Tímarit Máls og menningar - 05.12.2002, Blaðsíða 55

haldin var í London árið 1886, var byggt hús-
næði rétt fyrir utan aðalsýningarsalina til þess
að hýsa sérstaka sýningu á manneskjum frá
framandi heimshlutum, og þá sérstaklega frá
nýlendum eða áhrifasvæðum Breta. Indverjar
voru þar í miklum meirihluta, alls 45 manns, en
einnig 10 Senegalar, 10 einstaklingar frá Suður-
Afríku og einn frá Burma svo dæmi séu tekin.
Þegar Englandsdrottning opnaði sýninguna var
fyrsta erindið úr þjóðsöng heimsveldisins „Guð
blessi drottninguna“ sungið á ensku en annað
erindi þjóðsöngsins var sungið á sanskrít, en
það hafði verið sérstaklega þýtt fyrir opnunina
af F. Max Müller. Á sýningunni gátu áhorfend-
ur fylgst með þessum einstaklingum við margs
konar störf, sérstaklega handiðn og annað slíkt
sem talið var gefa vísbendingar um hvernig hin-
ir „innlendu“ gætu komið nýlenduveldunum að
gagni.33 Eins og Mudimbe bendir á34 er enska
hugtakið colonization, dregin af latneska orðinu
colere sem vísar í að hanna eða rækta, en í
þessu samhengi má segja að það vísi í eitt
markmið nýlendustefnunnar sem var að rækta
þjóðfélög nýlendnanna í átt til framfara og nú-
tíma til hagsbóta fyrir nýlenduherrana sjálfa.
Skipulag
heimssýninganna
Líta má á heimssýningarnar sem örheim sem
hefur það að markmiði að endurspegla heiminn
á skýran og myndrænan hátt. Skipting hluta og
fólks í ákveðna flokka á sýningarsvæðinu skipu-
leggur heiminn í dálka með
sýnileg landamæri. Rétt eins og
landakort, sem afmarkar mis-
munandi ríki og þjóðir með ólík-
um skærum litum, bregður sýn-
ingin upp reglubundnum heimi
með hörð óbreytanleg landa-
mæri. Ég tel að skipting fólks í
mismunandi rými hafi skipt
máli við að staðsetja fólk á
tímabelti sem höfðu ákveðið
gildismat í för með sér; og við
að stuðla að skiptingu fólks í
tvo hópa, þ.e. áhorfendur og
sýningargripi, sem útskýrði
valdatengsl þeirra. Foucault
hefur bent á hvernig hluti af ný-
sköpun heimsins felst í nýrri
tækni „valds“, þar sem hlutir
eru flokkaðir og þeim þannig
stjórnað.35 Þessar hugmyndir
Foucaults eru gagnlegar til að
skilja mikilvægi heimssýning-
anna í hugmyndafræðilegri
mótun á valdi. Sýningin gefur
áhorfandanum til kynna að
hægt sé skipuleggja og flokka
fjölbreytileika heimsins, raða
öllu í lítil hólf og þannig láta
hvert atriði þjóna ákveðnum til-
gangi. Áhorfandinn getur geng-
ið í gegnum þetta skipulagða
rými, séð nýja tækni, hvernig
henni er stjórnað og hvernig
mismunandi þættir hennar
vinna saman, og að sama skapi
kynnst stjórnun og gagnsemi
nýlenduviðfanganna fyrir ný-
lenduveldin. Sýningin gefur tilfinningu fyrir
stjórnun og skipulagningu bæði umhverfis og
líkama.
Röðun samfélaga á þróunarskala birtist á
mjög skýran og myndrænan hátt á heimssýn-
ingunum, en eins og mannfræðingurinn Jo-
hannes Fabian hefur bent á voru „hinir“ skap-
aðir í vestrænni orðræðu með því að staðsetja
þá á öðru tímaskeiði samhliða áherslu á fram-
andleika þeirra.36 Heimssýningarnar, sem mið-
uðu að því að sýna nútímann og tæknibylting-
una, notuðu því hugmyndina um fyrri tímaskeið
til þess að skapa andstæðu við vestræn samfé-
lög og leggja ríkari áherslu á leið þeirra á beinni
braut velmegunar og framfara. Skipulag og
uppröðun heimssýningarinnar í Buffolo árið
bls. 55Örheimur ímyndunarlandsins
Inngangur að sýningarskála Java á heimssýningunni í París 1900.
52 Örheimur Ímyndar 6.12.2002 15:25 Page 55