Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Blaðsíða 17

XV
Það ár lifðu 8700 á sjávarútvegi, og rjeru
til fiskjar á bátum eins og fornmenn, en
fluttu út sem svarar 3000 smálestum af
harðfiski, en fornmenn munu hvorki hafa
flult út skreið nje haft flutningaskip undir
svo mikinn farm, 50—60 skipa, sem ekki
flutlu annað. Aftur munu landsmenn hafa
haft meiri fisk til matar þá, en nú. ísland
var kaþólskt land. Að líkindum hefði
5000 fiskimanna (með áhangendum) getað
fiskifætt landið sjálft. Þá eru eftir óráð-
stafaðar 14000 manna af fólksfjöldanum
1880, sem verða að liafa lifað af land-
búnaði 1311 eða verið á flækingi. Hafi
kornj'rkja verið töluvert víða, þá þurfti
hún umönnun frá fleiri liöndum, en garð-
yrkjan þarf enn scm komið er, og þegar
öll ult var unnin heima eins og í fornöld,
þá var meiri vetrarvinna að annast í
sveitnnum en nú er. Það er því eklci ólík-
Iegt, að þessar 14000 manneskjur, sem
hjer verða afgangs, hefðu haft stöðuga
atvinnu hjá hændum og meðal þeirra, og
að heimilin hafi verið stærri í fornöld,
þegar flesl heimili voru verksmiðjur á
vetrum og útivinnan var meiri á vori og
sumri — og svo verið á flækingi sumir
hverjir. En þólt landsmenn hafi einhvern-
tíma áður verið jafnmargir og þeir voru
1880 eða jafnvel 1901, þá geng jeg að
því vísu, að þeir liefði aldrei verið jafn-
margir og þeir voru 1910.
Frá því laust fyrir 1820 og þangað til
nú hefur ekkert það áfall komið, sem
hefur lamað þjóðarþrótlinn. Fólkinu hef-
ur fjölgað á hverjum 10 árum nema frá
1880—90. Þjóðin er leyst undan norna-
dóminum, sem gjörði hana magnlausa
lílilsiglda og fátæka kotungsþjóð. Land-
ið er komið inn í ríki hins eilífa þjóða-
friðar, og hefur engin útgjöld til liers nje
flola. íslendingar eru ekki lengur nokkr-
ar mannhræður, sem sitja gleymdir á
klakaskeri norður í íshafi. Alt sem skeð-
ur í heiminum fáum við að vita sam-
dægurs. Ef »Svarli dauði« setti upp
skóna til að fara hingað austan af Indlandi,
þá getum við vitað það samdægurs, og
höfum langan tíma til að undirbúa við-
tökur hans hjer. Stjórn landsins er dreg-
in saman í einn miðdepil í landinu
sjálfu, og getur gjört nauðsynlegar ráð-
stafanir í öllu því, sem stjórn hefur á
á hendi, á fárra daga fresti. Þegar við
lærum að nota þingræðið til annnrs en
að sleypa ráðherrum af stóli, verða fram-
farir í landinu rólegri og vissari. í stjórn-
málum og löggjöf eigum við eflir að læra
sanngirni, að hætla að vera flumósa,
og Icggja niður hreppapólitík. Efnahag-
urinn er stórum helri, en fyrir 30 áíum,
og þjóðareignin komin upp í 60 miljónir
króna. Hvar sem fólkinu fjölgar þar
eykst verðmælið. Auðvitað gelur því
fjölgað of ört, en það skapar samt verð-
ið. Nú á dögum er ekki meir en hálf
velgengni landsmanna undir landbúnað-
inum komin. Ofarir hans að einhverju
leyti er ekki ncma hálfur þjóðarskaði,
áður voru þær allur. Velgengni og fram-
þróun eru líka komnar undir lnigsunar-
hættinum. Meðan við trúum því að við
sjeum auðnulaus kolungsþjóð, þá verðuin
við það. Ef við tökuin upp hina hugs-
unarstefnuna, sem Færeyingar hafa stund-
um á orði: »íslendingar geta alt«, þá er
áreiðanlegt að við getum mikið. Allar
líkur eru til þess, að landsmenn verði
100000 manns nálægt 1928, og um sama
leyti er vonandi að þjóðareignin verði
100 miljónir króna.
III. Miinntalið 1910.
Á alþingi 1909 har dr. Jón Þorkelsson
þáverandi þingmaður Reykvíkinga upp
svolátandi tillögu til þingsályktunar:
»Neðri deild alþingis ályktar að skora
»á landssljórnina, að liún gangisl sjálf
»fyrir þvi að taka manntal, er fram skal
»fara hjer á landi 1910, og geri sjálf
»allar nauðsynlegar ráðstafanir lil þess,
»svo og að hún sjálf sjái um, að unn-
»in sje úr því allur sá liagfræðislegi