Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1990, Side 190

Svavar Sigmundsson
Úr Sturlungu:
tóku báðir þjónustu, hold og blóð Jesú krists... Svínf 368:563.
er haldið er uppi holdi og blóði vors herra... ÁmBis 8:776.
Skammstafanir fornsagna:
íslendingasögur og þættir:
Sturlunga saga:
Bárð: Bárðar saga Snæfellsáss
Eyrb: Eyrbyggja saga
Flóam: Flóamanna saga
Fóstb: Fóstbræðra saga
Grett: Grettis saga
Grænþ: Grænlendinga þáttur
Harð: Harðar saga ogHólmverja
Hávís: Hávarðar saga ísfirðings
JökBú: Jökuls þáttur Búasonar
LjósC: Ljósvetninga saga (C-gerð)
ÁmBis: Áma saga biskups
HraSér: Hrafns saga Sveinbjamar-
sonar hin sérstaka
íslsag: íslendinga saga (eftir Sturlu
Þórðarson)
Prest: Prestssaga Guðmundar Ara-
sonar
StuÞát: Sturlu þáttur
Svínf: Svínfellinga saga
ÞorSka: Þorgils saga skarða
Chms: Örms þáttur Stórólfssonar
Vopnf: Vopnfirðinga saga
ÞorJar: Þorleifs þáttur jarlaskálds
ÞorUx: Þorsteins þáttur uxafóts
ÞórKna: Þórhalls þáttur knapps
ÞórNef: Þórarins þáttur Nefjólfssonar
Annars staðar kemur fram að Ámi biskup Þorláksson notar hold í
merkingunni ’líkami Krists'. Það er í skipan hans „vm holldtekiv bama”
og sakrament frá 1269, sem birt er í Fombréfasafninu.21 í textanum
sjálfum er þó einnig talað um „guds likama” = corpus domini.22 í Stjóm
og postulasögum er orðið holdtekja annars haft um holdgan Krists.23 í
Lexicon poeticum segir Sveinbjöm að orðið hold sé haft „sensu biblico:
lifa at holdi secundum carnem vivere." En þar er einnig merkingin
'corpus humanum' „græðíng holds curatio, sanatio corporis”.
Eins og sjá má af þessum fomu dæmum er líkami notað oftar um 'lík'
en nú væri gert skv. venjulegri málnotkun. Notkunin er hinsvegar svipuð
og er í NT 1813. Þá má einnig segja að líkami og hold séu notuð jöfnum
höndum um 'corpus Christi'. Athyglisvert er að hold er í fomsögum
yfírleitt í merk. 'kjöt' en ekki í merk. 'líkami', aðeins dæmið úr Sturlungu
gæti verið það. Það sýnir að hold í merk. 'corpus' er ekki „eðlileg”
málnotkun í íslensku.
I fomum kveðskap er orðið lík notað bæði í merk. 'corpus' (líkami) og
'corpus mortui, funus’ (dauður líkami). Orðið líki hvk. er aðeins til í
21 Diplomataríum Islandicum. íslenzkt fornbréfasafn. Kaupmannahöfn og Reykjavík
1857-. II, 52, sbr. og 811.
22 Sbr. Anna Sigurðardóttir. Allt haföi annan róm áður ípáfadóm. Rvk. 1988, 37-38.
23 Johan Fritzner.
188