Félagsbréf - 01.03.1963, Qupperneq 70

Alan Moorehead og Hvíta-Níl
Mánaðarbók Almenna bókafélagsins
í aprí] verður Hvíta Níl eftir Alan
Moorehead, frásögn af leitinni að
upptökum Nílar, landkönnun og land-
vinningum Breta í Mið- og Austur-
Afríku á síðari hluta 19. aldar. Bókin
kom fyrst út í Bretlandi og Banda-
ríkjunum árið 1960, en hefur síðan
verið þýtt á fjölmörg tungumál og
hvarvetna hlotið miklar vinsældar,
enda í senn skipuleg og greinargóð frá-
sögn af nafnkunnum frægðarverkum og
þar með Iausn vanda, sem landfræðingar
höfðu glímt við um aldir, gátunnar um
upptök Nílar, og þess utan sérlega ljóst
og skemmtilega rituð saga. Hjörtur
Halldórsson menntaskólakennari þýðir
Hvítu-Níl á íslenzku.
Höfundur bókarinnar, Alan Moore-
head, er fæddur í Melhourne í Ástralíu
árið 1910, og þar hlaut hann háskóla-
menntun sína. Hann gerðist síðar hlaða-
maður í Lundúnum og starfaði þar við
Daily Express, gat sér m. a. mjög gott
orð sem stríðsfréttaritari, og einnig
hefur hann ritað í ýmis kunn tímarit,
svo sem Life og New Yorker, en
þar birtust upprunalega þættir úr bók
hans um Hvítu-Níl. Moorehead hefur
skrifað margar bækur, þar á meðal um
styrjöldina í Afríku (African Trilogy,
1941—43) og ævisögur þeirra Mont-
gomerys marskálks (1947) og Winston
34 FÉLAGSBRÉF
Churchills (1960) og bók um rússnesku
byltinguna (The Revolution in Russia,
1958), en bók hans um Hvítu-Níl mun
vera miklu kunnust þeirra og svo hlið-
stæð bók sem hann hefur síðan skrifað
um aðra upptakakvísl Nílar, Bláu-Níl.
Bók hans um Bláu-Níl kom út síðast
liðið haust og fer nú svipaða sigurför
og Hvíta-Níl á undan henni. Kunnasta
bók hans á undan þessum var Galli-
poli (1956), sem hlaut tvenn bók-
menntaverðlaun árið sem hún kom út.
Einkunnarorð bókarinnar um Hvítu-
Níl sækir Moorehead til gríska sagna-
ritarans Heródóts: enginn kann nein
skil á upptökum Nílar, hún fellur inn
í Egyptaland handan úr óþekktum lönd-
um. Svo má heita, að þessi orð hins
forna fræðimanns lýsi öllu því, sem
vitað var um upptök Nílar um meira en
tvö þúsund ára skeið, — en hann var
á ferðinni um Nílarslóðir árið 460
f. Kr. Þó var mönnum gátan um Níl
löngum hugleikin. Hvaðan kom Níl?
Hvernig stóð á hinu árvissa flóði í
Níl? Að vísu hafði það aldrei brugðizt
til þessa, en gat sá dagur þó ekki runn-
ið? Og á flóðinu byggist allt líf á
gjörvallri Nílarsléttunni. Það var fyrst
á 19. öld að nokkuð tók að rofa til.
Hingað til höfðu menn reynt að brjót-
ast upp eftir Níl til upptaka fljótsins,
en sú leið hafði reynzt öllum ófær.