Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.03.2016, Blaðsíða 12

FORSETAVAKTIN
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.3. 2016
Forsetakosningar fóru fyrstfram á Íslandi 1952. Þrírmenn voru í kjöri; Ásgeir Ás-
geirsson, þingmaður Alþýðuflokks,
séra Bjarni Jónsson vígslubiskup og
Gísli Sveinsson, fyrrverandi þing-
maður Sjálfstæðisflokks.
Ásgeir hafði betur, eftir harða
baráttu við séra Bjarna, sem Her-
mann Jónasson, formaður Fram-
sóknarflokksins, kvaðst fyrir kosn-
ingar treysta best til fulls dreng-
skapar, réttlætis og hlutleysis í
forsetaembættinu. Það er gömul
saga og ný að stjórnmálaflokkarnir í
þessu landi hafi ákveðna skoðun á
forsetakjöri. Sennilega hefur áhugi
þeirra á málinu þó verið ennþá meiri
á þessum tíma en í dag.
Yfirburðir Kristjáns
Forseti var næst kjörinn árið 1968.
Tveir menn voru í kjöri: Kristján
Eldjárn þjóðminjavörður og Gunnar
Thoroddsen sendiherra og fyrrver-
andi borgarstjóri og þingmaður og
ráðherra Sjálfstæðisflokks. Kristján
sigraði með yfirburðum, hlaut 65,6%
atkvæða. Það er besti árangur fram-
bjóðanda frá upphafi, sem ekki er
sitjandi forseti.
Fjórir voru í kjöri í þriðju forseta-
kosningunum árið 1980, þar á meðal
fyrsta konan, Vigdís Finnbogadóttir,
leikhússtjóri Leikfélags Reykjavík-
ur. Vann hún nauman sigur á Guð-
laugi Þorvaldssyni ríkissáttasemj-
ara. Albert Guðmundsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokks, og Pétur
Thorsteinsson sendiherra fengu um-
talsvert minna fylgi.
Árið 1988 fékk sitjandi forseti í
fyrsta skipti mótframboð; Sigrún
Þorsteinsdóttir húsmóðir freistaði
þess að velta Vigdísi úr sessi. Henni
varð ekki kápan úr því klæðinu, fékk
aðeins 5,3% atkvæða. Vigdís, sem
háði ekki kosningabaráttu, fékk hins
vegar 92,7% atkvæða sem er ein-
stakt í sögu kjörsins.
Vigdís lét af embætti 1996 og þá
sóttust fjögur eftir embættinu; Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, þingmaður Al-
þýðubandalagsins; Pétur Kr. Haf-
stein hæstaréttardómari; Guðrún
Agnarsdóttir, forstjóri Krabba-
meinsfélags Íslands, og Ástþór
Magnússon athafnamaður. Ólafur
Ragnar fór með sigur af hólmi, hlaut
41,4% atkvæða.
Ólafur Ragnar fékk mótframboð
frá Baldri Ágústssyni atvinnurek-
anda og Ástþóri Magnússyni at-
hafnamanni árið 2004. Vann með yf-
irburðum, hlaut 67,5% atkvæða en
athygli vakti að 20,6% skiluðu auðu.
Kjörsókn var óvenju dræm, eða
62,9% sem var minna en 1988, þegar
himinn og haf var á milli frambjóð-
endanna.
Fimm mótframboð
Ólafur Ragnar fékk öðru sinni mót-
framboð árið 2004, frá hvorki fleiri
né færri en fimm frambjóðendum.
Það voru Þóra Arnórsdóttir sjón-
varpskona, Ari Trausti Guðmunds-
son jarðfræðingur, Herdís Þorgeirs-
dóttir lögfræðingur, Andrea
Jóhanna Ólafsdóttir, formaður
Hagsmunasamtaka heimilanna, og
Hannes Bjarnason landfræðingur.
Er þetta metfjöldi frambjóðenda í
forsetakosningum á Íslandi.
Ólafur Ragnar vann öruggan sig-
ur, hlaut 52,8% atkvæða, en Þóra
fékk góða kosningu, 33,2%, sem var
svipað fylgi og Vigdís Finnboga-
dóttir bjó að 1980.
Þegar hafa tíu manns boðað for-
setaframboð í sumar og öruggt má
telja að fleiri muni bætast í hópinn á
næstu vikum; alltént er fjölmennt
undir hinum fræga feldi þessa dag-
ana. Og almennt stuð! Mögulega
eiga einhverjir líka eftir að draga
framboð sitt til baka.
Nokkuð líklegt verður þó að telja
að metið frá 2012, sex frambjóð-
endur, komi til með að falla í sumar.
Og það nokkuð hressilega.
Stefnir í metfjölda frambjóðenda
Allt stefnir í metfjölda
frambjóðenda í forseta-
kosningunum 25. júní
næstkomandi. Þegar
hafa tíu manns gefið
kost á sér en mest hafa
sex verið í kjöri áður,
fyrir fjórum árum.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Kristján Eldjárn tekur við embætti forseta Íslands árið 1968.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Tveir frambjóðendur til emb-
ættis forseta Íslands hafa form-
lega bæst við í vikunni og eru
frambjóðendur því orðnir tíu
talsins.
Halla Tómasdóttir rekstrar-
hagfræðingur tilkynnti framboð
sitt á fimmtudaginn en nafn
hennar hefur um tíma verið í
umræðunni. „Halla er ötull
talsmaður þess að við horfum
til víðari skilgreiningar á arð-
semi og horfum ekki bara til
fjárhagslegs arðs heldur einnig
áhrifa á samfélagið og umhverf-
ið,“ segir í fréttatilkynningu frá
Höllu.
Í gær ákvað svo Bæring Ólafs-
son, fyrrverandi forstjóri og
framkvæmdastjóri Coca Cola
International, að gefa kost á sér
til embættisins. „Bæring telur
að forseti Íslands eigi að vera
óháður stjórnmálaöflum og
hagsmunasamtökum svo að
hann geti tekið sjálfstæðar
ákvarðanir sem varða hags-
muni þjóðarinnar,“ segir í
fréttatilkynningu frá Bæring
Ólafssyni.
Bæring Ólafsson.
TVÖ BÆTTUST VIÐ Í VIKUNNI
Halla og Bæring
Halla Tómasdóttir.
14 vikur
TIL KOSNINGA
Dekraðu við þig daglega með dýrindis
Lavender olíum.
Slakaðu á líkama og sál með Lavender líkamsvörunum frá Weleda. Lavender jurtin hefur verið
notuð um aldir vegna róandi eiginleika sinna. Njóttu þess að fá slakandi nudd með Lavender
Relaxing Body Oil eða að setja Lavender Relaxing Bath baðmjólkina út í kvöldbaðið. Taktu svo
með þér ilminn af Lavender ökrunum í sturtuna með Lavender Creamy Wash sturtusápunni
— í samhljómi við mann og náttúruwww.weleda.is
Vertu vinur okkar á facebook
www.facebook.com/weledaísland
Since 1921