Iðjuþjálfinn - 01.06.2000, Blaðsíða 16

motor ideational body somatoa- spatial spatial L/tone persev organi topographi-
apraxia apraxia neglect gnosia relation neglect eration zation cal orientat.
Klæðast/ afklæðast
skyrta -.356 -.194 -.652** -.485* -.156 -.608" _ -.332
buxur -.192 -.104 -.722’* -.227 -.151 -.626” -.356
sokkar -.046 -.025 -.585’ -.217 -.246 -.659” -.400
skór -.076 .025 -.683** -.184 -.176 -.867** _ -.359
festingar -.117 -.400 -.591* -.017 -.450 .113
Snyrta sig
þvo sér .198 .023 -.535* .250 -.165 -.775** -.346 -.598**
greiöa sér -.076 -.262 -.214 .157 -.610" -.034 -.768** -.654**
bursta tennur -.109 -.324 -.114 -.199 -.109 -.148 -.356 -.426
raka sig/setja á sig krem -.061 -.251 -.197 .168 -.163 -.231 -.395 -.504*
stjóma þvagi og hægðum .124 -.057 -.617** .227 -.518* -.558* -.585* -.668**
baöa sig -.196 — -.244 .293 -.144 -.733” -.144 -.401
Flytja sig
setjast upp í rúmi -.052 -.631” -.445 -.309 -.920” -.168 -.311 .042
fara i/úr rúmi -.085 -.668” -.451 -.327 -.905” -.187 -.355 .041
fara um -.088 _ -.619” -.456* -.518* -.410 -.314 -.340 -.379
fara á klósett -.293 _ -.671” -.491* -.282 -.862" -.470 -.017
fara í baökar -.209 -.688** -.490 -.380 -.877” _ -.427 -.069
Boröhald
drekka
boröa án áhalda .056 - .081 — - 1” -.194 - 1” .081
nota gaffal .081 — -.470* _ -.687** .106 -.687” .118
nota hnif -.201 - .073 - -.201 -.966" -.201 .055
p < 0.01 **, p < 0.05 *
Ath. Somatoagnosia cr ekki mæld þegar flutningur og borðhald eru metin. Topographical
disorientation er einungis mæld við flutning.
3. mynd. Taflan sýnir fylgni á milli ADL þátta og taugaatferlis hjá hægri heilahvelshópnum (n
= 19)
ýmsu atriða sem lúta að því að snyrta sig
og borða, en engin tengsl fundust á milli
þessara athafna og einkennisins gaumstol
á eigin líkama. Slíkt gaumstol stafar oftast
af skaða í hægra heilahveli (Guðrún
Árnadóttir, 1990, 1998). Það að einstak-
lingur þurfi aðstoð við að klæða sig þar
sem hann klæðir ekki lömuðu hliðina eða
gerir ekki ráð fyrir henni við að flytja sig
úr rúmi í hjólastól, getur stafað af gaum-
stoli á eigin líkama, þegar skaðinn er í
hægra heilahveli. Einstaklingur með
skaða í vinstra heilahveli getur einnig
þurft aðstoð við að klæða lömuðu hliðina
eða við að flytja sig. Orsökin er að hluta
til sú að einkennið huglægt verkstol er til
staðar ásamt erfiðleikum við að skipu-
leggja verkið lið fyrir lið og að hluta til
vegna lömunar í hægri líkamshelmingi.
Að auki gæti einstaklingurinn átt í erfið-
leikum með að skilja fyrirmæli, slíkt getur
gert honum erfitt fyrir með framkvæmd
hinna ýmsu athafna.
Það sem einnig kom á óvart var að oft
mátti sjá fylgni á milli einkennisins rúm-
og afstöðuskynsörðugleika og hinna
ýmsu ADL athafna í vinstri heilahvels-
hópnum, en lítið var um það í hægri
heilahvelshópnum. Oftast má rekja rúm-
og afstöðuskynsörðugleika til skaða í
hægra heilahveli eða ekki ríkjandi heila-
hvels. Röskun á taugaatferli getur og mun
skarast, til dæmis einkennin rúm- og af-
stöðuskynsörðugleikar og huglægt
verkstol (ideational praxia). Rýmdar- og
tímatengdir þættir eiga sinn þátt í skipu-
lagningu og röðun hinna ýmsu þátta í
hverri athöfn. Ef iðjuþjálfa grunar að um
huglægt verkstol sé að ræða en ekki erfið-
leika með rúm- og afstöðuskynjun, getur
hann fullvissað sig með því að spyrja ein-
16 IÐJUÞJÁLFINN 1/2000