Morgunblaðið - 10.08.2015, Blaðsíða 4

Ljósmynd/Náttúrurannsóknastöðin við Mývatn
Mývatn Í venjulegu árferði eru tugir þúsunda unga á vatninu en í ár hafa nær engir ungar komist upp. „Eins nálægt núll-
inu og hægt er að komast fyrir flestar tegundir,“ segir Árni Einarsson, forstöðumaður Náttúrurannsóknastöðvarinnar.
SVIÐSLJÓS
Bjarni Steinar Ottósson
bso@mbl.is
Það var dapurlegt um að litast í
ungatalningu á Mývatni sem lauk í
seinustu viku. Eftir kalt vor sem
lagðist á sveif með niðursveiflu í
vistkerfinu hafa nær allir ungar
margra andategunda drepist. Árni
Einarsson, forstöðumaður Náttúru-
rannsóknastöðvarinnar við Mývatn,
segir ástandið mjög slæmt.
Niðurstöður talningarinnar segir
Árni ekki enn fullunnar en einungis
tíu til tuttugu ungar hafa fundist af
hverri tegund. Í venjulegu árferði
hleypur talan á tugum þúsunda.
„Þetta er eins nálægt núllinu og
hægt er að komast fyrir flestar teg-
undir,“ segir Árni. Orsökina segir
hann rekjanlega til fæðuskorts. Mý-
flugnastofnar hafi hrunið og ung-
arnir soltið í framhaldi. Kalt vor
hafi orðið til þess að seinka lífsferli
sumra átustofna og misræmi orðið
milli þess hvenær
ungarnir þurftu á
mýinu að halda
og hvenær mýið
fór á stjá.
„Þær tegundir
sem verptu
snemma eins og
rauðhöfðaönd
náðu mýinu áður
en það hrundi og
ungarnir eru komnir á grænmet-
isfæði þannig að það er dálítið af
rauðhöfðaungum. Aðrar tegundir
hafa þetta alls ekki af. Það er mjög
lítið af andarungum af flestöllum
tegundum. Sárafáir hafa komist
upp og það mætti kalla þetta ör-
deyðu.“
Fokið í öll skjól
„Bitmýinu í Laxá seinkar í svona
köldu vori og andarungar sem ann-
ars gætu þrifist þar ef Mývatn
brygðist geta það ekki,“ segir Árni.
„Það eru sárafáir andarungar á
Laxá og það stafar líklegast af því
að bitmýið var ekki komið þegar
andarungarnir voru tilbúnir til að
éta það.“ Árni segir bitmýið í Laxá
annars í góðu standi og á von á
vænni bitmýsgöngu seinna í sumar.
„Við þurfum ekki að kvíða vargleysi
í Mývatnssveitinni.“
Fleiri tegundir en endur hafa far-
ið illa á Mývatni í seinni tíð. Árni
segir bleikjustofn vatnsins hafa ver-
ið í lamasessi í áraraðir. „Það eru
innan við þúsund bleikjur í vatninu
af veiðanlegri stærð. Þetta er lang-
varandi ástand og mýleysið mun
ekki koma til með að bæta úr því.“
Tíð áföll í lífríkinu
Lífríkið í Mývatni hefur síðustu
áratugi orðið fyrir reglubundnu bak-
slagi að sögn Árna. „Það er sveiflug-
angur í lífríkinu. Hann er ekki alveg
reglulegur, þetta gerist á svona
fimm til níu ára fresti. Þetta er
óstöðugleiki sem byrjar í Mývatni
um 1970 og hefur haldið áfram síð-
an. Grunnorsökin er talin vera
námugröfturinn í vatninu.“
Áhrif námugraftarins segir Árni
aðallega vera tvíþætt. Námugröft-
urinn feli í fyrsta lagi í sér að grafin
sé djúp hola. Það sé þekkt að slíkar
holur safni í sig lífrænu efni í miklu
magni. Þegar niðursveifla verði í
vistkerfinu reiði lífverur eins og
mýlirfa sig á þessi næringarefni
sem hún kemst ekki lengur að og
stofninn hrynur.
Í öðru lagi fylgi henni mengun
næringarefna P og N sem getur
reynst erfitt að skilgreina nákvæm-
lega og meta áhrifin af.
Mengun langtímaáhrifavaldur
Nýlega birtust fréttir af því að
Mývatn væri orðið hvítt á um tíu
hektara svæði nálægt þéttustu
byggðinni við vatnið. Orsök og eðli
mengunarinnar eru ekki þekkt en
Umhverfisstofnun hefur undir
höndum sýni úr vatninu og beðið er
niðurstöðu efnagreiningar.
