Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.03.2016, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.3. 2016
Kannski má útskýra fækkun
ofbeldisglæpa að hluta með
því að líkurnar á að sleppa
við refsingu hafa minnkað.
Lögreglumenn ráða nú yfir
betri búnaði en Hercule
Poirot. Hvarvetna eru eftir-
litsmyndavélar, þær sýna
bílnúmer sem síðan eru
rakin. Hægt er að rekja
ferðir fólks með því að
rannsaka hvar snjallsíminn
hafi verið þegar brotið var
framið. Og lögreglan finnur
nú DNA-leifar
þótt aðeins sé
um að ræða ör-
lítið munn-
vatn á síga-
rettu-
stubbi.
Morð hafa fylgt mannkyninufrá því að Kain drap Abelen tíðni þeirra hefur verið
misjöfn. Á Vesturlöndum fjölgaði
morðum víðast hvar stöðugt á seinni
hluta 20. aldar en á undanförnum
tveim til þremur áratugum hefur
þróunin snúist við. Og athyglisvert
er að morðum og öðrum ofbeld-
isglæpum fækkaði í fjármálakrepp-
unni 2008. Enginn hefur enn getað
skýrt þessa breytingu svo að öllum
líki en líklega er um að ræða margar,
samverkandi orsakir. Glæpasögu-
höfundar halda samt áfram að gera
það gott og fátt nýtur meiri hylli í
sjónvarpsþáttum en krassandi morð.
Hér skal tekið fram að ekki er ver-
ið að fjalla um hryðjuverk og stríð og
alla þá glæpi sem tengjast þeim. Að-
eins morð í hefðbundnum skilningi
hugtaksins. Þegar morðum og fleiri
ofbeldisglæpum fór að fjölga á 20.
öld veltu menn fyrir sér ýmsum or-
sökum. Upplausn fjölskyldunnar,
gömul gildi væru á undanhaldi. En
nú spyrja menn hvað valdi jákvæðri
þróun. Færri morðum, færri ránum,
færri bílþjófnuðum. Eitt virðist
blasa við: við lifum að jafnaði lengur.
Mun hærra hlutfall vestrænna þjóða
en áður er nú aldrað fólk og ólíklegra
en ungir ribbaldar til að fremja al-
varlega ofbeldisglæpi þótt frá því
séu auðvitað undantekningar. Góð
tilraun en skýrir ekki mikið: í Lond-
on hefur ungu fólki hlutfallslega
fjölgað verulega og þar hefur glæpa-
tíðnin einnig lækkað mikið.
Við erum að jafnaði mun efnaðri
en fólk fyrir nokkrum áratugum.
Dregur ríkidæmið kannski úr of-
beldishneigð? En ofbeldisglæpum
fækkaði í kreppunni miklu á fjórða
áratugnum. Þá var mikið atvinnu-
leysi, í Bretlandi og fleiri löndum
rauk það upp í 25%. Samt dró úr of-
beldisglæpum.
Bandaríkin fangelsa mun fleiri af-
brotamenn en Kanada og það
minnkar líkur á ofbeldi, segja sumir.
En í Kanada og Hollandi er lítið um
fangelsanir og þeim fer fækkandi,
samt dregur þar líka hratt úr ofbeld-
isglæpum.
Alltaf reynist erfitt að sýna fram á
orsakasamhengi þegar menn nefna
hugsanlegar orsakir færri ofbeldis-
glæpa. Enn aðrir benda á að ef til vill
sé bara um enn óútskýrðan aftur-
kipp að ræða; óhroðinn gæti aftur
tekið völdin.
Tölur um glæpatíðni, statistíkin,
eru reyndar ekki alltaf áreiðanlegar.
Í sumum fátækum löndum er ekki
safnað traustum upplýsingum um al-
varlega glæpi eins og morð að yfir-
lögðu ráði. Í Bandaríkjunum skortir
oft upp á að aðferðir við að safna
upplýsingum séu samræmdar milli
sambandsríkja. Stundum en ekki
alltaf telja menn t.d. sjálfsvíg með
þegar menn ræða um heildarfjölda
morða með skotvopnum. Þau eru
meira en helmingur slíkra morða í
landinu. En þetta veldur rugli og
misskilningi sem jafnvel forseta-
frambjóðendur vara sig ekki á.
