Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Page 16

XIV
skip lilaðið af matvöru og fá það á næstu
íslausa höfn á 14 daga fresti. Þaðan rná
flytja það á heslum í lijeraðið, þar spm þess
er þörf. Hungurvofan er fjær okkur nú,
en nokkru sinni áður, og útbreiðslu sótt-
næmra sjúkdóma má fyrirbyggja. Óham-
ingju íslands yrði að verða eilthvað
annað að vopni. Gömlu vopnin eru orðin
sljó og giflusamari timar eru runnir upp,
en nokkru sintii áður. Landið hefur liæli
fyrir sinnisveika, lioldsveika og berkla-
veika, eins og mentaþjóðirnar.
Hvenær skiflir um fyrir landið frá ó-
hamingju til hamingu? Það er eftir alda-
mólin 1800. Mjer finst að umskiftin liafi
byrjað nálægl 1815, eítir fall Napoleons,
þegar friðurinn er kominn á. Eftir það
hafa komið hingað tvær mislingasótlir,
sem munu hafa felL 3000 manns. Jafn-
framt hinni sfðari voru svo miklir út-
ílutningar af landinu vegna liörðu áranna
1882—87, að landsbúum fækkaði á 10
árum um 1500. En það er annað að
sjá fólk fara af landi burt, og vita þá,
sem fara, verða þar sjálfum sjer og öðr-
um lil gagns, en að missa fólkið úr
hungri og drepsóttum.
Fólkinu fjölgar vegna þess að dauðinn
ber sjaldnar á dyr á heimilunum. Hjer
á landi dó
1831—40 einn maður af hverjum 31,:«
1851—60 — — — — 34,1
1871—80 — — — — 40,2
1881—90 — — — — 38, s
1891—00 — — — — 52,w
1901-10 — — — — 62,i
Auðvitað fæðast færri af þús. síðari árin en
hin fyrri. En sú fækkun er svo miklu minni
en mannfjölgunin sem slafar af því, að
dauðinn ber nú einu sinni á dyrnar þar
sem liann barði tvisvar sinnum milli
1831—40.
Þegar fólkinu fjölgar, þurfa þeir ný-
komnu, sem ekki geta lekið upp sörnu al-
vinnu, og feður þeirra, að ryðja sjer nýjar
braulir, Þannig koma upp nýjar alvinnu-
greinar, og nýar vistarverur eins og þorp
og hæir. Fyrir 110 árum var landbún-
aðurinn alt, en nú er hann ekki rneira
en liálft. Landsinenn lifðu á
land- ú flsliiveiðum á landbúnaði
búnaði cða öðru Iifðu at 100
1801 ....... 42106 5134 89°/o
1835 ....... 48368 7667 86 -
1850 ....... 48613 10534 82 -
1880 ....... 530441 2) 19401 73 -
1901 ....... 49472=) 28998 62 -
1910 ....... 43411 41772 51 -
íslendingar eru algjörð bændaþjóð lil
1880. 1901 eru það ekki nema 3/á hlul-
ar af þjóðinni sem lifa á landbúnaði.
1910 lifir annarhver maður á landbúnaði,
og landsmenn verða ekki kallaðir bænda-
þjóð lengur, því í þessum 43000 eru tald-
ir kaupamenn og kaupakonur, sem eiga
heima í kaupstöðunum, einkum Reykja-
vík þrjá fjórðu liluta af árinu, og liafa
þar einhverja atvinnu.
Þeir sem lifðu á fiskiveiðum voru:
1801... 104 1880 .... 8688
1835... 847 1901 .... 11671»)
1850... 4057 1910 .... 15890
Fyrir framkvæmdlr sjáfarúlvegsins, og
þessara manna sjerstaklega fjekst lFA
miljón króna árið 1911, og allur sá fisk-
ur, sem neytt var lijer á landi að auki.
Árin 1880 og 1901 er fólksfjöldinn hjer
um bil liinn sami, sem prófessor Björn
Ólsen fær út að liafi verið hjer 1311 og
1096. Hann álítur að lleira fólk hafi aldrei
verið hjer, en hann hefur fengið út. Svo
sannanlegt sje, hefur landbúnaðurinn fram-
íleylt fleslu fólki 1880, eða 53000 manns.
nokkuð af þeim mönnum stunduðu bún-
að og fiskiveiðar jöfnum höndum, sem
mun lengsl af liafa verið gjört hjer, einnig
í fornöld. Jeg vil ekki segja, að ómögu-
legl sje að koma fyrir til sveita og sjáv-
ar þeim 19000, sem þá gengu af 1880.
1) Sjávarbændur voru þá taldir lifa af Iand-
búnaði.
2) Allir sem stunduðu búnað og fiskiveiðar
jöfnum böndum voru tatdir til landbúnaðarins.
3) Með sjómönnum eru taldir hjer þurra-
búðarmenn og tómthúsmcnn.