Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.03.2016, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.3. 2016
VETTVANGUR
Eitt af því sem gert hefur Ís-land sérstakt í okkar eiginaugum og þá ekki síður að-
komumanna, er að við skulum
vera laus við þjórfé. Og þá líka
allt það sem þjórfé fylgir í mann-
legum samskiptum.
Smámál? Ekki þykir það úti í
hinum stóra heimi.
Víðast hvar þar sem þjórfé tíðk-
ast er reynt að losna við það.
Verkalýðshreyfingunni þykir þetta
fyrirkomulag tilræði við eðlilegt
launa- og réttindakerfi og almennt
þykir ferðamönnum þetta hin
mesta áþján. Auðvitað er til í
dæminu að fólk vilji borga fyrir
sérstaklega gott viðmót en al-
menna reglan er þó sú að ferða-
menn spyrja hvað þeim beri að
greiða í þjórfé, tíu prósent ofan á
auglýst verð, fimmtán prósent eða
tuttugu? Fólki finnst óþægilegt –
það þekkjum við af eigin raun – að
gefa minna en ætlast er til.
Vel má vera að hjá einhverjum
ráðist upphæðin af því hve stima-
mjúkt þjónustufólkið er, hve mjög
það krjúpi greiðanda sínum en yf-
irleitt er þetta nú ekki rishærra
en svo að menn láta sig hafa það
að borga það gjald sem þeir telja
að reiknað sé með. Einhverjir sem
hafa mikil efni kunna að vilja
borga ríflega til að fá enn meiri
þjónustu og enn meira beygt og
bukkað. Ekki mikil reisn þar, hvað
þá jafnræði með þeim sem þjónar
og hinum sem þjónað er.
Í breska blaðinu Times var fyrir
nokkrum dögum úttekt á til-
raunum Breta að kveða þjór-
fjárkerfið niður. Þar var bent á að
víða væri farið að láta þjórféð
renna inn í sjóði viðkomandi fyrir-
tækis og nytu þá starfsmenn iðu-
lega í öfugu hlutfalli við laun sín.
Auk þess væri það að sjálfsögðu
svo að þar sem þjórfé væri hlutfall
af verði máltíðar eða þjónustu, þá
fengju þeir mest sem störfuðu á
dýrari stöðunum og væru þá jafn-
framt með skárri laun en tíðk-
uðust á hinum ódýrari.
Einhvers staðar hef ég séð haft
eftir forsvarsmönnum íslenskra
verkalýðsfélaga að þeir teldu frá-
leitt að fúlsa við þjórfé og ferða-
málaráðherrann vísar því frá að
leggja bann við þjórfé með lögum.
Því síðara get ég verið sammála.
Ekki er hægt að koma í veg fyrir
þennan ósið með lögum fremur en
hótelrekendur sem telja við-
skiptavinum sínum trú um að ís-
lenskt kranavatn sé stórhættulegt
og því ráð að kaupa á hótelinu
átappað vatn!
En þótt lagasetning sé ekki
svarið, þá getum við eflaust sam-
einast um ákveðnar siðvenjur og
það hafa Íslendingar gert til þessa
varðandi þjórféð. Og þótt ein-
hverjir verkalýðsforkólfar vilji
ekki hafa þessar sporslur af fé-
lagsmönnum sínum hygg ég að
þeir ættu að hugsa málið til lengri
tíma. Við vitum að launamark-
aðurinn byggist sjaldnast á sann-
girni. Atvinnurekandinn spyr oftar
en ekki – því miður er þetta svo –
um hvað hann komist upp með að
borga lítið. Verði hann þess
áskynja að þjórfé sé orðið veru-
legt hlutfall tekna starfsfólksins
þá dregur hann úr föstum
greiðslum.
Þetta kennir reynslan erlendis
frá. Hún kennir líka að þjónustu-
fólkið á við slíkri kjaraskerðingu
augljósan mótleik: Einfaldlega
brosa breiðar og beygja sig enn
betur. Og síðan koll af kolli.
Brosað gegn gjaldi
’Einhverjir sem hafa mikil efni kunna að vilja borgaríflega til að fá enn meiri þjónustu og enn meirabeygt og bukkað. Ekki mikil reisn þar, hvað þá jafnræðimeð þeim sem þjónar og hinum sem þjónað er.
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
Erlendir ferðamenn á Austurvelli. Ætli þeir reikni með að þurfa að gefa þjórfé?
Morgunblaðið/Golli
Páll Bergþórsson skrifaði á Face-
book um fréttaskrif um einelti á
sjónum. „Nú kemst upp um feikna-
legt einelti á sjónum. Skyldi ennþá
ríkja þar gamli
hugsunarhátturinn
um einvalda kónga
sem skipuðu skil-
yrðislaust fyrir
þeim sem næstir
þeim voru, en þeir náðu sér niðri
með því að hæðast að kotungum?
En auðvitað hef ég ekkert vit á
þessu, hef aldrei stundað sjóinn, því
miður.“
Sonur hans Bergþór Pálsson
ræddi um annað mál: „Umræður
um hneykslismál
virðast engan endi
ætla að taka, síðast
voru það arð-
greiðslur trygginga-
félaganna og þegar
umræðan dofnar,
ælir maður á ný yfir fréttatímanum.
Þessi vikulegi spillingarskammtur er
ekkert sérlega góður fyrir heilsuna,
öndunin færist ofar í brjóstið í æs-
ingnum. Minnum okkur á að anda
djúpt, því að heilsuna er ekki hægt
að meta til fjár. Með jarðtengingu er
líka auðveldara að berjast af afli
gegn siðleysi og óréttlæti.“
Fréttakonan Birta Björnsdóttir
(@birtabjoss) skrifaði á Twitter: „Í
vinsældarkeppni húsverkanna verm-
ir sópun efsta sætið. Í botnsætinu
húkir ömurðin að skipta um á rúm-
unum.“
Á sama vettvangi fóru margir að
tísta undir merkinu #vondar-
bíómyndahugmyndir. Þar skrifaði
fyrrnefnd Birta: „Hnútar.
Bræður í skátunum keppast við
að hnýta pelastikk.“
Lóa Hjalmtýsdóttir (@Loahlin)
skrifaði: „Ásdís Rán, Hlín og Malín
eru: Englarnir hans Kalla Bjarna.“
Alma Ágústsdóttir (@kyn-
vera) kom með hugmyndina: „„No
law“ klassíkin
„Njála“ sögð sem
aldrei fyrr í gegnum
íslenskar rapp klík-
ur sem eiga í erj-
um.“
Hörður Ágústs-
son (@hordurag-
ustsson) ritaði: „„Góða fólkið“ -
kaldhæðnisleg sýn miðaldra fólks á
samfélagið.“
Þetta voru allt saman #vondar-
bíómyndahugmyndir.
Stefán Pálsson blandaði sér í
umræðuna um jarðgöng milli Álfta-
fjarðar og Skut-
ulsfjarðar í
Ísafjarðardjúpi á
Facebook:
„Eitt áróðurs-
trix: kallið þetta
Súðavíkurgöng.
Það verður ólíkt
auðveldara að selja fólki hugmynd-
ina um nauðsyn slíkra ganga en með
því að tala um Álftafjörð.“
Fólk var upptekið við að skila
skattframtölunum í vikunni, þar á
meðal rithöfundurinn Bryndís
Björgvinsdóttir: „Skrifaði langt bréf
þar sem ég kallaði skattaframtalið
alltaf skrattaframtalið, aftur og aftur.
Smá viðeigandi – smá samt líka
svona léleg íslensk fyndni.“
AF NETINU