Morgunblaðið - 16.10.2015, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 2015
Á uppboðinu verður gott úrval verka
samtímalistamanna svo og fjöldi frábærra
verka gömlu meistaranna.
mánudaginn 19. október, kl. 18
Listmunauppboð
í Gallerí Fold
Rau›arárstígur 14 · sími 551 0400 · www.myndlist.is
Hægt er að skoða uppboðsskrána á myndlist.is
Forsýning á verkunum alla helgina
föstudag kl. 10–18, laugardag kl. 11–17,
sunnudag kl. 12–17, mánudag kl. 10–17
Kristján DavíðssonKarólína Lárusdóttir
náttúruhamfarir. Þá á að biðja Póst-
og fjarskiptastofnun um að taka út
GSM-samband á svæðinu.
Ketillinn stækkaði
Tómas Jóhannesson, hópstjóri
jöklarannsókna hjá Veðurstofu Ís-
lands, var á fundinum. Hann sagði að
búið væri að meta stærð Eystri
Skaftárketils út frá gervihnatta-
myndum og ljósmyndum úr lofti.
„Það er talið líklegast að rúmmálið
hafi verið 400 til 500 milljónir rúm-
metra. Það verður reiknað betur
þegar við höfum betri gögn,“ sagði
Tómas. Talið er að hámarksrennslið í
hlaupinu hafi verið 3-4 þúsund rúm-
metrar á sekúndu. Taka verður þess-
um tölum með fyrirvara þar til búið
er að skoða gögnin betur.
Vatnið sem nú hljóp fram safnaðist
fyrir í Eystri Skaftárkatli á lengri
tíma en venjulega. Yfirleitt liðu um
þrjú ár á milli hlaupa úr katlinum en
nú voru þau fimm. Tómas sagði að
ekki væri vitað hvað olli því að hlaup-
ið kom ekki fyrr. Vatnsborðið í lóninu
undir jöklinum hætti að hækka fyrir
um tveimur árum.
„Það liggur fyrir að ketillinn er
heldur stærri en hann var, stærra
svæði hefur sprungið upp og sigið en
áður. Ketillinn hefur stækkað til allra
átta en einkum til suðurs,“ sagði
Tómas.
Nú er komin áberandi lægð á yfir-
borði jökulsins suður úr sjálfum katl-
inum. Þessi „botnlangi“ eða tota sést
greinilega á gervihnattamyndum.
Líklegast er talið að aukinnar jarð-
hitavirkni gæti þarna og að jarð-
hitasvæðið hafi teygt sig á nýjan stað
undir jöklinum og farið að bræða ís-
inn þar yfir. Þetta hefur stækkað lón-
ið talsvert frá því sem áður var.
Í staðinn fyrir að vatnsborðið í lón-
inu inni í jöklinum hækkaði virðist
ketillinn hafa breitt úr sér og því get-
að geymt meira vatn en hann gerði
áður. Hlaupið varð því stærra bæði
að rúmmáli og rennsli.
Erfitt er að segja til um það nú
hvenær von er á næsta hlaupi úr
Eystri Skaftárkatli. Það er hugs-
anlegt að ketillinn þróist aftur til
fyrra horfs en jafnvel hugsanlegt að
enn lengri tími líði til næsta hlaups
en leið til nýafstaðins hlaups.
Mikið í Eldvatni
Snorri Zóphóníasson var austur
við brúna yfir Eldvatn hjá Ásum í
gær. Hann benti á að vatnsmagn
Skaftárhlaupsins hefði samsvarað
um fjórðungi af Hálslóni.
„Það er heilmikið vatn enn í ánni,“
sagði Snorri. „Það er enn að síga úr
öllum hraunum og svo voru þessar
miklu rigningar fyrir helgi.“ Hraunin
eru eins og frauð og geta geymt mik-
ið vatn. Grunnvatnið rennur mjög
hratt úr hrauninu þegar hættir að
renna inn í það.“
Snorri gekk í gær upp að garð-
inum sem veitir Ásakvíslinni inn í
Eldvatnið. Hann sagði ljóst af um-
merkjum að dæma að vatnið hefði
flæmst þar víða um og var allt orðið
breytt frá því sem áður var.
Ketillinn hefur breitt úr sér
 Áætlað að Skaftárhlaupið hafi verið 400-500 milljónir rúmmetra  Stærðin kann að skýrast af
löngum aðdraganda  Fjórðungur vatns úr Hálslóni  Lónið yfir Eystri Skaftárkatli hefur stækkað
SENTILEL-1 ESA/Eldfjallafræði- og jarðvárhópur Jarðvísindastofnunar HÍ
Vatnajökull Totan sem myndaðist suður úr Eystri Skaftárkatli sést greinilega á ratsjármynd sem tekin var úr
gervihnetti. Totan þykir benda til að breyting hafi orðið á jarðhitasvæðinu undir jöklinum og ketillinn stækkað.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi Sævarsson
Eldvatn við Ása Hlaupið gróf undan undirstöðum eystri enda brúarinnar.
