Jökull - 01.12.1961, Blaðsíða 6

Packsack, eign JarÖborana ríkisins. Þvermál bor-
krónu var 3 om og borkjarna 2,2 cm (l3 /j o" og
1 !»")■ Borunin gekk seint með demantskrónum,
sem fylgdu bornum, enda er ætlazt til, að við
borun séu notaðir 5 lítrar vatns til skolunar á
mínútu. Vatnsnotkun við borun á jöklum er
æði kostnaðarsöm, því að oft þarf að flytja vatn-
ið langan veg, en hér kom hi'in ekki til greina,
þar eð hún hefði ruglað hitamælinguna og þar
með eyðilagt tilgang borunarinnar með öllu.
Sæmilega greiðlega gekk borunin með sérstök-
um fræsikrónum, sem útbúnar voru í þessum
tilgangi. Ivjarninn var í senn grannur og að
verulegum hluta hreyfður, svo að hann varð
ekki notaður til rannsókna. Að borunum vann
aðallega Eberg Elefsen, samstarfsmaður minn í
vatnamælingunum, en auk hans Halldór Olafs-
son, Carl Eiríksson og Magnús Jóhannsson.
Gengið var þannig frá borholunum, að rennt
var niður í þær plaströri, lokuðu í neðri end-
ann, og það síðan fyllt af frystivélaolíu (Arc-
tic C Heavy).
Guðmundur Pálmason, eðlisfræðingur, ann-
aðist hitamælinguna, og hefur hann látið mér
í té eftirfarandi greinargerð:
„Hitinn var mældur með termistorhitamæli
í olíunni 2—3 sólarhringum eftir að lokið var
við að bora holuna. Eru niðurstöður þeirra
mælinga sýndar á mynd nr. 2.
Viðnám termistorsins lækkar ört með vax-
andi hita. Á litlu hitabili gildir um viðnámið:
B l1—
R = R0-e T T0'
þar sem R = viðnám termistorsins
T = hitastig hans í °Iv
R0= viðnámið við hitann T0
B = konstant
straumsins í gegnum termistorinn var um það
bil 0,01 °C. Skekkjan af hennar völdum er þó
mun minni vegna þess, að þessi upphitun er
einnig fyrir hendi i ákvörðuninni á R0. Með
hliðsjón af því, sem að l’raman greinir má gera
ráð fyrir, að nákvæmni 1 hverri hitamælingu sé
uni ± 0,02 °C. Hitastig jökulsins á neðstu 10
metrunum í holunum, þar sem vetrarfrostsins
gætti ekki, er því samkvæmt mælingunum 0 °C
± 0,02 °C.“
SNJÓMÆLING í JÚNÍ 1960.
A leið upp jökulinn 5. júní og sömuleiðis
norðaustur af Grímsvötnum 7. og 8. s. m. var
hugað að aluminium snjómöstrum, sem reist
voru sumarið 1959. Hvergi örlaði á þeim, hafa
sennilega fallið.
Hinn 8. júní var hafin könnun á snjólaginu
á borstaðnum norðaustan Grímsvatna. Kalium-
permanganati var sáldrað yfir reit 25x25 metr-
ar að stærð. Kaliumpermanganatið leysist upp
í vatni og litar það dökkrautt, þótt manganat-
ið sé óverulegt að magni til á móti vatninu.
Sólskin var og snjór kramur, þegar kaliumper-
manganatinu var dreift. Það gekk á með éljum
og skafrenningi. Að skammri stundu liðinni
var manganatið horfið af yfirborðinu. Ætlunin
með kaliumpermanganatinu var að kanna, hve
hratt vatnið, sem sólbráðin losaði úr efsta snjó-
laginu, sigi niður og sjá, hvernig það hagaði
sér. Vikuna á eftir var sólfar rnikið og snjór
kramur um daga, en frysti um nætur. Hinn
14. júní, þ. e. a. s. 6 sólarhringum eftir að
kaliumpermanganatinu var dreift, var grafið
niður í miðjan reitinn, litartaumarnir athug-
aðir, hiti og eðlisþungi mældur. Snjógryfjan
var þannig, mælt frá yfirborði:
Hér er T0 sett 273,2 °K, þ. e. bræðslumark íss,
og R0 var síðan mælt í vatns-ís-blöndu um sama
leyti og mælingarnar voru gerðar. Stuðullinn
B var ákveðinn með því að mæla viðnám ter-
mistorsins við nokkur þekkt hitastig í nágrenni
við 0 °C. Eftirfarandi gildi fengust:
R0= 31640 ohm
B = 3900 °K-i
Viðnám termistorsins var mælt nteð Wheat-
stones-brú, sem lesa mátti af með ± 20 ohma
nákvæmni, er svarar til rúmlega 0,01 °C ná-
kvæmni í hitanum. Upphitun af völdum
cm
0—185 Snjór virtist þurr, en litarefnið hafði
þó hríslazt verulega um hann.
185 — 189 íslag. Mesta þykkt 4 cm; sums staðar
aðeins 1 cm.
189—215 Fínkornóttur snjór, líkur snjónum of-
an við íslagið.
215—240 Snjór með mörgum smáum íslögum
og litarefnið dreift um hann allan.
240— 241 íslag, mesta þykkt 1 cm, en víða að-
eins 0,3 cm.
241— 260 Fínkornóttur snjór með örfínum ís-
lögum.
260 íslag um 0,2 cm.
4