Málfregnir - 01.12.2001, Page 47

tjóðskaparliga málreinsingarliga leisti, sum
galda fyri fproyska málrpkt annars: mál-
frpðingurin hevur sett treytirnar. Avleiðing-
amar eru í mongum fprum, at tað ofta er
stórur munur millum teir normativu (til-
mæltu) formarnar og teir operativu (nýttu)
formamar. Men hinvegin kunnu vit tó stað-
festa, at arbeiði við yrkisorðum ikki útihýsir
tí málreinsingarligu meginregluni. Tað hava
vit mong dómi um.
Radioamatprarnir
I Fproyum hava vit ikki granskað í yrkisorða-
frpði, og mítt skeið í orðabókafr0ði og
yrkisorðafr0ði er tað fýrsta av sínum slag á
Fróðskaparsetrinum. Og tað kann virka sum
ein andspgn serliga í einum málsamfelagi,
sum fyrst og fremst er eyðkent fyri sína
leksikalsku purismu. I undirvísingini fíngu
vit innlit í áhugavert yrkisorðafrpðiligt tilfar
og í tilfar um yrkisorðafrpði. M.a. so fann eg
ein orðalista, sum ein áhugafelagsskapur av
radioamatprum hevði staðið fyri, har vit
eisini kundu lesa teirra sjónarmið og hugburð
um yrkisorðafrpði og spumingar knýttar at
radioamatpryrkinum. Radioamatpramir
h0vdu eina yrkisorðanevnd, og teir h0vdu eitt
limablað, sum kallaðist Oy-arín, og sum eg
haldi er sera áhugavert sæð úr yrkisorða-
fr0ðiligum sjónarhomi. I einum av hesum
blpðum verður skrivað um yrkisorðini innan
ravmagnsðkið og radio0kið. Teir mæla til eitt
samarbeiði millum verkfr0ðingar og mál-
fr0ðingar. Og tað er áhugavert at síggja, at
teir heilt uttan fordómar skifta orð um henda
klassiska spumingin, sum snýr seg um
altjóðaorð mótvegis nýggjyrðum. Teir siga
m.a. soleiðis (Oy-arin nr. 12:4):
Vísindaligt nágreinsemi mótvegis málslig-
um reinsemi er tvíflpkjan, tá yrkisyrði innan
ravmagns- og trongri radioyrkispkið skulu
leggjast í fasta legu.
Teir halda, at tað hevur stóran týdning - eins
og innan st0ddfr0ði - við nágreiniligum
skilmarkingum av 0llum hugt0kum og
yrkisorðum. Men tann stóri spumingurin er,
siga teir, at fproyingar mugu taka st0ðu til,
um teir vilja hava fproysk yrkisorð ella ikki,
heilt einfalt. Men áðrenn vit koma so langt,
mugu vit gera okkum greitt, hvat er at vinna
og hvat er at missa, tá ið st0ða verður tikin
til henda spurning. Málfrpðingurin vil hava
reinan málbúna, „reinsemi", verkfrpðing-
urin vil fyrst og fremst hava „nágreinsemi“.
Spumingurin er, um hesi bæði sjónarmið
kunnu sameinast, og tað fer bara tíðin at
vísa, siga teir. Men um málfrpðingurin og
verkfrpðingurin kunnu ftnna saman, er nógv
vunnið. Málfrpðingurin heldur, at nógv er
vunnið við heimligum yrkisorðum, nýggj-
yrðum, tí málið fær á tann hátt stprri nýtslu-
0ki og fær st0rri m0guleika at fylgja við í
menningini og taka ímóti nýggjum hugt0k-
um. Men um verkfr0ðingurin skal vera
n0gdur, mugu nógv nýggjyrði gerast fyri tey
grundleggjandi hugtpkini. Og radioamat0r-
amir spyrja, hví fproyingar ikki taka við
altjóðaorðum eins og danir og sviar gera,
men staðfesta samstundis, at tað kunnu vera
forðingar fyri hesum í fproyskum, tí bygn-
aðurin í fproyskum er so fomur t.d. í
bending og framburði samanborið við
danskt, sum hevur ein einfaldari bygnað,
soleiðis at danskt er betri f0rt fyri at taka við
tí fremmanda orðatilfarinum, t.e. at danir
em betur f0rir fyri at fáa hesi orð upptikin
og fáa tey innlimað sum part av donskum.
Men so er ikki í fproyskum og íslendskum.
Tað ger munin, halda radioamatorarnir.
Teirra niðurstpða er, at nýggjyrðini eru betri
enn altjóðaorðini, tí hesi orð eru so fremm-
and fyri tí fproyska málbygnaðinum, og teir
halda, at tpkuorðini spilla málið, um tey
verða tikin inn í málið uttan nakra tillaging
til fproyskt. Radioamat0ramir mæla í fyrra
lagi til beinleiðis týðingar av tpkuorðinum.
Um tað ikki gerst, eiga vit taka eitt annað
orð við n0kulunda sama innihaldi við eini
neyvari áseting av tí nýggju merkingini sum
yrkisorði. Teir halda, at nýgerðir er tann
besta meginreglan, men vísa samstundis á,
at nakrar treytir mugu verða loknar, til tess at
47