Hættulegt að
búa í Hondúras
Ein af stofnunum Sameinuðu þjóð-
anna, UNODC, safnar m.a. upplýs-
ingum um alvarlega ofbeldisglæpi í
heiminum. Í skýrslu frá 2012 er
áætlað að morð (undanskilin eru
manndráp af slysni) að yfirlögðu ráði
hafi verið alls 437 þúsund.
Langhæst er morðtíðnin í sunn-
anverðri Afríku og Mið-Ameríku. Í
Hondúras féllu 90,4 af hverjum 100
þúsund íbúum fyrir morðingjahendi
2011 og í Venesúela var hlutfallið
53,7. Þess má geta að hlutfallið á Ís-
landi var 0,3. Um mestalla Evrópu
var hlutfallið lágt nema í Rússlandi,
þar var það 9,2. Það var einnig lágt í
Austur-Asíu nema á Filippseyjum.
Síðustu áratugi hefur morðum og
öðrum alvarlegum ofbeldisbrotum
fækkað nær stöðugt í Bandaríkj-
unum. Sama er að gerast mjög víða
um heim, í Bretlandi voru framin 944
morð árið 2002 en 517 í fyrra. Fram
kemur í grein breska glæpasöguhöf-
undarins Andrews Taylors í Specta-
tor að morðtíðnin sé nú að verða
svipuð og um aldamótin 1900.
Öðru hverju eru samt sveiflur í
glæpatíðni. Í fyrra fjölgaði morðum í
allmörgum stórborgum Bandaríkj-
anna og lögreglumenn og fleiri lýstu
yfir áhyggjum af því að nú væri allt
að fara aftur um koll. En blaðamað-
urinn Max Ehrenfreund kannaði
málið í september. Hann sagði í
Washington Post að tölurnar sýndu í
heild litla breytingu frá síðustu ár-
um. Í þrem stærstu borgunum, New
York, Los Angeles og Chicago, væru
framin færri morð en reyndin hefði
verið í áratugi.
„Þróunin er almennt séð skýr,“
sagði Ehrenfreund. „Tíðni morða í
helstu borgum Bandaríkjanna hefur
lækkað geysilega hratt og svo virðist
sem göturnar séu mun öruggari en
þær voru fyrir bara nokkrum árum.“
Morðin að
færast alveg
í sjónvarpið?
Síðustu áratugi hefur morðum og öðrum alvar-
legum ofbeldisglæpum fækkað hratt víðast hvar á
Vesturlöndum. Skýringin vefst fyrir mönnum.
Breskir lögreglumenn á morðvettvangi. Rannsóknin getur oft tekið langan tíma en oftast finnst eitthvað sem hjálpar
mönnum áleiðis og dugar til að finna glæpamanninn þótt hann reyni að skilja ekki eftir nein ummerki.
Hercule
Poirot
Löggan
finnur allt
’
Ég hef aldrei drepið mann en ég hef lesið margar
minningargreinar með einstakri ánægju.
Clarence Darrow, bandarískur lögfræðingur.
ERLENT
KRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is
BANDARÍKIN
WASHINGTON Hillary
Clinton og Donald Trump
unnu mikla sigra í próf-
kjörum stóru flokkanna
tveggja í vikunni og virðist
fátt geta stöðvað þau.Trump
hefur sagt að verði hann
ekki forsetaefni repúblikana
muni verða óeirðir.
RÚSSLAND
MOSKVUVladímír
Pútín Rússlandsforseti lét
í vikunni kalla heraflann
í Sýrlandi heim og sagði
að markmiðin hefðu
þegar náðst að mestu
leyti. Forsetinn sagði
Rússa áfram myndu
styðja Bashar al-Assad
Sýrlandsforseta.
BRASILÍA
RIO DE JANEIRO Fjölmenn mótmæli hafa verið í Brasilí
í vikunni gegn Dilmu Rousseff forseta sem grunuð er um
spillingu er tengist ríkisolíufélaginu
Petrobras. Fyrrverandi forseti,
Luis Inacio Lula da Silva, er einnig
sakaður um spillingu en hann er
flokksbróðir sósíalistans Rousseff.
ÞÝSKALAND
BERLÍN Angela Merkel
Þýskalandskanslari hyggst ekki
breyta stefnu sinni í málum
farand- og flóttamanna en
flokkur hennar beið mikinn
ósigur í kosningum í þrem sambandsríkjum um helgina.
Flokkur sem vill stöðva innflutning fólks vann stórsigur.