Orð og tunga - 01.06.2007, Side 61

Eiríkur Rögnvaldsson
Textasöfn og setningagerð:
greining og leit
1 Inngangur
Rannsóknir á flestum sviðum málvísinda byggjast með einum eða
öðrum hætti á máldæmum. Setningafræðilegar rannsóknir eru þar
engin undantekning. Það er hins vegar mjög misjafnt hvernig þessi
dæmi eru fengin. Sumir setningafræðingar búa dæmi sín til sjálfir,
en aðrir safna þeim úr rituðu eða töluðu máli. Til skamms tíma end-
urspegluðust mismunandi grundvallarviðhorf til viðfangsefnisins í
þessum mismunandi uppsprettum dæma, en nú eru mörkin þarna á
milli að verða óskýrari.
Þessi grein fjallar um setningafræðileg dæmi og leit að þeim í texta-
söfnum. í byrjun er fjallað lítillega um texta og textasöfn sem setn-
ingafræðilegar heimildir. Bent er á að undanfarna áratugi hafa verið
uppi mjög mismunandi viðhorf til gildis textasafna í setningafræði-
legri umræðu og röksemdafærslu, en þann ágreining má að verulegu
leyti rekja til mismunandi skoðana á því hvert viðfangsefni málfræð-
innar sé; hvort hún eigi að lýsa málinu sjálfu (málbeitingunni) eða
málkerfi málnotenda (málhæfninni). Einnig er fjallað nokkuð um
margvíslegan vanda við túlkun þeirra upplýsinga sem textasöfn veita
- ekki síst túlkun á þögn textanna um tilteknar setningagerðir.
Meginhluti greinarinnar fjallar um möguleika á setningafræðilegri
dæmaleit í mismunandi greindum textasöfnum; hráum texta án nokk-
Orð og tunga 9 (2007), 51-73. © Orðabók Háskólans, Reykjavík.