Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.2014, Blaðsíða 23

Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.2014, Blaðsíða 23
Vikublað 7.–9. október 2014 Fréttir Stjórnmál 23 Vaxandi ójöfnuður n Ríkir hagnast á eignabólu n Vaxandi samþjöppun eigna á toppnum H ér eru vísbendingar um að tekju- og eignaójöfn- uður sé tekinn að aukast á ný hér á landi. Þetta skýrist enn betur þegar einnig er tekið tillit til fjármagnstekna en ekki aðeins atvinnutekna. Þær fara nú vaxandi og falla helst efstu tekju- og eignahópunum í skaut,“ segir Stef- án Ólafsson félagsfræðiprófessor. Hann hefur að undanförnu greint og fjallað um nýjar tölur Hagstofu Íslands um eignir og eiginfjárstöðu fjölskyldna. Í gögnum Hagstofunnar kemur fram að eiginfjárstaða allra fjöl- skyldugerða batnaði á árinu 2013. Þetta á einkum við um einstæða foreldra en staða eiginfjár þeirra jókst um tæp 36 prósent árið 2013. Eigið fé annarra, svo sem einstak- linga, hjóna án barna og hjóna með börn jókst mun minna, sex til níu prósent. Einnig fækkaði í hópi fjölskyldna með skuldir umfram eignir árið 2013, en sú hafði einnig verið raun- in árin á undan. Stefán segir að eignamyndunin skiptist ójafnt eftir tekjuhópum. Eiginfé hafi aukist langmest fyrir hrunið 2008 hjá tekjuhæsta hópn- um á launaskalanum. „Samdráttur eigna hátekjuhóps- ins eftir hrun hefur nú skilað sér til baka og eru eignirnar orðnar meiri en áður varð mest (m.v. nafnverð eigna). Það sama gildir um næst- hæsta tekjuhópinn.“ Á meðfylgjandi mynd má sjá lítil- lega aukningu hreinna eigna mið- tekjuhópsins fyrir hrun en sú litla aukning hvarf svo aftur í hruninu og endanleg staða er nú svipuð og var árið 2001. Hrunið lék fátæka verr Skuldir lægstu tekjuhópanna eru hins vegar meiri en eignir og hefur svo verið síðustu fimmtán árin eða svo samkvæmt myndinni. Staða þeirra versnaði eftir 2002 og er staða þeirra nú verri en hún var fyrir hrun (sjá mynd). Á sama tíma er eiginfé hátekju- hópanna nú mun meira en það var á árunum fyrir 2007. „Bóluhagkerfistíminn frá aldamót- um og fram að hruni jók þannig eign- ir hátekjuhópanna verulega en eignir lágtekjuhópa voru frekar að rýrna að nafnvirði, miðað við þessi gögn Hag- stofunnar. Hrunið fór síðan mun verr með eignir fólks í lægri tekjuhópum en með fólk í hærri hópunum – hlut- fallslega séð,“ segir Stefán. Í öðrum hluta skýrslu Þjóðmála- stofnunar Háskóla Íslands haustið 2012 er fjallað um áhrif mótvægis- aðgerða á skuldavanda, fátækt og atvinnu í kjölfar fjármálahrunsins. Þar kemur fram að eignir há- tekjufólks gerðu meira en að þre- faldast að meðaltali fyrir hrun á meðan eignir milli og lægri tekjuhópa tvöfölduðust. „Við lok tímabilsins hafði hátekjufólk aukið eignir sínar mun meira að raunvirði en bæði milli og lægri tekjuhópar, þó tap þeirra tekjuhærri væri meira hlutfallslega séð í hruninu.