Vegagerðin skoðar hvort brúnni verði bjargað eða ný brú verður byggð.
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Talið er að umfang Skaftárhlaupsins
hafi verið 400-500 gígalítrar (400-500
milljónir rúmmetra (m3)). Það sam-
svarar um fjórðungi af vatnsmagninu
í fullu Hálslóni. Rennslið í hlaupinu
er talið hafa verið 3-4 þúsund m3/s
þegar mest var. Þessar tölur eru
áætlaðar á grundvelli fyrirliggjandi
gagna.
Almannavarnir aflýstu í gær
hættustigi vegna Skaftárhlaupsins.
Íbúarnir upplýstir
Íbúafundur var haldinn í Tunguseli
á Kirkjubæjarklaustri í fyrrakvöld
þar sem miðlað var upplýsingum um
hlaupið. Salurinn var fullsetinn.
Svanur G. Bjarnason, svæðisstjóri
Vegagerðarinnar á Suðurlandi,
greindi frá því að vegurinn inn í Hóla-
skjól yrði lagaður. Brúin yfir Eldvatn
er aðaláhyggjuefnið en austurendi
hennar hefur sigið. Ólíklegt þykir að
hún standist annað eins hlaup og er
verið að skoða hvort eigi að viðhalda
brúnni eða byggja nýja.
Snorri Zóphóníasson, sérfræðing-
ur í mælarekstri hjá Veðurstofunni,
var með framsögu um flóðið.
Magnús Tumi Guðmundsson, pró-
fessor í jarðeðlisfræði, sagði frá
Skaftárkötlum og hlaupum úr þeim.
Hann sagði einnig frá breytingum á
farvegum ánna á Mýrdalssandi.
Sveinn Runólfsson, landgræðslu-
stjóri, sagði talið að um 3.000 hekt-
arar lands hefðu farið undir vatn í
hlaupinu. Gríðarmiklar gróður-
skemmdir urðu.
Siggeir Hreinsson, formaður
stjórnar Bjargráðasjóðs, fjallaði um
rétt bænda á bótum úr sjóðnum.
Hulda R. Árnadóttir, framkvæmda-
stjóri Viðlagatryggingar Íslands
(VÍ), sagði m.a. að brúin yfir Eldvatn
væri tryggð hjá VÍ.
Sveinn Kr. Rúnarsson, yfirlög-
regluþjónn á Hvolsvelli, benti á að í
Skaftárhreppi væri erfitt að ná þeim
útvarpsrásum sem helst fjalla um
Mýrdalshreppur og aðrir eigendur
Austurhúsa í Dyrhólahverfi eiga
einir beinan eignarrétt yfir Dyr-
hólaey, samkvæmt dómi Hæstarétt-
ar. Með því er leyst úr deilum um
eignarréttinn sem staðið hafa frá
því um miðja 15. öld.
Dyrhólajörðin gamla skiptist í tvo
hluta sem aftur skiptust í margar
jarðir. Hefur lengi verið talað um
þær sem Austurhús og Vesturhús.
Deilt hefur verið um það hvort eig-
endur Austurhúsa ættu einir beinan
eignarrétt yfir Dyrhólaey eða hvort
þeir ættu hann að jöfnu á móti eig-
endum Vesturhúsa. Óbein eignar-
réttindi voru ekki til úrlausnar í
málinu en eigendur Vesturhúsa
hafa nýtt eyjuna.
Héraðsdómur komst að þeirri
niðurstöðu að Vesturhús sem eru í
eigu eigenda Vatnsskarðshóla og
fleiri jarða ættu beinan eignarrétt,
á móti Austurhúsum. Því áfrýjaði
Mýrdalshreppur og fleiri eigendur
að Austurhúsum.
Hæstiréttur byggði niðurstöðu
sína meðal annars á lýsingu á
landamerkjum jarðanna frá 1890.
Þær eru nokkuð samhljóða um
merkin, meðal annars það að Dyr-
hólaey væri á landi Austurhúsa.
Hæstiréttur getur þess að gögn
málsins beri ekki með sér að eig-
endur jarða sem heyra til Vestur-
húsum, hafi hreyft andmælum gegn
gildi landamerkjabréfsins frá 1890
fyrr en í aðdraganda málshöfðunar-
innar nú.
Féllst Hæstiréttur á það með
Mýrdalshreppi að eigendur Vestur-
húsa geti ekki nú, rúmum 120 árum
eftir undirritun þess, haft uppi and-
mæli gegn gildi bréfsins vegna þess
hvernig háttað var undirritunum á
það. Sé sá réttur þeirra niður fall-
inn fyrir tómlætis sakir. Þá hafi
þeir ekki fært fyrir því viðhlítandi
rök að þeir hafi öðlast beinan eign-
arrétt að Dyrhólaey fyrir hefð.
helgi@mbl.is
Teljast einir eigend-
ur Dyrhólaeyjar
 Deilur um eignarrétt frá 15. öld
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Dyrhólaey Deilt hefur verið um
eignarrétt og nýtingu eyjarinnar.