Jökull - 01.12.1986, Blaðsíða 82

Grunnafrennslið í ánum var því næst metið af
lægstu tölum fyrir mánaðarrennsli úr skýrslum áranna
1972 — 1982. Yfirleitt kemur það fram af þremur til
sex mánuðum í rennslisskýrslunum, á bilinu nóvem-
ber til apríl, en beggja vegna eru vor- og haustflóð sem
rennslistoppar. Grunnrennsli ársins (bQ) var metið af
meðaltali lágrennslismánaðanna. Hluti þeirrar tölu er
raunar ekki grunnvatn heldur jökulbráð og eitthvað af
yfirborðsrennsli. Hvorugan þáttinn er enn unnt að
áætla en bent á að væru þeir um 30% af bQ yrði
óvissa í heildarjökulafrennslinu um 5—10%. Skýring-
in er sú að jökulafrennslið er stór hluti rennslisins en
grunnvatn og yfirborðsvatn fremur smáir þættir.
Þessu næst var yfirborðsafrennsli (dQ) metið af
rennslistoppum í mars, apríl, maí og hluta af júní (í
sumum árum). Niðurstöðurnar eru vafalítið of lágar
því hluti snjóbráðar neðan jökuls kemur ekki fram í
flóðtoppunum heldur í venjulegu rennsli. Einnig ber
t.d. Jökulsá fram nokkuð af rigningarvatni af jökul-
vana landi því hún fellur að hluta um lítt gropinn
berggrunn. Þá má nefna að einhver jökulleysing kem-
ur fram i toppunum.
Að síðustu voru tölur fyrir bQ og dQ dregnar frá
ársrennslinu (aQ) og jökulafrennslið metið sem:
R = aQ-bQ-dQ
Helstu tölur eru í töflu 3.
NIÐURST ÖÐUR
Hér á eftir fara helstu reikniniðurstöður sem varða
báða jöklana og umfjöllun um óvissu stærðanna:
Tungnaárjökull.
Eins og sjá má af töflu 2 hefur meðalrennsli
Tungnaár á tímaskeiðunum eftir 1967 minnkað nokk-
uð. Tungnaárjökull minnkar líka æ hægar á öllu tíma-
bilinu; árleg neikvæð afkoma hans er metinn 319
Gl/ár í upphafi athugunartímans er er komin niður í
eða niður fyrir 150 Gl/ár í kringum 1980.
Með því að leggja saman rúmmálsrýrnunina og
árlega meðalúrkomu á jöklinum fæst jökulafrennslið
eins og gert var grein fyrir að framan; sjá næst aftasta
dálk í töflu 2. Tölur fyrir þrjú fyrstu tímaskeiðin eru:
647 Gl/ár fyrir árin 1961 — 1967 eða
rúm 24% af safnrennsli Tungnaár
552 Gl/ár fyrir árin 1967-1976 eða
rúm 19% af safnrennsli Tungnaár
452 Gl/ár fyrir árin 1976—1979 eða
rúm 17% af safnrennsli Tungnaár.
Ekki er unnt að reikna rýrnunina eftir 1979 því niður-
stöður langskurðarmælinga liggja ekki frammi eftir
það. Ef hún er svipuð og næstu 3 ár á undan (um 400
Gl/ár) gæti jökulafrennslið verið um 16% af safn-
rennslinu.
Athyglisvert er að sjá að jökulrýrnunin ein veldur
um 49% af jökulþætti Tungnaár 1961 — 1967 og um
12% af safnrennslinu. Árin 1976—1979 eru tilsvar-
andi tölur um 29% af jökulþættinum og um 6% af
safnrennslinu.
Samtímis þessum breytingum á rýrnun og afrennsli
Tungnaárjökuls var meðalársúrkoman á Kirkjubæjar-
klaustri árin 1976—1982 um 7—10% neðan 21-árs
meðaltals (1961 — 1982) og gráðudagar yfir 6°C eftir
1976 eru færri en ráða má af meðaltali sömu ára.
Heildarrýrnun eða neikvæð afkoma Tungnaárjökuls
á öllu tímabilinu er rúmlega 4,5 rúmkílómetrar íss
eða rétt rúmlega 200 Gl/ár af vatni.
Óvissa niðurstöðutalnanna er vandmetin. Hún
verður til af mörgum þáttum: Rúmmálsreikningum úr
langskurðunum, einkanlega ofan snælínu; flatarmál-
inu en það er notað bæði við rúmmálsreikningana og
úrkomureikninga; ákvörðun úrkomu með því að nýta
tölur frá tveimur fjarlægum veðurstöðvum og áætlaða
meðalúrkomu á jöklinum — svo nokkur mikilvæg
atriði séu nefnd. Úrkomuraðir frá Fagurhólsmýri og
Kirkjubæjarklaustri voru athugaðar með tilliti til þess
hvort þær væru sjálfum sér samkvæmar. Reyndist svo
vera frá 1961 til 1980 en þá kemur fram brot á sam-
fellunni.
Hér verður ekki gerð tilraun til þess að reikna
óvissu stærðanna. Til þess eru einstakir þættir of
óljósir og ekki er ávallt unnt að meta raunveruleg
óvissumörk. Á það er þó bent að t.d. 15% óvissa í jök-
ulrýrnun og 20% óvissa á heildarúrkomu valda 12,5%
hlutfallsóvissu á jökulafrennsli sem fundið er með
samlagningu jökulrýrnunar og úrkomu fyrir fyrsta
tímaskeiðið 1961 — 1967.
Þótt gera megi ráð fyrir mun meiri óvissu niður-
stöðutalna en greint er frá hér á undan má telja að
megindrættir þróunarinnar séu nokkuð ljósir: Meðal-
rennsli Tungnaár minnkar nokkuð, það hægir á jök-
ulrýrnuninni og afrennsli Tungnaár verður œ minni
hluti vatnsmagnsins í Tungnaá. Neikvœða afkoman
hefur minnkað um u.þ.b. 50% á tímabilinu ogjökulaf-
rennslið um u.þ.b. 30%. Það er væntanlega aukin úr-
koma á stóru vatnasvæði Tungnaár sem hefur haldið
við afrennsli frá Tungnaárjökli og valdið því að vatns-
magnið í Tungnaá hefur ekki minnkað meir en raun
ber vitni.
Brúarjökull
Niðurstöður reikninga fyrir Brúarjökul, með þeirri
aðferð sem lýst var hér á undan sýna nokkuð hægari
80