Skólavarðan - 01.09.2002, Blaðsíða 8

ekki vera tilfellið á Íslandi. Í fyrrverandi
kommúnistaríkjum stríða félög sögukenn-
ara við þann vanda að háskóladeildirnar eru
steingerðar, þær eru lokaðar öllu sem er að
gerast í fræðunum og halda á lofti komm-
únískum hugsunarhætti undir örlítið
breyttum formerkjum. Og þaðan koma
námsbækurnar. Þetta leiðir auðvitað til
togstreitu við kennara sem eru framsæknari
en efnið sem þeir hafa og vilja örva nem-
endur til annarra verka. Ég hef séð mörg
erfið dæmi um þess háttar vanda. Þar sem
áhersla er lögð á þjóðarsögu eru til sagn-
fræðingar sem sérhæfa sig í henni. Hug-
myndin er sú að þeir haldi þjóðarsögunni á
lofti, sögudeildir háskólanna eiga að hjálpa
þjóðinni að varðveita þá sögu. Enginn á-
hugi er þá á nútíma sagnaritun með öllum
sínum fjölbreytileika. Og hvaða stuðning
geta háskólamenn, sem beina sjónum sín-
um annað, fengið frá stjórnvöldum með
svo þröngt áhugasvið? Spurningin um rétt-
mæti og tilgang samræmdra prófa er í
beinu samhengi við tilgang sögukennslu
yfirleitt í hverju landi.
Afstaða stjórnvalda mikilvæg
Hvað með stöðu námsgreinarinnar
sögu í Englandi, hvernig lýsir þú henni?
Hún á í vök að verjast. Saga er aðeins
skyldunámsgrein að fjórtán ára aldri og
staða hennar er ekki einu sinni mjög sterk
hjá aldurshópnum 11-14 ára. Tæpur helm-
ingur nemenda á aldrinum 14-16 ára velur
sögu, þar keppir hún við landafræði og
þykir heldur erfiðari. 20% 16-18 ára nem-
enda velja sögu og sú tala fer lækkandi.
Stjórnvöldum þykir sagan ekki eins mikil-
væg og áður og mjög er þrengt að henni.
Nú er nokkuð sem heitir „citizenship“ orðið
skyldunámsgrein, vegur verknáms vex,
upplýsingatæknin sækir á, einnig alls konar
hönnunargreinar og í fjölmörgum og fjöl-
breyttum sérskólum á sagan engan stað.
Hún á í vök að verjast í þeim skilningi að
stjórnvöld geta ekki séð að hún hafi neitt
efnahagslegt gildi. Duglegir nemendur
hafa mikla ánægju af sögu en hún veitist
þeim erfið sem eiga við lestrarvanda að
stríða eða eiga erfitt með að skilja hugtök. Í
neðri bekkjum grunnskóla er sagan feyki-
lega vinsæl því að nemendur hafa gaman af
því að handfjatla hluti, sökkva sér ofan í
sögu fjölskyldu sinnar og fleira. Sögu-
kennsla fyrir yngri en fjórtán ára er tví-
mælalaust nýstárlegri og meira skapandi en
á efri stigum, þ.e. áður en kemur að sam-
ræmdum prófum.
Áttu við að samræmd próf haldi aftur
af sköpunarkraftinum?
Já og nei, ég held reyndar að margt af
því sem reynst hefur vel fyrir aldurshópinn
11-14 ára sé nú farið að hafa áhrif upp á
við. Enskt prófakerfi byggir mjög á sam-
bandi þekkingar og færni svo að það er lík-
lega nýjungagjarnara en í ýmsum öðrum
löndum. En því má ekki gleyma að á sama
tíma og ógn steðjar að námsgreininni sögu
er viðfangsefnið saga gífurlega vinsælt í út-
varpi og sjónvarpi eins og ég talaði um
áðan.
Heldurðu að það geti með tímanum
haft áhrif á stöðu námsgreinarinnar?
Já, en staða námsgreinarinnar fer nokkuð
eftir afstöðu stjórnvalda. Ef þau líta ekki á
hana sem mikilvæga munu þau ekki styðja
hana með fjárframlögum eða á annan hátt.
Núverandi stjórnvöld í Englandi hafa mikl-
ar áhyggjur af samkeppnisstöðu Englands í
alþjóðlegu samhengi og halda því á lofti
greinum á borð við upplýsingatækni. Þó
kann að vera vaxandi skiln-
ingur á því að saga er grein
sem eflir margs konar hæfni
fólks, svo sem til að vinna
úr upplýsingum, byggja
upp röksemdafærslur og
fleira. En það fer ekki á
milli mála að þar sem sam-
ræmd próf eru notuð hefur
afstaða stjórnvalda mikil
áhrif á stöðu greinar. Á síð-
ustu ellefu árum hefur
námskrá þrisvar verið
breytt í Englandi og því virðist ótrúlegt að
á Íslandi hafi nýlega verið breytt námskrá
sem var í gildi í tvo áratugi. Annað sem
vert er að hafa í huga við ensku námskrána
er að þó að hún mæli fyrir um hvað skuli
kennt segir hún ekkert um tímann sem til
þess skal varið og hafa kennarar því nokk-
urt frelsi hvað það snertir. Í hringborðsum-
ræðum við setningu íslenska söguþingsins
var spurt hvort sagan væri hættuleg. Ég
spurði á móti: Ef svo væri ekki, hvers vegna
leitast stjórnvöld um allan heim þá svo
mjög við að hafa áhrif á það hvað nemend-
um er kennt?
Margrét Gestsdóttir
Höfundur er sögukennari í
Fjölbrautaskólanum við Ármúla
Sögumenntun
9