“ Eignasamþjöppun á toppnum Í greiningu sinni bendir Stefán á að hátekjufólk í landinu hafi í kjöl- far hrunsins aukið eignir sínar hlut- fallslega vegna þess að eignir lægri tekjuhópanna minnkuðu meira en annarra. „Í reynd er samþjöppun eigna á Íslandi mjög mikil og ójöfnuður í skiptingu eigna mun meiri en ójöfn- uður í skiptingu tekna. Ójöfnuður- inn jókst enn frekar á bóluárunum og einnig í kreppunni. Talnagögnin benda til þess að tekjuhæsti þriðjungur þjóðarinnar eigi í reynd megnið af hreinum eignum heimilanna í landinu. Þetta stafar vitanlega af því að hinir tekju- lágu eiga ekkert eða skulda umfram eignir sínar, jafnvel svo um munar. Stefán bendir á að samkvæmt töl- um Hagstofunnar hafi samanlagð- ur hlutur tekjuhæstu 30 prósenta einstaklinga átt liðlega 87 prósent eignanna árið 2000. Sá hlutur hafi árið 2013 hækkað í 94 prósent. Þegar litið er til 40 prósenta miðj- unnar á tekjuskalanum blasir að sama skapi við minnkandi hlutur hennar. Í byrjun tímabilsins sem um ræðir var hlutur hennar 12 prósent í hreinum eignum. Við lok þess hafði hann minnkað í 6 prósent. n 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 -0,6 -0,4 -0,2 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 0 Eiginfé heimila 1997 til 2013 M il lj ó n ir k r ó n a ( v Er ð la g H v Er s á r s) Hátekjuhópur Næst hæsta tíund Miðtekjuhópur Næst lægsta tíund Lágtekjuhópur jóhann Hauksson johannh@dv.is 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 23 24 25 26 27 28 29 30 ? Eykst ójöfnuður ráðstöfunartekna? Gini-skalinn nær frá 0 upp í 100. Því hærra sem gildið er, því meiri er ójöfnuðurinn. Samkvæmt áætlun stjórnvalda um ýmis markmið árið 2020 skyldi jöfnuðurinn vera sem svarar 23,0 samkvæmt Gini-stuðli. Þróunin sýnir verulega aukna misskiptingu í aðdraganda hrunsins og fram til ársins 2009. Síðan dró úr ójöfnuði. Ekki liggur fyrir hver þróunin var í fyrra eða það sem af er þessu ári. Hækkandi fasteignaverð Hækkandi fasteignaverð hefur mikil áhrif á eignamyndun mismunandi tekjuhópa. Greining Stefáns Ólafssonar sýnir að þeir sem áttu mestar eignir fyrir og höfðu að sama skapi miklar tekjur taki meira til sín af hækkuninni en aðrir. Eðlilega njóta þeir tekjuhópar lítils sem lítið eða ekkert eiga fyrir. Hagfræðideild Landsbankans spáir áfram mikilli hækk- un húsnæðisverðs, eða um 9 prósentum á þessu ári, 7,5 prósentum árið 2015 og 7 prósentum árið 2016. Velmegandi hópur efnast meira en aðrir Laun tekjuhæstu tíu prósentanna á vinnumarkaðnum hafa hækkað um 26 prósent frá árinu 2010 eða samtals um 80 milljarða króna. Laun hinna 90 prósentanna hækkuðu á sama tímabili um 136 milljarða. Samkvæmt úttekt Fréttablaðsins í vikunni, sem byggir á gögnum Hagstofu Íslands, var tekjuhæsti hópurinn með yfir 20 milljónir að meðaltali í árslaun í fyrra. Liðlega 19 þúsund manns eru í þessum hópi. Hann fékk greitt ríflega þriðjung allra launa á Íslandi í fyrra. Þegar tekinn er saman fimmtungur hæst launuðu Íslendinganna aflað hann 56 prósenta allra launatekna í landinu í fyrra. Hagstofa Íslands skiptir launa- fólki í tíu jafnstóra hópa eftir tekjum. Efstu tveir tekjuhóparnir, fimmtungur vinnandi manna í landinu, voru með samtals um 479 milljarða í atvinnutekj- ur á síðasta ári. Tekjulægsti fimmtungur vinnandi manna bar aðeins um 22,2 milljarða króna úr býtum á sama tíma. H Ei M il d : F o r sæ ti sr á ð u n Ey ti ð Eignastaða lágtekjuhópa er fjarri því að halda í við mjög mikla eignamyndun hátekjuhópanna. ójöfnuður eigna og tekna Stefán Ólafsson félagsfræði- prófessor: „Samdráttur eigna hátekjuhópsins eftir hrun hefur nú skilað sér til baka …“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.