðskuldað verið borið í að
hann flaut yfir bakka sína fyrir löngu þá er einhvern
veginn óhjákvæmilegt að gera það enn og aftur.
Hægt er að leika sér með hvaða merkingu sandur,
Sandáin og skógurinn hafa með hliðsjón af tilveru og
sálarumróti málarans. Ekki síst þegar hann lýsir seint
í sögunni málverki sínu af Sandánni, með skóginn á
öðrum bakkanum og brunasanda á hinum, og segir
skóginn vilja teygja sigyfir á sandinn en sandurinn vilji
eyða skóginum (bls. 113). Það sem á eftir fylgir rennur
svo stoðum undir grun sem ég fékk við lestur lokaorð-
anna en ekki er hægt að upplýsa hér án þess að segja
of mikið.
Sandárbókin er ekki einungis vitnisburður um að
Gyrðir virðist aldrei ætía að klikka, heldur er hún á
meðal bestu bóka sem ég hef lesið eftir hann.
Kristján Hrafn Guðmundsson