Skólavarðan - 01.03.2001, Blaðsíða 10

Rannsóknir
12
Almennt gildi tónlistar er óumdeilt. Spurn-
ingar hafa hins vegar iðulega vaknað um
hvort tónlistin búi einnig yfir sérstökum
töfrum sem geti nýst eða haft gildi á ein-
stökum sviðum. Talað er um lækningarmátt
tónlistar sem er beinlínis beitt sem meðferð
við ýmsum mannlegum kvillum. Meint áhrif
tónlistar og tónlistariðkunar á námsgetu og
skilning hafa víða vakið áhuga og forvitni
sem hefur leitt til margvíslegra rannsókna.
Margir kannast við umræðuna um svokölluð
„Mozart áhrif“ í þessu sambandi.
Tónlistarnám og námsgengi
Vorið 2000 útskrifaðist höfundur þessar-
ar greinar með M.Ed.-gráðu í uppeldis- og
menntunarfræðum við KHÍ. Meistaraprófs-
ritgerðin ber heitið Tónlistarnám og náms-
gengi grunnskólabarna. Meginviðfangsefni
hennar er að leitast við með tölfræðilegum
aðferðum að svara þeirri spurningu hvort
samband sé á milli tónlistariðkunar barna á
grunnskólaaldri og námsgengis í bóklegum
greinum. Könnunin byggist á spurninga-
lista, sem lagður var fyrir 506 nemendur í
7. og 8. bekk í grunnskólum Kópavogs
vormisserið 1999, og úrvinnslu hans. Þátt-
takendum var skipt í tvo hópa sem bornir
voru saman, tónlistarhóp og samanburðar-
hóp. Í tónlistarhópnum voru þeir nemend-
ur sem höfðu lokið a.m.k. einu stigi í hljóð-
færanámi.
Helstu niðurstöður ritgerðarinnar eru að
af nemendum, sem könnunin náði til, vegn-
aði tónlistarhópnum betur í samræmdum
prófum í íslensku og stærðfræði en saman-
burðarhópnum. Meðaleinkunn er 6,46 á
móti 5,07. Einkunnir tónlistarhópsins
hækka auk þess eftir því sem nemendur
hafa verið fleiri vetur í tónlistarnámi.
Aðrir þættir
Munurinn á einkunnum verður þó tæp-
lega skýrður með tónlistarnámi og tónlist-
ariðkun einni saman. Þar kemur vissulega
fleira til. Niðurstöður sýna að fjölmargir
þættir, auk tónlistarinnar, tengjast árangri í
námi með marktækum hætti. Fjölskyldu-
hagir, sjálfsmynd, félagsleg umgjörð nem-
andans og þátttaka í skipulögðu tómstunda-
starfi skipta máli. Tölfræðileg úrvinnsla og
samanburður, svo langt sem slíkt nær, á því
hvort og hve mikil tengsl séu á milli tónlist-
arnáms og ýmissa félagslegra áhrifaþátta
annars vegar og einkunna í bóklegum
greinum hins vegar virðist þó skipa tónlist-
inni ofar öðru sem könnunin náði til.
Mun algengara er að tónlistarhópurinn
búi í rúmgóðu húsnæði, bæði hvað varðar
gerð þess (fjölbýli/sérbýli) og herbergja-
fjölda, og minna er um búferlaflutninga hjá
honum. Tvöfalt algengara er að tónlistar-
hópurinn eigi móður og/eða föður með
háskólamenntun og sem gegnir krefjandi
starfi. Sjálfsmynd hans er sterkari, langtum
fleiri innan hans eru alveg vissir um að þeir
séu jafnklárir og jafnaldrarnir. Tónlistar-
hópurinn býr síður við félagslega einangrun
og mun fleiri innan hans telja að samskipti
við kennara gangi vel.
Athyglisverðar vísbendingar
Athyglisvert er að sókn tónlistarhópsins í
aðrar greinar en tónlist utan grunnskólans
virðist síst minni en hjá samanburðarhópn-
um, eða 84% á móti 78%. Tónlistarnámið
virðist m.ö.o. oft vera hrein viðbót hjá tón-
listarhópnum, fram yfir samanburðarhóp-
inn, en það hlýtur að krefjast mikillar
skipulagningar.
Þessar niðurstöður gefa þó aðeins vís-
bendingar en leyfa ekki afdráttarlausar
ályktanir um jákvætt gildi tónlistar fyrir
námsgengi. Svo virðist sem þeir er stunda
tónlistarnám njóti fyrir ýmissa forréttinda í
umhverfi og atgervi sem tónlistariðkun og
tónlistarnám bæti síðan við og auðgi. Að
öðru leyti vísast til meistaraprófsritgerðar-
innar sjálfrar (og heimildaskrár) sem liggur
frammi á bókasafni KHÍ. Útdráttur úr rit-
gerðinni hefur einnig birst í fagtímaritinu
Glæður, 2. tbl. 10. árg. 2000, sem er mál-
gagn Félags íslenskra sérkennara.
„Mozart áhrif“
Hér verður gerð nokkur grein fyrir þeim
erlendu rannsóknum sem höfundur kynnti
sér við gerð verkefnis síns. Svo mikið hefur
verið fjallað á ýmsum vettvangi um áður-
nefnd „Mozart áhrif“ og rannsóknir tengd-
ar þeim, sem gjarnan eru kenndar við
Rauscher og félaga við Kaliforníuháskóla í
Irvine í Bandaríkjunum, að nánari umfjöll-
un verður sleppt hér en þess í stað vísað til
meistaraprófsritgerðarinnar. Í stuttu máli
byggjast þessar rannsóknir m.a. á könnun
sem gerð var meðal bandarískra framhalds-
skólanema sem voru látnir hlusta á ákveðið
tónverk, fjórhenta píanósónötu í D dúr, K
448, eftir Mozart, og kom í ljós að þeir
bættu með marktækum hætti hæfni sína til
að skynja rými og form. Þau áhrif vöruðu
hins vegar aðeins tímabundið. Þetta fyrir-
bæri hefur verið kallað „Mozart áhrif“.
Skerpir tónlistin skilninginn?
Samband tónlistarnáms og
bóklegs námsgengis
Tónlist er snar þáttur í lífi okkar. Við
notum tónlist til að túlka tilfinningar,
sorg og gleði, og til að vekja hughrif
eins og ættjarðarást, sóknarhug,
rómantík, minningar, spennu eða ró.
Tónlistin er auk þess „tungumál sem
allir skilja“ og á sér ekki landamæri
milli þjóða og einstaklinga eins og
talað mál og ólíkir menningarheimar.
Hún sameinar okkur í takti og tónum.
Evrovisionkeppnin er gott - eða vont
- dæmi um slíkt.