Þörunga- og bakteríubreiður hafa
blossað upp í vatninu lengi og haft
neikvæð áhrif á lífríkið. „Það sem
kallað er leirlos er viðvarandi
hérna. Það eru blágrænar bakteríur
sem ganga undir ýmsum nöfnum.
Þetta hefur verið grasserandi í allt
sumar og byrjaði mjög snemma.“
Bakteríurnar hafa alltaf verið til
staðar í vatninu en í seinni tíð hafi
þær byrjað að valda vandræðum og
náð miklum þéttleika á tímabilum.
„Undanfarna áratugi hafa hins
vegar verið langvarandi bakteríu-
og þörungablómar sem hafa úti-
lokað allt ljós neðar í vatninu. Ef
það stendur langt fram á haust eða
byrjar snemma á vorin þá hamlar
þetta vexti þörunga. Svona breiður
eru algengur fylgifiskur landbún-
aðar og þéttbýlis, næringarefna- og
áburðarmengun. Menn leysa það
yfirleitt með því að takmarka fosfór
sem berst í vötn og minnka af-
rennsli af ökrum og túnum og frá
þéttbýlinu. Það hefur borið árangur
en það tekur langan tíma að ganga
til baka því efnin eru lengi í vist-
kerfinu. Þau dreifast í setlögin og
berast þaðan árum saman.“
Nær allir andarungar drápust
 Nánast engir andarungar hafa komist á legg við Mývatn í sumar  Tíðar sveiflur í lífríki vatnsins
 Fæðuskorti er um að kenna en kuldi og margvísleg umhverfisáhrif ollu hruni í mýflugnastofninum
Ljósmynd/Claudio Gratton
Mývatn Dauðir ungar hafa því miður verið tíð sjón í sumar á Mývatni.
Hungur lagði að velli meirihluta unganna sem reiða sig á mý til átu.
Árni Einarsson
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. ÁGÚST 2015
Skógarhlíð 18 • Sími 595 1000
www.heimsferdir.is
B
irt
m
eð
fy
rir
va
ra
um
p
re
nt
vi
llu
r.
H
ei
m
sf
er
ði
rá
sk
ilj
a
sé
rr
ét
tt
il
le
ið
ré
tt
in
g
a
á
sl
ík
u.
A
th
.a
ð
ve
rð
g
et
ur
b
re
ys
tá
n
fy
rir
va
ra
.
Bodrum
Frá kr.99.900
m/allt innifalið
20. ágúst í 11 nætur
Netverð á mann frá kr. 99.900 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í herbergi.
Netverð á mann frá kr. 125.900 m.v. 2 fullorðna í herbergi.
Bitez Garden Life
49.900
Flugsætifrá kr.
Hvalveiðar hafa gengið vel í sumar að sögn Kristjáns
Loftssonar, forstjóra Hvals hf. Kristján segir að veður
hafi verið gott í sumar fyrir utan slæmt skyggni við
upphaf vertíðarinnar.
80 langreyðar hafa verið veiddar, sem er aðeins
meira en á sama tíma í fyrra en 70 langreyðar höfðu
verið veiddar hinn 9. ágúst 2014. Veiðar hófust fyrr á
síðasta ári, um miðjan júní samanborið við lok júní í ár.
Aðspurður hversu lengi fram á haustið veiðar standi
yfir svarar Kristján því til að það fari allt eftir veðri og
aðstæðum, en yfirleitt standi veiðin fram yfir miðjan
september.
„Ef það er bræla þá hættum við bara, en við getum
verið hér fram undir lok september,“ segir Kristján
sem er að vonum ánægður með betra veður í ár en í
fyrra.
„Í fyrra voru eilífðar brælukaflar en í sumar hafa
ekki verið neinar brælur,“ segir Kristján.
Hann segir ferðir flutningaskipsins Winter Bay sem
hlaðið er um 1.800 tonnum af frosnum hvalafurðum
ganga vel. „Það siglir bara á fullri ferð og hafa engar
hindranir verið, segir Kristján en skipið verður komið
til Japans fyrri hluta septembermánaðar. Nákvæm
dagsetning ræðst af veðri og sjólagi.
Búnir að draga 80 lang-
reyðar á land á vertíðinni
 Segir engar hindranir hafa verið á siglingu Winter Bay
Morgunblaðið/Þorvaldur
Hvalveiðar Kristján Loftsson, forstjóri Hvals hf., segir
hvalveiðarnar hafa gengið vel það sem af sé sumri.