Skólavarðan - 01.03.2001, Blaðsíða 28

Ég hef velt því fyrir mér að ein ástæðan
fyrir þessum flutningum kunni að vera sú
að sjálfsmynd okkar landsbyggðarmanna sé
verri en sjálfsmynd höfuðborgarbúa. Ef
þessu er líkt við íþróttir er landsbyggðin
einskonar þriðja deild en höfuðborgin hins
vegar úrvalsdeildin. Með því einu að flytjast
búferlum til höfuðborgarinnar getur lands-
byggðarmaður skotist upp í úrvals-
deildina og þar með öðlast þá
sjálfsmynd sem því fylgir.
Auðvitað skipta atvinna og tekjur
miklu máli við ákvörðun á búsetu
en mín kenning er sú að þessu til
viðbótar hafi menningarleg staða
hvers sveitarfélags mikið að segja
er fólk stendur frammi fyrir þeirri
ákvörðun að vera eða fara.
Endalaus tilbrigði við pizzur
Hvað á ég við með menningar-
legri stöðu sveitarfélaga? Jú, ég á
við að stofnanir eins og grunnskóli
og hugsanlega framhaldsskóli
standi sem áhrifamiklir stólpar
með menningarlegt frumkvæði.
Þær séu ekki einungis hlutlausar stofnan-
ir sem sinna sínum lögbundnu skyldum.
Þessar stofnanir eiga að mennta umhverfi
sitt á víðtækan hátt.
Mér finnst stundum að væntingar til
tónlistarskóla séu minni en til þeirra
skóla sem sinna skyldunámi. Margir tón-
listarskólar hafa, eins og allir vita, gríðar-
leg áhrif á sitt samfélag og þar með að
öllum líkindum jákvæð áhrif á sjálfsmynd
íbúanna.
Krafan til tónlistarskóla verður að vera
að slíkar stofnanir séu ekki hlutlausar
kennslustofnanir á hljóðfæri heldur einnig
að þær mennti samfélagið í tónlist.
Hugsum okkur að sveitarfélög rækju
matreiðsluskóla. Nemendur kæmu þang-
að til menntaðra matreiðslukennara en
kennslan gengi út á að gera nemendum
til hæfis með því að kenna þeim að mat-
reiða endalaus tilbrigði við pizzur og
hamborgara. Auðvitað er ekkert að pizz-
um og hamborgurum í hófi en slíkur
skóli myndi ekki opna nýjar víddir í mat-
reiðslu heldur einungis styrkja viðtekinn
smekk. Er hægt að vera menningarlega
matvandur?
Tónlistarskólar á landsbyggðinni verða,
eins og reyndar allir aðrir tónlistarskólar,
að opna nemendum og íbúum nýjar víddir í
tónlist. Þetta er ekki hrokafullt markmið
heldur byggist á þeirri staðreynd að við
skólana starfar menntað tónlistarfólk sem
getur sagt sína skoðun á tónlist og byggir
hana á menntun og reynslu.
Traust menning - sterk sjálfsmynd
Fyrir nokkrum árum heimsótti ég bónda
einn hér fyrir austan, mikinn hestamann.
Á hestum hef ég ekkert vit og varð það á
að dásama eitt hrossið mjög. Bóndinn sagði
þá afar hæversklega: „Jón minn, þetta er
bikkja.“ Ég virti hans skoðun og beygði mig
undir hans þekkingu. Ekki vændi ég hann
um hroka. Ég hefði getað sagt: „Þetta er
bara minn smekkur“ og móðgast. Mat á
hrossum hvílir á ákveðnum forsendum rétt
eins og mat á tónlist. Ábending bóndans
var liður í minni menntun á þessu sviði.
Með störfum okkar í tónlistarskólum al-
mennt eigum við að temja okkur gagnrýni á
eigin störf og einnig á tónlistariðkun sam-
félagsins. Slík gagnrýni á auðvitað ekki að
vera neikvæð, hún á að vera réttlát og upp-
byggjandi.
Þannig geta tónlistarskólar lagt
sitt af mörkum til menntunar
samfélagsins. Slík menntun mun
fyrr eða síðar hafa áhrif á og
styrkja sjálfsmynd samfélagsins í
heild.
Sem Íslendingar erum við
hreykin af Sinfóníuhljómsveitinni,
Þjóðleikhúsinu, Óperunni og
þannig mætti lengi telja. Góð
lúðrasveit, góður kór eða önnur
menningarstarfsemi í tiltölulega
fámennum byggðarlögum er mik-
ilvæg undirstaða jákvæðrar ásýnd-
ar hvers sveitarfélags. Hvaða áhrif
hefur til dæmis velgengni Skaga-
manna í fótboltanum haft á sjálfs-
mynd íbúa Akraness? Hver man
ekki eftir þeirri ásýnd sem Ragnar H.
Ragnars og hans starf gaf Ísafjarðarbæ á
sínum tíma? Núorðið halda sporgöngu-
menn Ragnars merki hans á lofti á Ísafirði
og byggðin nýtur góðs af.
Hér fyrir austan hafa menn eins og
Magnús Magnússon skólastjóri tónlistar-
skólans, Árni Ísleifsson frumkvöðull
djasshátíðarinnar og nú hin síðustu ár
Keith Reed gefið því sveitarfélagi sem ég
bý í nýja menningarlega ásýnd sem spurst
hefur út fyrir fjórðunginn. Allt þetta starf
hefur átt sér traustan grunn í starfi tón-
listarskólans.
Þetta er byggðastefna.
Jón Guðmundsson
Höfundur hefur berið barnakennari
síðan 1978. Fyrst við Hlíðaskóla og
Æfingaskóla KHÍ (nú Háteigsskóla) en
verið búsettur frá 1988 á Hallormsstað
og starfar við Hallormsstaðaskóla og
Tónlistarskóla Austur-Héraðs. Árin
1985-1988 var Jón deildarstjóri
Kennslumiðstöðvar Námsgagnastofn-
unar. Jón er kvæntur Kristínu Björk
Gunnarsdóttur aðstoðarskólastjóra og
er þriggja barna faðir.
„Jón minn, þetta er bikkja“
30
Hugsum okkur að sveitarfélög rækju mat-
reiðsluskóla. Nemendur kæmu þangað til
menntaðra matreiðslukennara en kennslan
gengi út á að gera nemendum til hæfis
með því að kenna þeim að matreiða enda-
laus tilbrigði við pizzur og hamborgara.
Auðvitað er ekkert að pizzum og hamborg-
urum í hófi en slíkur skóli myndi ekki
opna nýjar víddir í matreiðslu heldur ein-
ungis styrkja viðtekinn smekk.
Smiðshöggið
Undanfarin misseri hafa þjóðflutning-
arnir miklu frá hinni svokölluðu
landsbyggð til höfuðborgarinnar ver-
ið mér mikið umhugsunarefni. Eins
og allir vita eru ástæður fyrir þessari
stöðu flóknar og margþættar.
Ljósmynd: Sigurður Aðalsteinsson