Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1892, Side 113

111
Skýrsla um húseignir á íslandi 1888—91.
Bptir
Indriða Eínarsson.
Skýrslur Jpessar, sem hafa verið gefnar út þrisvar sinnum áður, eru mjög áreiðan-
legar, eptir því sem skýrslur um landshagi gjörast; það er þannig öldungis víst að öll
þau hús sem þær nefna eru til, og hafa verið til og eru virt það, sem þau eru talin
að vera virt í skýrslunum, annað hvort til brunabóta, og þá er grunnur og lóð ekki virt
með húsinu, eða þá til húsaskatts, og þá er grunnurinn virtur með. fað er enn fremui-
víst, að húsin ekki hafa gengið neitt verulega af sjer síðan þau voru virt, því þá væri
eieandinn, eða í Beykjavík brunabótafjelagið búið að láta virða þau aptur; það er í
þriðja lagi víst að húsin hafa ekki verið endurbætt svo, að þau sjeu miklu dýrari en
skýrslurnar telja þau, því þá væri eigandinn eða brunabótafjelagið í Reykjavík, og land-
stjórnin annarsstaðar á landinu, búin að láta virða þau upp aptur.
Að þessu leyti eru skýrslurnar áreiðanlegar. Virðingar í Reykjavík eru í saman-
burði við hina kaupstaðina tiltölulega of lágar, því húsaskatturinn er lagður á bruna-
bóta virðingarnar, til að spara landssjóði þann kostnað að láta virða húsin þar. Ef
sama regla gilti fyrir aðra kaupstaði, lækkuðu þeir nokkuð í verði, og svöruðu lítið eitt
lægra húsaskatti, eins og áður hefur verið tekið fram.
Aptur á móti er þess ekki að vænta, að virðingarverðið sem skýrslurnar tala um,
svari nákvæmlega til þess söluverðs, sem húseignir í kaupstöðum hafa nú, eða hafa haft
áður. þegar tveir kaupendur eru að hverju húsi, sem er falt til sölu, þá stígur sölu-
verðið ef til vill yfir það, sem húsið í raun og veru kostar; ef tvö hús eru til sölu handa
hverjum sem vill kaupa eitt hús, svo falla húsin í verði. þess háttar fer með öðrum
orðum eptir árferðinu í kaupstöðunum, og eptir fólksfjölguninni og velmeguninni í þeim.
þó sæta stór hús langtum meiri afföllum en lítil hús, því kaupendurnir að þeim eru til-
tölulega fáir.
Fyrir utan það að virðingarverðið sjaldnast er sama og söluverðið, eru skýrslurnar
ekki alveg nákvæmar, þegar um tölu lmseigna er að ræða. þetta hefur þó lagast smátt
og smátt. Framan af hætti sumum skattheimtumönnum, að telja húseignirnar jafnmargar
og húseigendurnir voru. T. d., A á 3 hús, B á J hús og C á | hús, það verður eptir
því 3 húseignir, en eru í rauninni fjórar. Ónákvæmni á þennan hátt kann að koma ena
fyrir í skýrslunum, þó mun það vera sjaldan, því hlutaðeigendur hafa ávallt nógan kunn-
ugleika íil að leiðrjetta það, þegar búið er að benda þeim á það. En þeir hafa ekki
kunnugleika til að leiðrjetta ónákvæmni í þinglýstum veðskuldum, og pegar borgaðri veðskuld
er ekki aflýst aptur, en hún er látin standa í bókum lögsagnarumdæmisins, þá hafa þeir
ekki myndugleika til að breyta því.
það eru þannig öll líkindi til að þinglýstar veðskuldir sjeu töluvert hærri hjer í
skýrslunum en þær eru í raun og veru. Hjer á landi ríkir eins og mörgum mun kunnugt
töluvert kæruleysi með að aflýsa skuldum á fasteignum, það er opt ekki gjört fyrr, en
þarf að fá nýtt lán út á hana. Skuldin er borguð, skuldabrjefið týnt, og gleymd goldin
skuld; og hvað er afleiðingin, ef eigandinu þarf ekki beinlíuis að veðsetja jörðina? Hún
er sú, að hann sleppur við að borga tekjuskatt af því sem svarar rentunum af skulda-
brjefinu, því hann getur hvenær sem vera skal feugið veðbókarvottorð fyrir því að hin
borgaða veðskuld sje til enn, — hún stendur í veðmálabókinni. Ef það er hús, þá er
eins; 2000 kr. skuldiu, sem er borguð, stendur enn í veðmálabókinni, og eigandinn fríast