Fréttablaðið - 29.09.2016, Blaðsíða 50

Martin Bell er á meðal virtustu heimildarmynda­g e r ð a r m a n n a Bandaríkjanna. Á löngum ferli
hefur hann unnið í nánu samstarfi
við eiginkonu sína, ljósmyndarann
Mary Ellen Mark, sem féll frá á síðasta
ári. Á meðal verkefna þeirra hjóna var
heimildarmyndin Streetwise ásamt
samnefndri bók, þar sem segir frá
unglingum á götum Seattle snemma
á níunda áratugnum. Upphaf verk­
efnisins má rekja til greinar sem Mary
Ellen Mark vann fyrir Life Magasine
ásamt Cheryl McCall um götukrakka
í Seattle. Streetwise hlaut gríðarlega
góðar viðtökur og var m.a. tilnefnd til
Óskarsverðlauna sem besta heimildar­
myndin árið 1984 en hjónin létu ekki
staðar numið.
Dýpri skilningur
Fyrir skömmu var frumsýnd heimild­
armyndin Tiny The Life of Erin Black­
well, en þar er fylgst með lífi stúlku
sem var ein af unglingunum sem
hjónin kynntust við gerð Streetwise.
Tiny The Life of Erin Blackwell er á
meðal fjölmargra heimildarmynda á
RIFF, alþjóðlegu kvikmyndahátíðinni
í Reykjavík sem hefst í dag. Martin
Bell, sem var staddur hér á landi fyrir
skömmu, segir að þau hjónin hafi í
raun alltaf vitað að Streetwise dugði
ekki til þess að segja sögu Erin Black­
well eða Tiny eins og hún er alla jafna
kölluð. „Það var aðalástæðan fyrir því
að okkur fannst það verðugt verkefni
að skoða og kvikmynda líf hennar
nánar og á löngum tíma.
Mary Ellen myndaði og safnaði efni
í bók um hana og ég gerði stuttmyndir.
Uppsafnað þá dugði þetta efni til þess
að framleiða bókina. En stuttmyndir
sem voru upprunalega hugsaðar sem
stuðningur við bókina urðu síðar hluti
af þessari mynd Tiny The Life of Erin
Blackwell.
Verðmætið sem er fólgið í að halda
þessari vinnu áfram allan þennan tíma
er ekki síst fólgið í bók Mary Ellen;
Tiny: Streetwise Revisited ásamt öllum
myndunum og báðum kvikmyndun­
um sem eftir liggja. Að skoða allt þetta
efni í heild sinni veitir áhorfendum
dýpri skilning á ýmsum málum sem
fátæktin veldur.“
Lífstíðarsamband
Martin segir að jafnframt hafi Tiny
búið yfir þeim hæfileika að vera af­
slöppuð og fullkomlega heiðarleg
fyrir framan myndavélina. „Hún deildi
sannleikanum um líf sitt án þess að
draga neitt undan. Hún hafði nýverið
náð að brjótast burt frá drykkjusjúkri
móður og brotnu heimili en það leiddi
hana til götulífsins í Seattle. Þar fann
hún fyrir frelsi og henni fannst götu­
lífið spennandi.“
Eftir tökur á Streetwise bauðst Tiny
að fara með Mary Ellen og Martin til
New York og búa hjá þeim en með
því skilyrði að þá þyrfti hún að ganga
í skóla. „Skólinn var eina skilyrðið en
hún vildi ekki fara í skóla, það kæmi
ekki til greina. Seinna sagði hún okkur
að hún hefði hugsað um þessa ákvörð­
un á hverjum degi síðan þá. Við höfum
þó alltaf verið í stöðugu sambandi
við hana og reynt að hjálpa henni af
fremsta megni en viljinn til þess að
breyta lífinu til hins betra hefur þó
alltaf þurft að koma frá henni. Í dag er
Tiny í betri málum en hún hefur áður
verið, en eins fólk getur séð með því að
