Peningamál - 01.05.2000, Qupperneq 7

fer enn lækkandi. Þegar atvinnuleysi er orðið svo lít-
ið myndast flöskuhálsar á vinnumarkaði. Reynsla
bendir einnig til þess að sambandið á milli atvinnu-
leysis og spennu á vinnumarkaði sé ekki línulegt,
heldur geti spenna á vinnumarkaði aukist mjög hratt
falli atvinnuleysi niður fyrir ákveðinn þröskuld eða
nálgist hann hratt. Hvar sá þröskuldur liggur nú er
erfitt að segja, en meðfylgjandi mynd, sem sýnir
samband atvinnuleysis og lausra starfa (svokallaða
Beveridge-kúrfu), gefur til kynna að spenna á vinnu-
markaði, mæld sem fjöldi lausra starfa, stigmagnist
þegar atvinnuleysi fellur niður fyrir 1-1½%. At-
vinnuleysi kann því að vera mjög nálægt þessum
þröskuldi, einkum þar sem atvinnuleysi virðist enn
vera á niðurleið.
Draga verður þá ályktun að afar lítið þanþol sé til
staðar á vinnumarkaði nú, þótt atvinnuþátttaka sé enn
nokkru minni en þegar hún var mest á 9. áratugnum.
Í því sambandi verður einnig að hafa í huga hve
spurn eftir viðbótarvinnuafli er einskorðuð við þjón-
ustugeirann á höfuðborgarsvæðinu. Einnig kann
sérhæfing að hafa aukist á vinnumarkaði og hækkað
þann þröskuld atvinnuleysis sem skiptir sköpum um
spennu á markaði. Á hinn bóginn er vinnumarkað-
urinn nú sennilega töluvert opnari, sem birtist meðal
annars í tölum um veitingu atvinnuleyfa og flutninga
fólks til og frá landinu. Á síðasta ári voru gefin út
fleiri ný og endurnýjuð atvinnuleyfi en nokkru sinni
áður eða ríflega 3.000. Það sem af er þessu ári hefur
atvinnuleyfunum enn fjölgað miðað við fyrra ár og ef
svo heldur fram sem horfir munu nettófólksflutn-
ingar til landsins, sem í fyrra voru 1.100 einstakling-
ar, verða enn meiri á yfirstandandi ári.
Launavísitalan hækkaði um 2,7% milli fjórða árs-
fjórðungs 1999 og fyrsta ársfjórðungs 2000. Megin-
hluta þeirrar hækkunar má rekja til hækkunar launa
opinberra starfsmanna og bankamanna í ársbyrjun.
Umsamin hækkun launa á almennum vinnumarkaði
kemur ekki fram fyrr en á öðrum ársfjórðungi. Í
febrúar hækkaði launavísitalan um 1,3% og verður
sú hækkun ekki skýrð með umsömdum hækkunum. Í
mars hækkaði launavísitalan hins vegar hóflega eða
um 0,2% og mælt launaskrið milli fyrsta ársfjórð-
ungs 1999 og fyrsta fjórðungs þessa árs mælist svip-
að og undanfarin tvö ár. Ekki eru því enn neinar
traustar vísbendingar um að þáttaskil hafi nú þegar
orðið að því er launaskrið áhrærir.
Kjarasamningar hafa ekki aðeins bein áhrif á
verðlag heldur má ætla að áhrifin séu einnig óbein
vegna áhrifa þeirra á eftirspurn. Eftirspurnaráhrif
kjarasamninga stafa bæði af launahækkunum og
þeim ráðstöfunum sem ríkisstjórnin greip til í því
skyni að liðka fyrir samningum, þ.m.t. hækkun per-
sónuafsláttar. Í tengslum við samninga Flóabanda-
lagsins og Samtaka atvinnulífsins gaf ríkisstjórnin út
yfirlýsingu um hækkun persónuafsláttar. Skattleysis-
mörk hækkuðu því um 2,5% 1. apríl til viðbótar
2,5% hækkun í janúar sl. Um næstu þrenn áramót
munu skattleysismörk svo hækka sem svarar minnstu
hækkun launa skv. samningi Flóabandalagsins,
þ.e.a.s. töluvert minna en sem nemur hækkun meðal-
launa. Að meðaltali hækka skattleysismörk á árinu
2000 um 4,3% frá fyrra ári. Einnig voru bætur al-
mannatrygginga hækkaðar nokkuð og munu fylgja
skattleysismörkum til ársins 2003. Þá voru boðaðar
breytingar á barnabótakerfinu í því skyni að draga úr
6 PENINGAMÁL 2000/2
Launavísitala og áætlað launaskrið
á vinnumarkaði
1996 1997 1998 1999 2000
0
2
4
6
8
10
12
14
%
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,2
%
Launavísitala (12 mán. %-breyting)
Launaskrið (sl. 12 mán.)

Mynd 2
Mynd 3
Atvinnuleysi og laus störf
0 1 2 3 4 5 6
0
-1
4
1
-2
2
3
L
au
s
st
ö
rf
,
%
a
f
m
an
n
af
la
Atvinnuleysi, % af vinnuframboði
87
89
90
91
92
94
98 97
96
99
88
86 85
93
95