Málfregnir - 01.12.2001, Blaðsíða 40

hins vegar ekki slíkar setningar. Elstu dæmi
um þessa nýju setningagerð, sem við vitum
um, eru frá því um 1968. Þá bjó kona á
Akranesi sem minnist þess að hafa orðið
skelfingu lostin þegar hún heyrði eitt bama
sinna segja setninguna í (16a). Þessi kona
bjó á Akranesi á árunum 1961-1971 og segir
að slík málnotkun hafi verið orðin nokkuð
algeng hjá bömum þar um 1968. Dóttir þess-
arar konu tekur undir þetta og man vel eftir
leiðréttingum móður sinnar. Frá Akranesi
fluttu þær mæðgur síðan til Reykjavíkur
1972 en þar urðu þær lítið sem ekkert varar
við þessa nýju setningagerð (sjá Aðalheiði
Þ. Haraldsdóttur 1997:22).
Þótt þessarar nýju setningagerðar gæti
6. Lokaorð
Að lokum er eðlilegt að velta því fyrir sér
hvers vegna þessi breyting er að verða í
íslensku. Þó við höfum ekki svar við þeirri
spumingu á reiðum höndum er rétt að benda
á að samkvæmt rannsóknum Joan Maling
(1993) þróaðist svipuð setningagerð og nú er
að koma fram hér í írsku og pólsku fyrir nokk-
ur hundmð ámm. Hér virðist því vera um hlið-
stæða þróun í írsku, pólsku og íslensku að
ræða. Rétt er að taka fram að þessi nýjung í
írsku og pólsku er nokkur hundruð árum eldri
en í íslensku og ljóst er að írska og pólska hafa
ekki haft þessi áhrif á íslensku. Þessi breyting
í íslensku virðist því ekki stafa af erlendum
áhrifum og það er rétt að nefna að þessi setn-
(16) Dœmi um nýju setningagerðina hjá fullorðnum
a. „Það var gefið mér nammi“
b. „Það er mótmælt þessum vinnubrögðum“
c. „Það var truflað mig í lok þáttarins"
d. „Það var jarðað hann í gær“
(kona fædd á Akranesi 1958)
(karl fæddur á Vestfjörðum 1942)
(karl fæddur á Norðurlandi 1950)
(karl fæddur á Norðurlandi 1941)
mest í talmáli bama og unglinga, þá eru
dæmi þess að henni bregði fyrir í máli
fullorðinna, eins og dæmin í (16b-d) sýna.
Þetta eru nýleg dænti úr talmáli miðaldra
fólks sem málfræðingar, málfarsráðunautar
og prófarkalesarar hafa sent okkur.
Athyglisvert er að allt þetta fólk er utan af
landi en niðurstöður rannsóknar okkar benda
einmitt til að þessi málbreyting sé lengra
komin úti á landi en í Reykjavík. Einnig
sýna dæmin í (17) að ung börn nota þessa
nýju setningagerð og dæmið í (17c) sýnir að
þau virðast rétt eins og unglingar nota þessa
nýju setningagerð jafnhliða hefðbundinni
þolmynd (siá Aðalheiði Þ. Haraldsdóttur
1997:23).
ingagerð er ekki til í ensku þannig að við
getum ekki kennt enskum áhrifum um þessa
breytingu. En þar sem svipuð breyting hefur
átt sér stað í írsku og pólsku er hér greinilega
um „náttúrulega breytingu“ að ræða sem getur
átt sér stað í mannlegu máli (sjá í þessu sam-
bandi umfjöllun Margrétar Guðmundsdóttur
2000 um líklegar og ólíklegar málbreytingar).
Eftir því sem við best vitum er ekkert sem
bendir til að svipuð breyting sé að verða í hin-
um norrænu málunum. T.d. má nefna að óper-
sónuleg þolmynd í norsku hegðar sér ekki eins
og nýja setningagerðin í íslensku í sambandi við
afturbeygð fomöfn. Þannig em setningamar í
(18) ótækar en sambærilegar setningar em tæk-
ar (eða svo gott sem) í íslensku, sjá dæmi (7).
(17) Dœmi úr barnamáli
a. Það var fundið peysuna mína í dag
b. Það hefur verið gefið þér oft kökur
c. Rebekka: Það er bundið honum
Móðir: Hvemig er þetta með karlinn?
Rebekka: Hann er bindaður
(8 ára) (Nýja setningagerðin)
(8 ára) (Nýja setningagerðin)
(3 ára) (Nýja setningagerðin)
(Hefðbundin þolmynd)
40