Iðjuþjálfinn - 01.06.2000, Blaðsíða 31

og hvaða úrlausnir séu við hæfi fyrir
hvern og einn. Sérhver þáttur getur verið
býsna flókinn og ósjaldan stangast þeir á
innbyrðis.
• Það getur reynst erfitt að uppfylla
þarfir fólks þegar tekið er mið
af þeim tæknilegu úrræðum
sem þekkt eru. Lög og
reglugerðir, sem falla
undir stjórnsýslu,
stjórna því hvað er í
boði og hvernig
hægt er að fylgja
málum eftir. Dæmi
um þetta er drengur
með einhverfu sem
nýtir tölvu sérlega
vel en reglugerðir
T.R. heimila ekki
styrk til tölvukaupa.
• Ytra umhverfi getur verið
þannig að ómögulegt er að
framkvæma eitt og annað af
því sem skjólstæðingurinn óskar
eftir. Inn í þetta spilar m.a. búseta
og möguleikar á þjónustu á svæðinu.
• Stundum er misræmi í væntingum
þeirra sem að máli koma og skortur á
stuðningi í félagslegu umhverfi skjól-
stæðings til að fylgja málum eftir. Sem
dæmi má nefna ungling með hreyfi-
hömlun sem gegnir hlutverki litla
barnsins á sambýlinu þar sem hann
býr. Þrátt fyrir að hann fái hjálpartæki
sem eiga að auðvelda honum að kom-
ast um sjálfur og vera sjálfstæður, hef-
ur hann ekki þá leikni sem til þarf.
Hugsanlega fær hann fá tækifæri til
þess að nýta hjólastólinn til aukins
sjálfstæðis fyrir öðrum heimilis-
mönnum, eða jafnvel starfsfólki
sem á erfitt með að láta af gömlum
vana.
Þjónustuferlið
I grein sinni „Geðteymi á Reykja-
lundi - þáttur iðjuþjálfunar", nýtir
Kristjana Fenger (1998) líkan þeirra Fe-
aring, Law & Clark (1997): „Occupational
Performance Process Model" til að gera
grein fyrir áætlun og framkvæmd iðju-
þjálfunar á staðnum. 3. mynd sýnir þetta
sama líkan aðlagað að þjónustuferli
tæknilegra úrræða. Umfjöllunin er þó
engan veginn tæmandi.
Hjá skjólstæðingi, aðstandenda eða
öðrum í umhverfi skjólstæðings (þ.á.m.
iðjuþjálfa), vaknar sú hugmynd að tækni-
leg úrræði gætu reynst vel til að takast á
við ákveðinn vanda. Þar með hefst
2. mynd. Samspil tæknilegra úrræöa og
annarra þátta
hringrás, sem felur f sér nokkur þrep, og
leiðir ýmist til lausnar vandans eður ei
(Stanton, Thompson-Franson & Kramer,
1997; Fearing, Clark & Stanton, 1998).
1. þrep. Tilvísun, réttmæting
og forgangsröðun
Á þessu stigi á sér stað skimxm og upp-
lýsingaöflun um hvað málið felur í sér.
Litið er til þarfa skjólstæðingsins, þ.e.
hvaða viðfangsefni hann þarf eða vill
takast á við. Væntingar og skoðanir skjól-
stæðingsins eru leiðandi afl í þessari
upplýsingaöflun. Ef hann á erfitt með að
tjá sig geta aðstandendur eða aðrir hugs-
anlega talað máli hans. Þetta fyrsta þrep
er í raun mikilvægasti hlekkurinn í keðj-
unni og forsenda þess að hægt sé að ná
árangri. Því ber að huga vel að grunn-
upplýsingum og tryggja að eining ríki
meðal þeirra sem að málinu koma um að
hvaða marki skuli stefnt.
2. þrep. Velja fræðilega nálgun
Valin er fræðileg nálgun sem stýrir
því ferli sem á eftir kemur. Þar
eð tæknileg úrræði eru oft yf-
irgripsmikil og fjölbreytileg
er algengt að iðjuþjálfinn
nýti og samþætti þekk-
ingu frá ólíkum faglíkön-
um. Einnig getur verið
nauðsynlegt að til komi
þekking annarra fag-
manna og í flóknum
málum skilar virk teym-
isvinna iðulega bestum
árangri. Markmið skjól-
stæðings og reynsla skulu
þó ávallt höfð í forgrunni.
Mikilvægt er að umorða og út-
skýra fræðihugtök, þannig að
skjólstæðingur og aðrir sem að máli
koma geti tekið virkan þátt í umræðum.
3. þrep. Greina hæfni og umhverfi
Horft er á einstaklinginn og umhverfi
hans í ljósi fæmivandans. Safna þarf ítar-
legum upplýsingum um hvað skjólstæð-
ingurinn getur og hvernig, en einnig
hvað hann getur ekki og hvers vegna. Að
auki ber að líta til fyrri reynslu af notkun
tæknibúnaðar. Mikilvægt er að greina
með skjólstæðingi bjargir og úrræði sem
kunna að vera til staðar í umhverfi hans.
Það er góð vinnuregla að spyrja fyrst,
hvað, hvernig og síðan af hverju því al-
gengt er að fólk eigi við sama færnivanda
að stríða en út frá ólíkum forsendum.
4. þrep. Meta hvort og hvaða tækni-
búnaður henti þörfum og leikni
skjólstæðings
Upplýsingar um skjólstæðing, iðju
hans og umhverfi eru notaðar til að
greina hvort og hvaða búnaður
henti best til að takast á við færni-
vandann. Við val á búnaði ber að
taka tillit til fjölmargra þátta, svo sem
hönnunar, útlits, styrkleika, verðs, og
þjónustuþarfar og breytilegt er hvað
skiptir mestu hverju sinni. Hér sem fyrr
þurfa sjónarmið skjólstæðingsins að vera
í fyrirrúmi. I rannsókn Brook og Hoyer
(1989) kom fram að eiginleikar eins og
styrkleiki, skilvirkni og ending búnaðar
skiptir fólk mestu við störf, en við eigin
umsjá leggur það meiri áherslu á einfald-
Snæfriður Þóra Egilson, 1999
Iðjuþjálfar þurfa einnig að temja sér
að beina sjónum frá líkamlegum eða
andlegum vandamálum skjólstæðings, en
draga fram þau áhrif sem vandinn hefur
á daglega iðju hans. í því er sérstaða
fagsins falin.
IÐJUÞJÁLFINN 1/2000 31