Jökull - 01.12.1961, Blaðsíða 12

var jökullinn „alauSur" sem kallað er. Ofan
við 1400 m y. s. tók nýsnævið að aukast mjög
hratt með aukinni hæð og var 110 cm á Háu-
bungu, en 60 cm í Grímsvötnum.
Um sumarið hafði leyst 50 cm á Háubungu
1730 m y. s. Hjá snjómælistöð norðaustan
Grímsvatna 1614 m y. s. hafði leyst 110 cm.
I júní var vatnsgildi þessa 110 cm snjólags
550 mrn; en að auki hafði vatnsgildi þess hluta
vetrarsnjólagsins 1959/60, sem eftir var, rýrnað
um 4%, |). e. a. s. leysing alls 625 mm. Þessi
eina snjómælistöð er ekki nægileg, er reikna
skal vatnsbúskap Grímsvatna; fleiri stöðva er
þörf, mæla þarf regn, uppgufun og skrið jök-
ulsins. Mælingin sýndi jró, af hvaða stærðar-
gráðu leysingavatnið var. Sé gengið út frá, að
sama leysing hafi verið um allt svæðið, sem
hallar niður til Grímsvatna, en það er nálægt
300 km2, fæst magn leysingavatnsins 190 gíga-
lítrar (= 190 þús. millj. lítra). Er nú rétt að
athuga, hverra breytinga mætti vænta í Gríms-
vatnakvosinni, ef allt leysingavatnið hefði safn-
azt þar saman. I júní var sléttan í Grímsvötn-
um um 15 km2 að flatarmáli og jökullinn var
á floti á því svæði, að því er virtist. Vatn að
rúmmáli til 190 Gl, er saínast saman undir
ísþekjunni, myndi því lyfta lienni um 12 metra.
Staða ísþekjunnar i Grímsvötnum var mæld
með loftþyngdarmæli 9. okt. 1960 og reyndist
hún þá hafa lyftst um 9 m ± 2 m á tímabil-
inu 14. júní til 9. okt., en Jtað 'svarar til, að
aukning vatns og íss í Grímsvötnum hafi verið
einhvers staðar á bilinu 115 til 165 Gl.
SNJÓMÖSTUR.
Borholurnar voru miðaðar við bambussteng-
ur, en slíkar stengur fá eigi staðið á hájökli
vetrarlangt.
A undanförnum árum hafa verið gerðar til-
raunir með nokkrar gerðir mastra, en allt kom-
ið fyrir ekki; næsta ár örlaði hvergi á möstr-
unum.
Haustið 1960 skyldi ný gerð reynd, einföld í
sniðurn og sterk í raun. Hafði ég fengið Ásgeir
verkstjóra Guðmundsson í Landssmiðjunni í
lið með mér til þess að leggja á ráðin og út-
búa snjómöstrin.
Snjómöstrin voru þrífætur úr 2 þuml. vatns-
rörum. Milli röranna voru 88 cm. Þau hvíldu
á fótplötum, sem skrúfaðar voru neðan í þau
og náðu 50 cm út fyrir hvert rör, þegar mastrið
hafði verið reist. Nauðsynlegt er að hafa fót-
plötur fastar á rörunum, því að hlutverk þeirra
er ekki einungis burður, heldur jafnframt að
standast tog upp á við, t. d. af völdum ísingar,
sem hleðst utan á eina hlið mastursins og tog-
ar gagnstæða hlið upp.
Á 125 cm bili voru rörin fest saman með
hringum.
Þrír armar með hólk í miðið voru rafsoðnir
í hvorn hinna tveggja efstu hringa mastranna.
í hólkana var sett svonefnd toppstöng (2"
rör), fest með stilliboltum (sjá myndir). Einn
þriðji mastranna, efri hluti þeirra, var dökkur
að lit, svo að hann yrði greindur, en tveir
þriðju hlutar voru hvítmálaðir til þess að draga
úr óeðlilegri leysingu við stangirnar, jtegar
möstrin standa hátt yfir snjó.
Reist voru tvö möstur, sem hér segir:
1) Við Pálsfjall:
Um 800 m norðaustur af línu Pálsfjall—Kerl-
ingar, 7,5 km frá Pálsfjalli og nál. 11,5 km frá
Kerlingum.
Lengd og breickl staðarins;
64° 20,3' n.b. 17° 47,8' v.l.
Þægilegast mun vera fyrir jökulfara að finna
staðinn eftir pólmiðun. Er þá nægilegt að sjá
annaðhvort Pálsfjall eða Kerlingar. Ef Pálsfjall
sést, skal hafa það 158° misvísandi frá leitar-
manni. Stefnan til Kerlingar á sama hátt er
330° misvísandi.
Hinn 6. október 1960 var toppur snjómast-
ursins 463 cm yfir snjó. Nýsnævi 15 cm, eðlis-
{>yngd 0,3.
2) Við Grímsvötn:
Snjómælistöð NA aE Grímsvötnum
64° 26' 06" n.b. 17° 09' 23'' v.l.
Auðveldast er að finna snjómastrið með pól-
miðun þannig:
Póll: Staðið nokkrum metrum norðan og
austan við Grímsvatnaskála hjá punkti N
(benzíngeymsla). Hornið Vestra-Grímsfjall
(varða)—Snjómastur er 174° 56' 21" og vega-
lengd í mastrið um 6 km (Sjá Grímsvatna-
kortið.).
Hinn 9. október 1960 var toppur snjómast-
ursins 670 cm yfir snjó. Efsta snjólagið var ný-
snævi 60 cm og að eðlisþ. 0,35. Mastrið var 245
cm í snjó, þ. e. lengd mastursins alls 915 cm.
10