Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Síða 160

Þegar áðurnefnd tvö ljóð birtust fyrst hafði Þorsteinn dvalist við nám
og störf í Kaupmannahöfn í tæpan áratug og drukkið í sig þá strauma og
stefnur sem flestir ungir landar hans þar hrifust af og rekja má til bók-
menntafræðingsins og gagnrýnandans Georgs Brandes. Brandes var af
gyðingaættum og hafði dvalið í ýmsum löndum við nám og störf og hann
var alkunnur fyrir andúð sína á kristinni kirkju og trúarbrögðum yfirleitt.
íslensku stúdentarnir í Kaupmannahöfn og Georg Brandes áttu sam-
eiginlegan óvin þar sem danska íhaldsstjórnin var. Hún hikaði ekki við að
grípa til óþingræðislegra aðgerða til að tryggja sér völdin og hún kom m.a.
í veg fyrir að samþykktir alþingis um aukin þjóðréttindi handa íslending-
um næðu fram að ganga. Þessi sama stjórn kom í veg fyrir það að Brandes
fengi prófessorsstöðu við háskólann sem margir töldu meira en sjálfsagt að
hann fengi. Brandes studdi á þessum árum málstað íslendinga og eignaðist
af þeim sökum marga aðdáendur og fýlgismenn í röðum íslenskra mennta-
manna.
Danska heimatrúboðið var sú hreyfing innan kirkjunnar sem harð-
ast beitti sér í vörninni fyrir kristni og kirkju og hún varð að sama skapi
vinsæll skotspónn þeirra sem lögðu sig eftir því að finna dæmi um það
hve kristindómurinn væri kominn í mikla andstöðu við frjálslyndi, um-
burðarlyndi og upplýsta mannúðarstefnu aldarinnar. Þessi hreyfing lagði
mikla áherslu á kristilegt líferni í anda heittrúarinnar um leið og hún stóð
þéttan vörð um lútherskar játningar. Það var einkum kenningin um eilífa
útskúfun vantrúaðra sem nefnd var í þessu samhengi. íslendingar í Kaup-
mannahöfn voru hjartanlega sammála í andúð sinni á þessari hreyfingu
sem talin var vera íhaldssöm í stjórnmálum. Heima á fslandi hafði séra
Matthías Jochumsson hafnað kenningunni um eilífa útskúfun vantrúaðra
og fengið áminningu fyrir það af biskupi íslands árinu áður en áðurnefnd
ljóð Þorsteins komu fyrst út.
Ritstjórar Sunnanfara gerðu sér grein fyrir guðlastinu í ljóðunum og
158