horfa á myndina þá elta vandamál for­
tíðarinnar hana alla daga.“
Martin segir að þrátt fyrir að kvik­
mynd sé nú frumsýnd þá muni hann
halda áfram að kvikmynda líf Tiny og
fjölskyldu hennar. „Þetta er samband
sem kemur til með að vara svo lengi
sem við lifum.“
Kveikir umræðu
Heimildarmyndir eru áhrifarík leið til
þess að skoða samfélagið, án þess þó
að taka endilega afstöðu til þess sem
fjallað er um, en Martin segir að Tiny
sé huglægt verk og búi ekki yfir ein­
hverju pólitísku markmiði. „Þetta er
saga sem hófst fyrir þrjátíu og þremur
árum, hún nýtir sér orð þeirra sem
búa við fátækt frá degi til dags og
þann raunveruleika sem það felur í
sér. Þannig er þetta verk til vitnis um
sumar þeirra áskorana sem fólk sem
býr á jaðri samfélagsins tekst á við á
hverjum degi.“
Martin telur að gagnsemi verka á
borð við þetta felist einkum í því að
það sé aðgengilegt í skólum allt upp
á háskólastig sem og stofnunum sem
takast á við að leysa þau vandamál
sem fátæktin skapar. „Von okkar er að
þetta verk geti reynst gagnleg kveikja
að umræðu og áhuga á þeim flóknu og
erfiðu vandamálum sem þar er komið
inn á. Í þessu liggur styrkur heimildar­
myndanna.
En að sama skapi er rétt að taka
fram að framtíð verka á borð við þetta
veltur á að það takist að fjármagna
þau. Fjármögnun heimildarmynda er
líkast til það sem kallar á mesta sköp­
unarkraftinn og erfiðustu vinnuna.“
Tiny The Life of Erin Blackwell er á
meðal þeirra mynda sem verða sýndar
strax í dag á RIFF en nánari upplýsing­
ar um sýningartíma og myndir er að
finna á riff.is.
Þetta er samband sem varir svo lengi sem við lifum
RIFF hefst í dag og heimildarmyndir skipa sífellt stærri sess á hátíðinni. Tiny The Life of Erin Blackwell í
leikstjórn Martins Bell veitir sýn inn í líf konu sem var komin á götur Seattle aðeins þrettán ára gömul.
Tiny, ung og ólétt, ætlaði sér alltaf að eignast 10 börn. MynD/©Mary ELLEn MarK
Martin Bell segir að Tiny hafi frá upphafi búið yfir einstökum hæfileika til þess að vera afslöppuð og heiðarleg fyrir framan myndavélina. FréTTaBLaðið/Eyþór
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
TónlisT
Píanótónleikar
HHHHH
Verk eftir Yinghai li, Alexander
Tsérepnín, Bohuslav Martinu,
Alexina louie, Mozart og Chopin.
David Witten lék.
Kaldalón í Hörpu
Laugardaginn 24. september
Kínversk tónlist eða verk sem voru
innblásin af kínverskri menningu
voru á dagskránni á tónleikum
píanóleikarans Davids Witten í
Kaldalóni í Hörpu á laugardags­
kvöldið. Tilefnið var dagur hinnar
kínversku Konfúsíusarstofnunar, en
tónleikarnir voru haldnir á hennar
vegum.
Witten hóf leik sinn á tónsmíð­
inni Flauta og tromma við sólarlag
eftir Yinghai Li. Þar er efniviðurinn
sóttur í forna laglínu sem venjulega
er spiluð á pipa, kínverskt strengja­
hljóðfæri. Tónlistin var fallega fram­
andi. Hún grundvallaðist á seiðandi
hljómum og fjölbreyttum, hröðum
tónahendingum sem mynduðu
áhugavert mynstur. Witten lék
þetta ágætlega, leikurinn var skýr
og markviss, gæddur rétta andrúms­
loftinu.
