Iðjuþjálfinn - 01.06.2000, Blaðsíða 29

Tæknileg úrræði
fyrir fatlaða - skjólstæðings-
miðuð nálgun er forsenda árangurs
Undanfarin ár hefur þróun á hjálpar-
tækjum fyrir fatlaða verið geysilega
ör. Samfara aukinni þekkingu og
greiðari uppiýsingaöflun hefur úrval
tækjabúnaðar aukist til muna. Þó er
ýmislegt sem kemur í veg fyrir aö
tæknin nýtist alltaf sem skyldi. Hér
veröur fjallað um málefnið út frá
kenningum um skjólstæðingsmiðaða
iðjuþjálfun.
Auknir möguleikar
Tæknin léttir flestum lífið, en fyrir fólk með
fötlun skiptir hún sköpum. Hún brúar ófærur
og gerir hið ómögulega mögulegt. Tækninýj-
ungar hafa orðið til þess að auka fæmi og sjálf-
stæði fólks á öllum aldri og með margs konar
vanda. Stundum er um að ræða dýrar og
flóknar tæknilegar úrlausnir, en í öðrum tilvik-
um eru úrræðin einföld í sniðum. Fyrir tilstilli
tækninnar geta börn með hreyfihömlun komist
um sjálf og rannsakað heiminn upp á eigin
spýtur. Blindir nýta talgervla til að hlusta á
texta sem þeir ekki fá lesið. Aldraðir búa leng-
ur á eigin heimili með því að nýta sér ýmis
hjálpar- og öryggistæki. Einstaklingar með
skerta handbeitingu nýta tæknilegar úrlausnir
til að takast á við ýmis viðfangsefni sem tengj-
ast starfi þeirra.
Þó er ekki allt sem skyldi. Tæknin hefur að
sönnu aukist, en oft á tíðum hefur fæmi þeirra,
sem þurfa að nýta tæknilegar úrlausnir, því
miður ekki aukist að sama skapi. Víða fyrir-
finnst fólk sem á við ýmis konar vanda að
stríða sem ætti að vera hægt að leysa með
tæknilegum úrlausnum, en þær eru ekki til
staðar. í öðrum tilvikum hefur fólk undir
höndum hjálpartæki sem nýtast ekki sem
skyldi. Ýmist eru þau ekki rétt notuð og koma
því að takmörkuðu gagni eða ekki notuð
vegna þess að þau henta ekki, gagnsemi þeirra
er dregin í efa eða ekki er tími til að nýta þau í
dagsins önn.
í þessari grein langar mig að kryfja ástæð-
urnar að baki þessum vanda með því að
leggja áherslu á mikilvægi skjólstæðingsmið-
aðrar nálgunar og beina sjónum að því hvern-
ig nýta má tæknileg úrræði til að efla iðju
fólks með fötlun.
Þekking, þjónusta Og búnaður Snæfríöur Þóra Egilson
í iðjuþjálfunarfræðum er lögð áhersla á að
sama lausnin hentar ekki öllum þeim sem
hafa svipaða sjúkdómsgreiningu og fötlun
vegna þess að fötlunin eða skaðinn segir ekki
nema hálfa söguna. Fólk er ólíkt, umhverfi
þess er fjölbreytilegt sem og þau viðfangsefni
sem það þarf að takast á við. Þarfir lítils bam,
sem getur ekki tjáð sig vegna meðfæddrar
hreyfihömlunar, eru t.d. ólíkar þörfum fólks
sem missir talið í kjölfar langvinnra sjúk-
dóma, svo sem Motor neuron disease"
(MND). Þarfir 5 ára telpu, sem ekki kemst um
sjálf vegna þess að hún fæddist með klofinn
hrygg, eru ólíkar þörfum unga mannsins sem
hryggbrotnar og lamast í bílslysi 18 ára gam-
all, þrátt fyrir að bæði séu þau með skaða á
mænu og eigi erfitt með að komast um. Því er
mikilvægt að einblína ekki á undirliggjandi
vanda, heldur líta til þeirra áhrifa sem hann
hefur á daglega iðju þegar leitað er tæknilegra
úrræða fyrir fólk
með fötlun. Hug-
takið „tæknileg
úrræði" skírskot-
ar ekki eingöngu
til tækjabúnaðar
heldur einnig til
þeirrar þjónustu
sem nauðsynleg
er til að búnaður-
inn nýtist sem skyldi. Þjónustan felur í sér
þekkingu, skipulag, áhugahvöt og vilja þeirra
sem að máli koma.
viða fyrirfinnst folk sem a við ymis
konar vanda að stríða sem ætti að vera
hægt að leysa með tæknilegum úrlausn-
um, en þær eru ekki til staðar. í öðrum
tilvikum hefur fólk undir höndum hjáip-
artæki sem nýtast ekki sem skyldi.
IÐJUÞJÁLFINN 1/2000 29