Píanistinn spilaði þó ekki utan að
eins og vaninn er á svona tónleik­
um. Ung kona sat við hlið hans og
fletti blöðum. Hún virtist ekki sér­
lega læs á nótur. Ýmist þurfti Witt­
en að kinka kolli til að gefa henni
merki um að nú þyrfti að fletta, eða
þá að hún hentist óumbeðin upp
úr sætinu á elleftu stundu og fletti,
nánast með írafári. Þetta var afar
truflandi. Athyglin fór af tónlistinni
og á flettarann; myndi hún ná að
fletta næstu blaðsíðu í tæka tíð?
Þrjár konsertetýður eftir Alex­
ander Tsérepnín komu ekki eins
vel út hjá Witten. Tsérepnín var
rússneskur, en var heillaður af kín­
verskri menningu. Etýðurnar bera
þess merki. Hér var leikurinn var­
færnislegur og sýndi ekki mikla
tækni. Tónlistin átti að vera glæsileg,
en var það ekki. Sérstaklega var síð­
asta etýðan klaufaleg. Hún byggðist
aðallega á hröðum, síendurteknum
nótum sem ekki náðu allar í gegn í
spilinu.
Fimmti dagur fimmta mánans
eftir tékkneska tónskáldið Bohuslav
Martinu, sem vísar til hátíðisdags í
Kína, var ekki heldur spennandi í
meðförum Wittens. Þetta er samt að
upplagi draumkennd, sjarmerandi
tónlist. Hér var áslátturinn fremur
harður og munúðarfullt andrúms­
loftið skilaði sér því ekki almenni­
lega í túlkuninni.
Síðast fyrir hlé var tónsmíð að
nafni Minningar í fornum garði
eftir kanadískt samtímatónskáld af
kínverskum ættum, Alexinu Louie.
Tónlistin var áhugaverð. Hún sam­
anstóð af þéttofnum blæbrigðum
þykkra hljómaklasa. Einnig lék
píanistinn beint á bassastrengi
píanósins með vinstri hendinni, þ.e.
ekki með hömrunum. Witten gerði
þetta vel, hljómarnir voru fagurlega
mótaðir og hraðar tónahendingar
snyrtilegar.
Heldur syrti í álinn eftir hlé. Þá
var á dagskránni kunnuglegri tón­
list. Þetta var B­dúr sónatan K 333
eftir Mozart og Noktúrna í H­dúr
op. 32 nr. 1 og fyrsta Ballaðan í g­
moll eftir Chopin. Sumt í Mozart
var reyndar ekki slæmt, hægi kafl­
inn var t.d. notalega ljóðrænn. En
almennt voru tónahlaup ekki nægi­
lega jöfn og rytminn var stundum
svo óstöðugur að maður varð hálf
sjóveikur. Auk þess voru tilburðir
flettarans ekki til að bæta.
Noktúrnan eftir Chopin var hins
vegar prýðilega flutt, full af söng og
skáldskap. En Ballaðan var bein­
línis illa spiluð. Tæknin vafðist fyrir
píanóleikaranum, röskari kaflar
voru ójafnir og stirðir; fyrir bragðið
vantaði allt flæði í túlkunina. Það
var hreinlega eins og Witten réði
ekki við verkið. Óneitanlega var
þetta slæmur endir á tónleikunum.
Jónas Sen
niðursTAðA: Sumt var gott en
fleira var vont á dagskránni.
Hefði mátt hljóma betur
2 9 . s e P T e M B e r 2 0 1 6 F i M M T u D A G u r38 M e n n i n G ∙ F r É T T A B l A ð i ð
menning
2
9
-0
9
-2
0
1
6
0
4
:4
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
5
K
_
N
Ý.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
A
B
A
-5
4
2
4
1
A
B
A
-5
2
E
8
1
A
B
A
-5
1
A
C
1
A
B
A
-5
0
7
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
6
4
s
_
2
8
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K